Τα μικρά παιδιά βιώνουν πολλά από τα συναισθήματα που βιώνουν και οι ενήλικες. Θυμώνουν, στεναχωριούνται, απογοητεύονται, νευριάζουν, χαίρονται, ντρέπονται αλλά συχνά δεν έχουν τις κατάλληλες λέξεις για να μιλήσουν γι’ αυτό που νιώθουν. Αντί γι’ αυτό, κάποιες φορές εκδραματίζουν τα συναισθήματά τους με ακατάλληλους τρόπους. Για παράδειγμα, όταν ένα παιδί απογοητεύεται, μπορεί να πετάξει τα παιχνίδια του κάτω.
Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους να κατανοήσουν και να εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Ας δούμε μερικούς τρόπους:
– Δώστε ονόματα στα συναισθήματα του παιδιού και ενθαρρύνετέ τα να μιλάνε για το πώς νιώθουν.
Για παράδειγμα, μπορείτε να του πείτε: «Ο μπαμπάς έφυγε για ταξίδι και είσαι στεναχωρημένη. Είπες ότι θέλεις το μπαμπά σου». Δίνοντας όνομα στα συναισθήματα του παιδιού, το διευκολύνετε να αναπτύξει ένα λεξιλόγιο για τα συναισθήματα.
– Δώστε στο παιδί ευκαιρίες να αναγνωρίσει τα δικά του συναισθήματα και των άλλων.
Για παράδειγμα, μπορείτε να του είτε: «Είναι πολύ διασκεδαστικό το να κάνεις βόλτα με το ποδήλατό σου. Σε βλέπω που χαμογελάς. Είσαι χαρούμενη;» Ή μπορείτε να αναφέρετε μια περίσταση και να ρωτήσετε το παιδί, τι πιστεύει ότι ένιωθε κάποιος άλλος: «Ο Χρήστος χτύπησε το κεφάλι του στον τοίχο. Πως πιστεύεις ότι ένιωσε;»
– Μάθετε στο παιδί τους διάφορους τρόπους που μπορεί να ανταποκριθεί σε συγκεκριμένα συναισθήματα, συγκρούσεις ή προβλήματα.
Μιλήστε στο παιδί για τα δικά σας συναισθήματα. Π.χ. «Θυμάσαι χθες που δεν μπορούσε να στραγγίσει το νερό στο νεροχύτη; Θύμωσα πάρα πολύ! Θυμάσαι πως ήταν το πρόσωπό μου όταν θύμωσα; Μπορείς να πάρεις μια θυμωμένη έκφραση όπως η δικιά μου;» Μιλήστε του επίσης για τους διάφορους τρόπους που διαχειρίζεστε συγκεκριμένα συναισθήματα. Π.χ. «Όταν θυμώνω, παίρνω μια βαθιά εισπνοή, μετράω μέχρι το τρία και μετά προσπαθώ να σκεφτώ τον καλύτερο τρόπο για να αντιμετωπίσω το πρόβλημά μου.»
– Μάθετε στο παιδί να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του και να τα εκφράζει με τρόπους που αποδέχεται το οικογενειακό και φιλικό σας περιβάλλον.
Για παράδειγμα, μπορείτε να του πείτε: «Κάποιες φορές ο παππούς θυμώνει όταν δεν πάνε καλά τα πράγματα στη δουλειά. Τι κάνει; Κάθεται στη βεράντα μέχρι να βρει τι θέλει να πει γι’ αυτό. Οπότε μπορείς και συ, όταν θυμώνεις, να κάθεσαι λίγο και να σκέφτεσαι».
Ποια είναι τα βήματα για την εκμάθηση και κατανόηση των συναισθημάτων;
Ø Εξηγήστε το συναίσθημα χρησιμοποιώντας λέξεις απλές και κατανοητές στο παιδί.
Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε εικόνες, βιβλία ή βίντεο, για να γίνει πιο εύκολο. Π.χ. «Δες το πρόσωπο της κοκκινοσκουφίτσας! Τρόμαξε τόσο πολύ όταν είδε το λύκο στο κρεβάτι της γιαγιάς της!»
Ø Δείξτε στο παιδί τους διάφορους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να διαχειριστούμε τα συναισθήματα.
Και αφήστε το να βρει εκείνο τους τρόπους με τους οποίους θα διαχειρίζεται τα συναισθήματά του. Μιλήστε του για τους θετικούς και όχι τόσο θετικούς τρόπους έκφρασης των συναισθημάτων.
Ας δούμε μερικές τεχνικές για να του μάθετε νέους τρόπους ώστε να εκφράζει τα συναισθήματά του με κατάλληλο τρόπο:
– Χρησιμοποιήστε πραγματικά παραδείγματα ή αυτό που συμβαίνει τώρα.
Για παράδειγμα, μπορείτε να του πείτε: «Δυσκολεύεσαι να βάλεις το ποδήλατό σου κάτω από το στέγαστρο. Φαίνεσαι απογοητευμένος. Τι μπορείς να κάνεις; Νομίζω ότι μπορείς να ζητήσεις βοήθεια ή να πάρεις μια βαθιά ανάσα και να προσπαθήσεις ξανά. Τι θέλεις να κάνεις;»
– Μάθετε στο παιδί νέους τρόπους να διαχειρίζεται τα συναισθήματα, συζητώντας κάποιες συνήθεις καταστάσεις.
Για παράδειγμα, μπορείτε να του πείτε: «Χθες θύμωσες γιατί ο Νίκος δεν σε άφηνε να παίξεις με το φορτηγό του. Ήσουν τόσο θυμωμένος που τον χτύπησες. Όταν είσαι θυμωμένος επειδή ο Νίκος δεν σ’ αφήνει να παίξεις με το φορτηγό, τι πρέπει να κάνεις;»
– Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε παιδικά βιβλία για να μιλήσετε για συναισθήματα.
