Με το CleanTok να πρωταγωνιστεί στο Tik Tok και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όλοι οι γονείς τείνουμε να πάθουμε σχεδόν ψύχωση με την καθαριότητα. Ιδίως μετά τον covid οι τσάντες μας είναι γεμάτες με υγρά μανταλάκια και αντισηπτικά. Όμως, η επιστήμη στην πραγματικότητα μας δείχνει ότι η έκθεση σε λίγη… βρωμιά μπορεί να κάνει καλό στην υγεία των παιδιών.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι η έκθεση στα μικρόβια μπορεί στην πραγματικότητα να βοηθήσει τα παιδιά να αναπτύξουν ισχυρότερο ανοσοποιητικό σύστημα – και μπορεί ακόμη και να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης αλλεργιών και αυτοάνοσων νοσημάτων.
Η λάσπη δεν είναι απλώς ένα μείγμα χώματος και νερού. Είναι ένα πολύπλοκο οικοσύστημα γεμάτο με μικροοργανισμούς. Ένα γραμμάριο χώματος μπορεί να φιλοξενεί έως και 10 δισεκατομμύρια μικροοργανισμούς – από δυνητικά χιλιάδες διαφορετικά είδη.
Η ποικιλόμορφη σειρά βακτηρίων, μυκήτων και άλλων μικροβίων που υπάρχουν στη λάσπη και το χώμα παίζουν καθοριστικό ρόλο στην υγεία μας και είναι το κλειδί για αυτό που οι ανοσολόγοι αποκαλούν «ανοσολογική εκπαίδευση». Πρόκειται για τη διαδικασία με την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα μαθαίνει να διακρίνει μεταξύ επιβλαβών παθογόνων και καλοήθων περιβαλλοντικών ουσιών.
Εκπαίδευση του ανοσοποιητικού συστήματος
Κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ιδιαίτερα ευπροσάρμοστο. Όταν εκτίθεται σε μια μεγάλη ποικιλία μικροβίων, μαθαίνει να ισορροπεί – αντιδρά επιθετικά στους επιβλαβείς εισβολείς, ενώ αφήνει αβλαβείς ουσίες, όπως γύρη ή σωματίδια τροφής, ήσυχες.
Αλλά η έλλειψη αυτής της εκπαίδευσης θα μπορούσε να αφήσει το ανοσοποιητικό σύστημα σε χειρότερη κατάσταση.
Καθώς οι κοινωνίες αστικοποιούνται και απολυμαίνονται όλο και περισσότερο, το ανοσοποιητικό μας σύστημα στερείται των μικροβιακών προκλήσεων που χρειάζεται για να αναπτυχθεί σωστά. Αυτό μπορεί να οδηγήσει το ανοσοποιητικό σύστημα σε υπερευαισθησία, εκλαμβάνοντας λανθασμένα αθώες ουσίες – όπως η γύρη ή η σκόνη – ως επικίνδυνους εισβολείς. Αυτή η υπερευαισθησία μπορεί να εκδηλωθεί ως άσθμα, έκζεμα ή αλλεργική ρινίτιδα.
Έλλειψη έκθεσης σε μικρόβια
Η έλλειψη έκθεσης σε μικρόβια, ιδιαίτερα στην πρώιμη παιδική ηλικία, μπορεί επίσης να αυξήσει την πιθανότητα εμφάνισης κοινού κρυολογήματος και άλλων παιδικών ασθενειών, λόγω του ότι το ανοσοποιητικό σύστημα δεν έχει εκπαιδευτεί κατάλληλα για να χειρίζεται τα καθημερινά παθογόνα.
Η έλλειψη τέτοιας εκπαίδευσης του ανοσοποιητικού συστήματος θα μπορούσε ενδεχομένως να εξηγήσει γιατί τα παιδιά που μεγαλώνουν σε απολυμασμένα περιβάλλοντα (όπως οι πόλεις με περιορισμένη έκθεση στα ζώα ή στη φύση) έχουν έως και 50% περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν παθήσεις όπως το άσθμα και οι τροφικές αλλεργίες. Το ανοσοποιητικό τους σύστημα, που δεν αντιμετωπίζει προκλήσεις από τη φυσική έκθεση σε μικρόβια, μπορεί να αντιδράσει υπερβολικά.
Και, χωρίς τακτικές μικροβιακές αλληλεπιδράσεις, το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να στραφεί εναντίον του ίδιου του οργανισμού – ενδεχομένως συμβάλλοντας στην ανάπτυξη αυτοάνοσων παθήσεων όπως ο διαβήτης τύπου 1 ή η σκλήρυνση κατά πλάκας. Η έρευνα δείχνει ακόμη ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν σε περιβάλλοντα με υψηλά επίπεδα μικροβιακής έκθεσης – όπως αγροκτήματα ή σπίτια με κατοικίδια ζώα – έχουν λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν αλλεργίες ή αυτοάνοσα νοσήματα.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους η μικροβιακή έκθεση είναι τόσο καλή για το αναπτυσσόμενο ανοσοποιητικό σύστημα των παιδιών. Για παράδειγμα, οι Bacteroides fragilies, που βρίσκονται συνήθως στο έδαφος, βοηθούν στην παραγωγή ενός βασικού μορίου που είναι σημαντικό για τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.
