Τα όρια κατέχουν ουσιώδη θέση μέσα στην οικογένεια και στην ανατροφή των παιδιών. Συμβάλλουν στην ομαλή ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης του και διαμορφώνουν τους ρόλους ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας.
Τι είναι τα όρια;
Συνήθως τα όρια συγχέονται με την αυστηρή τιμωρία, την απαγόρευση και την επιβολή. Και εκεί έγκειται η δυσκολία των γονέων να τα θέσουν. Στην πραγματικότητα όμως τα όρια είναι διδασκαλία, είναι το μέσο για να “εκπαιδεύσουμε” τα παιδιά σε κοινωνικά επιθυμητούς τρόπους συμπεριφοράς, να τους διδάξουμε κανόνες, να τους μάθουμε τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται. Παρόλο που για όλα τα παιδιά τα όρια μοιάζουν δυσάρεστα, στην πραγματικότητα τα βοηθάνε να νιώσουν ασφάλεια και να διαχειριστούν όσα μόνα τους αδυνατούν.
Πώς θέτουμε όρια;
Για να θέσουμε όρια σε ένα παιδί καλό είναι πρωτίστως να αναρωτηθούμε τι είναι αυτό που θέλουμε να του διδάξουμε. Το παιδί όντως θα ωφεληθεί από τον κανόνα τον οποίο θέτουμε στο σπίτι ή είναι η δική μας ανάγκη για υπερπροστασία, το δικό μας άγχος που μας οδηγεί στην συγκεκριμένη επιβολή;
Εάν η απάντηση είναι θετική ως προς το πρώτο σκέλος της ερώτησης, τότε χρειάζεται να εξετάσουμε ποια είναι η ηλικία του παιδιού, το αναπτυξιακό στάδιο στο οποίο βρίσκεται. Γενικότερα καλό είναι να θέτουμε όρια τα οποία μπορεί να κατανοήσει το παιδί, δεν παρεμποδίζουν τη φυσική του τάση για ανεξαρτησία και αυτενέργεια και δεν του στερούν βασικά για την επιβίωση του αγαθά (φαγητό, φάρμακα, νερό, ρουχισμό, στέγαση κ.α.). Όσο μικρότερο είναι το παιδί τόσο πιο πολλά και ίσως και πιο αυστηρά είναι τα όρια, όσο όμως το παιδί μεγαλώνει τότε παραχωρούνται περισσότερες ελευθερίες και προνόμια.
Τι γίνεται στην εφηβεία;
Η εφηβεία είναι μια δύσκολη περίοδος γεμάτη αλλαγές και ως εκ τούτου εντάσεις. Το μέχρι πρότινος παιδί αρχίζει να μεταμορφώνεται σε ενήλικα, ακολουθώντας όλες τις βιοσωματικές αλλά και ψυχικές αλλαγές. Η τάση για αυτονομία και απομάκρυνση από την οικογένεια είναι έντονη αλλά και φυσιολογική καθώς ο έφηβος αναζητά και χτίζει σταδιακά τη δική του ταυτότητα αμφισβητώντας συχνά τις αρχές και τις απόψεις των γονέων. Δύσκολα υπακούει σε κανόνες και για το λόγο αυτό συχνά η σύγκρουση με τους γονείς είναι αναπόφευκτη.
Στην εφηβεία τα όρια είναι σημαντικό να συνεχίζουν να υπάρχουν, με μεγαλύτερη όμως ελαστικότητα και κατανόηση για την φυσική ροπή προς συμπεριφορές ενηλίκων που διακατέχει το αναπτυσσόμενο άτομο. Είναι σημαντικό να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τη συγκεκριμένη γενιά, η οποία διαφέρει από τη δική μας και ενδεχομένως να μας φαίνονται παράταιρα όσα τώρα διεξάγονται μπροστά μας. Όμως τα πράγματα αλλάζουν και οι νουθεσίες των γονιών οφείλουν να προσαρμόζονται. Για παράδειγμα, σε έναν έφηβο μπορούμε να επιτρέψουμε περισσότερες ώρες ενασχόλησης με το διαδίκτυο και τον υπολογιστή σε σχέση με αυτές που του επιτρέπαμε όταν ήταν παιδί.
Τι πρέπει να κάνουμε όταν τα όρια παραβιάζονται;
Όταν παρόλες τις προσπάθειες μας ο/η έφηβος γιος/κόρη μας συνεχίζει να παραβιάζει τα όρια που έχουμε θέσει μέσα στην οικογένεια τότε θα πρέπει να προσέξουμε τα εξής:
- Να επαναξιολογήσουμε τα όρια που έχουμε θέσει. Μήπως είναι πολύ αυστηρά ή ακατάλληλα για την ηλικία του; Τι κάνουν οι άλλοι γονείς σε αντίστοιχες περιπτώσεις;
- Να αναρωτηθούμε ως προς τη δική μας συμπεριφορά. Μήπως εμείς ακυρώνουμε με τις πράξεις μας αυτά που πρεσβεύουμε; Δεν είναι δυνατόν να πείσουμε ένα παιδί να κάνει αυτό που λέμε αν εμείς οι ίδιοι δεν αποτελούμε πρότυπο προς μίμηση.
- Να εξερευνήσουμε κατά πόσο ο/η έφηβος μπορεί να αντιδρά σε κάτι που συμβαίνει μέσα στην οικογένεια – κακές ενδοοικογενειακές σχέσεις, συχνοί καβγάδες μεταξύ των γονέων, ακαμψία και αυστηρότητα ως προς τον ίδιο, αδιαφορία κ.α.
- Σε περίπτωση που δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τι συμβαίνει, καλό είναι να αναζητήσουμε τη συμβολή ειδικού, ο οποίος θα μπορέσει να μας κατευθύνει και να μας βοηθήσει αποτελεσματικά.
Συμπερασματικά
Η ανατροφή ενός παιδιού δεν είναι εύκολη υπόθεση και οι γονείς δεν είναι εκπαιδευμένοι γι αυτό το ρόλο. Μαθαίνουν μαζί με το παιδί τους πως πρέπει να φερθούνε και τι να κάνουν. Αυτό που απαιτείται είναι να προσπαθήσουν να δούνε τον κόσμο μέσα από τα μάτια του παιδιού τους, να κατανοήσουν πώς νιώθει και να αποδεχτούν το κάθε συναίσθημα ως φυσιολογικό, να ξεφύγουν από τις δικές τους παγιωμένες απόψεις, να αφουγκραστούν τις ανάγκες του ίδιου του παιδιού και να χτίσουν μια σχέση εμπιστοσύνης και αποδοχής μαζί του. Ο έφηβος που νιώθει τους γονείς ως συμμάχους αντί για αυστηρούς κριτές θα καταφύγει σε αυτούς για βοήθεια όταν τη χρειαστεί. Η σχέση η οποία στηρίζεται στο σεβασμό και την κατανόηση είναι αυτή η οποία θα αποτρέψει συγκρούσεις και εντάσεις μέσα στην οικογένεια.
Ευχαριστούμε το psycholozin.gr και την Ιωάννα Κούρια Ψυχολόγος MSc – Ψυχοθεραπεύτρια
