Η κοινωνία μας τις τελευταίες δεκαετίες έχει προωθήσει την άποψη ότι “το καλό μωρό” είναι αυτό που πίνει όλο του το γάλα και κοιμάται μόνο του όλη νύχτα σε ένα ήσυχο και σκοτεινό μέρος, με ελάχιστη ή καθόλου επαφή με τους γονείς. Ωστόσο, οι προσδοκίες αυτές δεν έχουν καμιά επιστημονική βάση. Πρέπει να αντιληφθούμε ότι ο συνεχόμενος ύπνος καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας αποτελεί εσφαλμένη προσδοκία για τη βρεφική και την πρώτη παιδική ηλικία.
Πρέπει λοιπόν αρχικά να κατανοήσουμε τη φυσιολογία του ύπνου. Κάθε κύκλος ύπνου αποτελείται από:
– τη φάση REM (ελαφρύς ύπνος), η οποία χαρακτηρίζεται από ταχεία κίνηση των ματιών (Rapid Eye Movement) και πλούσια εγκεφαλική δραστηριότητα, κατά την οποία γίνεται επεξεργασία και αποθήκευση των πληροφοριών που αποκτήθηκαν κατά τη διάρκεια της μέρας και κατά την οποία βλέπουμε όνειρα και μπορούμε να ξυπνήσουμε εύκολα
– τη φάση non REΜ (βαθύς ύπνος), η οποία διακρίνεται σε 4 επιμέρους στάδια, κατά την οποία παρατηρείται επιβράδυνση της εγκεφαλικής δραστηριότητας, χαλάρωση των μυών, ενώ ενισχύεται η σωματική ανάπτυξη και η επισκευή των μυών και των ιστών.
Οι 2 φάσεις εναλλάσσονται κυκλικά κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Ωστόσο, ο ύπνος των βρεφών διαφέρει κατά πολύ από τον ύπνο των ενηλίκων και αυτό σχετίζεται με τη συχνότητα των κύκλων REM – non REM. Ο κάθε κύκλος ύπνου διαρκεί περίπου 60 λεπτά στα νεογνά (χρόνος που συμπίπτει και με το συνήθη χρόνο πέψης και κένωσης του στομάχου από το μητρικό γάλα), ενώ στους ενήλικες 90 λεπτά περίπου. Οι ενήλικες ξεκινούν με μικρής διάρκειας ελαφρύ ύπνο και πέφτουν γρήγορα σε βαθύ ύπνο. Αντίθετα, τα βρέφη πέφτουν αμέσως σε ελαφρύ ύπνο (REM) και μετά από 20 λεπτά σε βαθύ ύπνο (non REM). Μάλιστα, τους πρώτους 3 μήνες ή και παραπάνω, πάνω από το μισό του χρόνου του βρεφικού ύπνου αποτελείται από ελαφρύ ύπνο (REM), ο οποίος είναι εξαιρετικά σημαντικός για την ταχεία ανάπτυξη του εγκεφάλου, καθώς κατά τη διάρκειά του επιτελούνται σημαντικές εγκεφαλικές διεργασίες. Κατά τη διάρκεια του ύπνου αυτού, μπορεί να δούμε το μωρό να κινείται ανήσυχα, να εμφανίζει τινάγματα, τα βλέφαρά του να τρεμοπαίζουν και η αναπνοή του να είναι άρρυθμη.
Τα μωρά, λοιπόν, είναι βιολογικά προγραμματισμένα να ξυπνούν συχνά.
Οι αφυπνίσεις αυτές είναι απαραίτητες για την επιβίωση του βρέφους. Το μωρό ως ατελής οργανισμός, έχει ανάγκη από μικρούς ύπνους που περιλαμβάνουν κυρίως τη φάση REM, η οποία συμβάλλει στη βέλτιστη ανάπτυξη του εγκεφάλου, αλλα και συχνή σίτιση, επαφή δέρμα με δέρμα και συναισθηματική σύνδεση με το γονέα (κυρίως τη μητέρα).
Μια άλλη βασική γνώση είναι ότι ο κιρκάδιος ρυθμός, δηλαδή το 24ωρο εσωτερικό μας ρολόι, που ελέγχει τις αλλαγές στις λειτουργίες του σώματος μέσα στη μέρα, δεν είναι πλήρως ανεπτυγμένος μέχρι την ηλικία των 3 μηνών. Είναι απολύτως φυσιολογικό ένα νεογέννητο να κοιμάται ακανόνιστες ώρες χωρίς διαχωρισμό μέρας και νύχτας. Μετά τους 2-3 μήνες, τα μωρά αρχίζουν να κάνουν έναν ύπνο μεγαλύτερης διάρκειας τη νύχτα, ίσως και 6 ώρες.
Επίσης, είναι πιθανό ένα μωρό να ξυπνάει συχνότερα τη νύχτα στις ηλικίες των 4-6 μηνών και 9 μηνών και αυτό σχετίζεται με αναπτυξιακά άλματα που γίνονται στις ηλικίες αυτές.
Δε χρειάζεται να στηρίζουμε την καθημερινότητα του παιδιού σε διάφορους πίνακες που κυκλοφορούν σχετικά με το πόσο πρέπει να κοιμάται ένα μωρό ανάλογα με την ηλικία. Αυτοί βασίζονται σε συγκεκριμένα δείγματα βρεφών και σε συγκεκριμένες συνθήκες. Υπάρχουν μεγάλες διαφορές από βρέφος σε βρέφος, στο βιορυθμό, στις ανάγκες και στις συμπεριφορές.
Το σημαντικότερο, όμως, είναι να αποδεχτούμε την κατάσταση των νυχτερινών ξυπνημάτων ως απολύτως φυσιολογική και όχι ως πρόβλημα. Τουλάχιστον το 80% των βρεφών ξυπνούν στους 6 μήνες και τουλάχιστον τα μισά στον ένα χρόνο ζωής.
Κείμενο: Παναγιώτα Χαϊκάλη, Παιδίατρος (ευχαριστούμε θερμά)