Η μικροβιακή έκθεση βοηθά επίσης τα παιδιά να αναπτύξουν ρυθμιστικά κύτταρα Τ – λευκά αιμοσφαίρια που ελέγχουν τον τρόπο με τον οποίο το ανοσοποιητικό σύστημα ανταποκρίνεται σε ξένους εισβολείς. Τα κύτταρα Τ αποτρέπουν επίσης τις αυτοάνοσες αντιδράσεις. Αυτό μπορεί να εξηγεί γιατί η έλλειψη μικροβιακής έκθεσης μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα ενός ατόμου να αναπτύξει μια αυτοάνοση πάθηση (αν και αυτός είναι μόνο ένας από τους πολλούς παράγοντες που συμβάλλουν).
Αφήνουμε τα παιδιά να παίξουν
Επιπλέον, το παιχνίδι με τη λάσπη παρέχει ουσιαστικές αισθητηριακές εμπειρίες – όπως το άγγιγμα, η όσφρηση και ο χειρισμός διαφορετικών υφών – οι οποίες διεγείρουν την ανάπτυξη του εγκεφάλου και ενισχύουν τη συναισθηματική ανθεκτικότητα.
Οι αισθητηριακές δραστηριότητες (όπως το παιχνίδι στη λάσπη) μπορούν να μειώσουν το άγχος στα παιδιά, το οποίο είναι ένα άλλο κρίσιμο στοιχείο για τη διατήρηση ενός καλά λειτουργικού ανοσοποιητικού συστήματος.
Η έρευνα δείχνει επίσης ότι το Mycobacterium vaccae, ένας τύπος βακτηρίων που συνήθως βρίσκεται στο έδαφος, φαίνεται να μειώνει τη φλεγμονή και να βελτιώνει ακόμη και τη διάθεση. Αυτό το κάνει επηρεάζοντας την απελευθέρωση της σεροτονίνης, ενός βασικού νευροδιαβιβαστή. Σε μελέτες σε ζώα, η έκθεση στο M vaccae οδήγησε σε μείωση των συμπτωμάτων του στρες και του άγχους. Υπάρχουν ενδείξεις ότι παρόμοια αποτελέσματα θα μπορούσαν να εμφανιστούν και στον άνθρωπο.
Επιπλέον, το παιχνίδι στην ύπαιθρο αποτελεί μια μορφή σωματικής δραστηριότητας, η οποία υποστηρίζει περαιτέρω την υγεία του ανοσοποιητικού συστήματος, καθώς προάγει την καλύτερη κυκλοφορία και διεγείρει την παραγωγή ανοσοποιητικών κυττάρων.
Ενώ ορισμένοι γονείς μπορεί να ανησυχούν για τους κινδύνους υγιεινής που ενέχει το παιχνίδι στη λάσπη, υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να διασφαλίσουμε ότι τα παιδιά παίζουν με ασφάλεια σε εξωτερικούς χώρους:
-Διαλέγουμε καθαρούς χώρους παιχνιδιού: Βεβαιωνόμαστε ότι το παιδί παίζει σε περιοχές που είναι απίθανο να έχουν μολυνθεί από ζωικά απόβλητα ή επιβλαβείς χημικές ουσίες. Οι κήποι του σπιτιού ή τα πάρκα είναι εξαιρετικές επιλογές.
-Ντυνόμαστε κατάλληλα: Τα αδιάβροχα ρούχα, όπως μπότες και μπουφάν, διευκολύνει τον καθαρισμό μετά, ενώ παράλληλα επιτρέπει στα παιδιά να βιώσουν τα οφέλη του παιχνιδιού στην ύπαιθρο.
-Υγιεινή των χεριών: Το πλύσιμο των χεριών μετά το παιχνίδι στη λάσπη συμβάλλει στην αποφυγή εισόδου επιβλαβών βακτηρίων στο σώμα. Αυτό μειώνει τον κίνδυνο λοιμώξεων, ενώ διατηρεί την υγιή έκθεση στα μικρόβια.
-Επαναλαμβάνουμε συχνά: Η επαναλαμβανόμενη έκθεση σε ωφέλιμα μικρόβια είναι απαραίτητη για τη δημιουργία ενός ισχυρότερου ανοσοποιητικού συστήματος. Μια φορά δεν είναι αρκετή.