Για παράδειγμα, όταν διαβάζετε μια ιστορία, μπορείτε να του κάνετε κάποιες ερωτήσεις: «Τι νιώθει αυτή τη στιγμή; (ο χαρακτήρας της ιστορίας)», «Πως το κατάλαβες;», «Έχεις νιώσει ποτέ έτσι;», «Τι κάνεις όταν νιώθεις έτσι;»
– Χρησιμοποιήστε απλούς τρόπους, οπτικά μέσα ή εικόνες, για να περάσετε το μήνυμα που θέλετε στο παιδί και προσπαθήστε κάθε φορά να συνδέετε αυτό που του μαθαίνετε με κάτι που συμβαίνει στη ζωή του.
– Δείξτε στο παιδί νέους τρόπους να εκφράζει τα συναισθήματά του (π.χ. θυμό, απογοήτευση, θλίψη), όταν οι τρόποι που χρησιμοποιεί είναι ακατάλληλοι.
Τέτοιοι τρόποι είναι, για παράδειγμα, να παίρνει μια βαθιά αναπνοή όταν θυμώνει ή απογοητεύεται, να ζητάει από έναν ενήλικα βοήθεια για να επιλύσει μια σύγκρουση, να ζητάει τη σειρά του όταν οι άλλοι δεν μοιράζονται κάτι, να βρίσκει ένα ήσυχο μέρος για να ηρεμήσει όταν νιώθει αναστατωμένο και να ζητάει μια αγκαλιά όταν νιώθει στεναχωρημένο.
Ø Επαινέστε το παιδί την πρώτη φορά που θα προσπαθήσει να μιλήσει για τα συναισθήματά του.
Εξηγήστε του ακριβώς τι ήταν αυτό που έκανε και σας άρεσε. Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβει ότι είναι πάντα αποδεκτό το να λέμε αυτό που νιώθουμε. Και ότι εκείνο που χρειάζεται προσπάθεια είναι το πώς επιλέγουμε να δείξουμε και να διαχειριστούμε τα συναισθήματά μας.
Ø Ενθαρρύνετε το παιδί να μιλάει για τα συναισθήματά του και να χρησιμοποιεί νέους τρόπους για να τα εκφράσει κατάλληλα, σε κάθε ευκαιρία.
Μπορείτε για παράδειγμα, να μιλήσετε για τα συναισθήματα όταν παίζετε ένα παιχνίδι, όταν είστε στο αυτοκίνητο ή όταν κάθεστε στο τραπέζι για φαγητό. Υπάρχουν πολλά πράγματα που συμβαίνουν καθημερινά και είναι σπουδαίες ευκαιρίες εκμάθησης και εξάσκησης για το παιδί.
Ø Αξιοποιήστε ήσυχες και ήρεμες στιγμές για να διδάξετε το παιδί νέους τρόπους έκφρασης.
Όταν είναι ήδη σε εκρηκτική κατάσταση, δεν θα είναι δεκτικό για κάτι τέτοιο. Για παράδειγμα, αν το παιδί σας εξεγείρεται γιατί δεν θέλει να περιμένει να φάει το γλυκό μετά το γεύμα, δεν θα έχει διάθεση να δοκιμάσει να εκφράσει το θυμό του με λόγια αντί να ξεσπάσει. Σ’ αυτή την περίπτωση, χρειάζεται να διαχειριστείτε αυτό που κάνει. Για παράδειγμα, μπορείτε να πείτε: «Ξέρω ότι θέλεις να φας γλυκό τώρα, αλλά δεν έχεις αυτή την επιλογή. Θα φάμε σε 5 λεπτά. Μπορείς να φας γλυκό μετά το γεύμα.»
Όταν έχει ηρεμήσει, μπορείτε να μιλήσετε γι’αυτό που συνέβη και να συζητήσετε τον καλύτερο τρόπο για να εκφράζει αυτά τα συναισθήματα. Παράδειγμα: «Όταν είσαι απογοητευμένος που δεν μπορείς να’χεις αυτό που θέλεις, μπορείς να μου το λες, αλλά δεν μπορείς να με χτυπάς ή να μου φωνάζεις. Προηγουμένως, ήθελες να φας γλυκό πριν το φαγητό και με χτύπησες. Την επόμενη φορά που θα νιώσεις απογοήτευση, μπορείς να μου το πεις και μετά να πάρεις μια βαθιά αναπνοή και να ηρεμήσεις, αν νιώθεις θυμό».
Τρόποι διαχείρισης κι έκφρασης συναισθημάτων που μπορείτε να προτείνετε στο παιδί:
– Ζήτησε βοήθεια.
– Λύσε τα προβλήματα με συζήτηση.
– Πες το, μην το κάνεις. Πες «Είμαι θυμωμένος» αντί να πετάξεις τα παιχνίδια σου κάτω.
– Μίλησε σ’ έναν ενήλικα.
– Πάρε μια βαθιά αναπνοή.
– Περιέγραψε αυτό που νιώθεις.
– Σκέψου έναν διαφορετικό τρόπο να το κάνεις (π.χ. όταν δυσκολεύεσαι με κάτι)
– Ηρέμησε και προσπάθησε ξανά.
– Απομακρύνσου (π.χ. όταν κάποιος σου επιτίθεται)
– Ζήτησε μια αγκαλιά.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ Δ. ΚΥΠΡΑΙΟΥ
MSc, ECP, MBPsS
Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια
Συντονίστρια Σχολών Γονέων
Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας
http://www.psychotherapeia.net.gr
