Αν κάναμε μία έρευνα σε γονείς και ρωτούσαμε τι είναι η γονεϊκότητα, είμαστε βέβαιοι ότι θα παίρναμε ποικίλες απαντήσεις. Και αυτό είναι φυσικό γιατί, κάθε γονέας μεταφέρει τις δικές του εμπειρίες και αξίες που προσπαθεί να μεταδώσει στα παιδιά του. Το σίγουρο όμως, είναι ότι η γονεϊκότητα δεν ξεκινάει από τη στιγμή της γέννησης του παιδιού, αλλά αρκετά πιο πριν, από τη στιγμή της συνειδητοποίησης της απόφασης να γίνει κάποιος γονιός. Εκείνη τη στιγμή, αφήνει πίσω έναν ρόλο που ήξερε μέχρι τώρα και εισέρχεται στον κόσμο του γονιού, με την ευθύνη να “δημιουργήσει” έναν καινούριο άνθρωπο που θα φέρει στον κόσμο.
Σε όλο αυτό το διάστημα, περίπου 30 χρόνια υπολογίζουν οι έρευνες, οι γονείς προσπαθούν να μεταδώσουν αξίες τους στα παιδιά τους, όπως η ενσυναίσθηση, η ακεραιότητα, η τιμιότητα, ο σεβασμός και άλλες παρόμοιες που θα οδηγήσουν τα παιδιά να γίνουν καλοί πολίτες, συνάνθρωποι και πολίτες αυτού του κόσμου.
Όποιος έχει βρεθεί ανάμεσα σε παιδιά, ειδικά μικρής ηλικίας, θα ξέρει καλά ότι τα παιδιά μπορούν να μιμηθούν πολύ καλά τους γονείς τους, λέει. Μάλιστα, χαριτολογώντας τα αποκαλούμε σφουγγάρια στην προσπάθειά τους να περιγράψουν την εκπληκτική ικανότητά τους να απορροφούν και να συγκρατούν τις πληροφορίες αυτού του κόσμου. Επομένως γνωρίζοντας αυτό, πώς μπορούν οι γονείς να αποτελέσουν το καλύτερο παράδειγμα για τα παιδιά τους;
Ένα από τα πρώτα πράγματα που χρειάζεται να γνωρίζουν οι γονείς, είναι ότι κανείς δεν έχει γεννηθεί γονιός, κανείς δεν θα είναι τέλειος γονιός (τουλάχιστον όπως το φαντάζονται σαν υψηλή προσδοκία) και δεν χρειάζεται να παλεύει με τον εαυτό του για να το αποδείξει. Λάθη θα γίνουν, εντάσεις θα υπάρξουν και προβλήματα θα παρουσιαστούν. Το σημαντικό βρίσκεται στη διάθεση του γονιού να προσπαθεί για το καλύτερο, να αγαπάει και να προστατεύει τα παιδιά του και αυτό είναι κάτι που θα τον κάνει τέλειο στα μάτια του δικού του παιδιού.
Η ευαισθησία του παιδιού δεν είναι μόνο στο δικό σας χέρι. Από τη στιγμή που είναι ενός μηνός και θέλουν να γνωρίσουν τον κόσμο, τα παιδιά κινούνται μακριά από εσάς, έτσι εκτίθενται σε πολλά πράγματα. Την ίδια στιγμή μερικά βασικά συστατικά μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά ώστε να υιοθετήσουν τις αξίες των γονιών τους. Αυτό κυρίως θα εξαρτηθεί από το αν ένα παιδί αισθάνεται τη γονική ζεστασιά και φροντίδα, θεωρώντας τον εαυτό του αντίστοιχο με τους γονείς του και πιστεύοντας ότι εκείνοι είναι οι ασφαλείς οδηγοί του κόσμου του.
Οπότε, πώς μπορείτε να μεταδώσετε τις αξίες σας; Μέσα από το παράδειγμά μας, φυσικά, αλλά εδώ είναι το σημαντικό, να εξηγείτε γιατί κάνετε αυτό που κάνετε.
Δεν έχουν τόσο σημασία τα μεγάλα πράγματα, όσο τα μικρά στην καθημερινότητα της οικογένειας.
Το παράδειγμα που θέλουν να περάσουν οι γονείς και οι αξίες που θέλουν να μεταδώσουν προέρχεται από χίλια μικρότερα μικροπράγματα, που οι γονείς νομίζουν ότι δεν είναι σημαντικά. Η μορφή του μηνύματος είναι που παίζει μεγάλο ρόλο στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών. H ισχυρότερη δύναμη που επηρεάζει τις ανθρώπινες σχέσεις, είναι οι προσδοκίες. Με λόγια και με κινήσεις, δίνετε το μήνυμα αυτού που περιμένετε. Τα παιδιά, εσωτερικεύουν τις προσδοκίες των μεγάλων, τις κάνουν δικές τους. Το μήνυμα σας, χρειάζεται να αλλάζει ώστε να αντικατοπτρίζει την ηλικία και την κατανόηση του παιδιού.
Με άλλα λόγια, δεν μπορείτε να καθίσετε το παιδί σας κάτω στην ηλικία των 15 ετών και να του πείτε ότι ήρθε η ώρα να μιλήσετε για τις αξίες και τη φιλία. Εκείνη η αναπτυξιακή φάση, αφορά σε μεγαλύτερα θέματα, τα οποία θα είναι πολύ πιο εύκολο να διαχειριστεί, αν έχετε δημιουργήσει σε αυτά παρόμοιες κρίσιμες αξίες στα προηγούμενα χρόνια που αποτελούσατε το καλό παράδειγμα για αυτά.
Εδώ είναι ένα ενδεικτικό παράδειγμα: Λέτε, “έκανα αυτή τη δέσμευση να πάω στη συνάντηση, αλλά είμαι πολύ κουρασμένος και δεν θέλω να πάω. Έτσι, αυτή είναι μια πραγματική σκληρή επιλογή για μένα, αλλά η δέσμευση είναι πραγματικά σημαντικό για μένα” και ούτω καθεξής. Τα παιδιά ακούνε τη διαδικασία σας. Ναι, μπορεί να αισθάνονται περίεργα να εκφράσουν με λόγια κάθε επανάληψη της λήψης αποφάσεων σας αλλά αυτό επιτρέπει σε εσάς να μεταδώσετε ένα μάθημα που δεν ακούγεται σαν μια διάλεξη.
Να θυμάστε, επίσης, ότι ο κόσμος είναι η τάξη σας. Τα μαθήματα μπορούν να προκύψουν από τις συγκρούσεις και τους χαρακτήρες σε βιβλία, παραμύθια που διαβάζετε ή ταινίες που βλέπετε μαζί τους ακόμα και παρατηρήσεις σχετικά με τους συμμαθητές του παιδιού σας.
Η στρατηγική της εξήγησης και δέσμευσης είναι η ουσία στην παραδειγματοποίηση, προάγοντας την στο επόμενο επίπεδο. Αυτό συμβαίνει γιατί απλά κάνοντας κάτι από μόνοι σας δεν δίνει πάντα το σωστό μήνυμα προς τα παιδιά σας. Θέλετε να τονίσετε την αξία της φιλανθρωπίας; Καλέστε το παιδί σας εθελοντικά μαζί σας. Εάν το παιδί σας είναι έφηβος για τους οποίους η σκέψη του να δει με τη μαμά ή τον μπαμπά είναι ένα απαγορευτικό, είναι κατανοητό. Αντανακλάστε τις δικές σας αξίες λέγοντας κάτι σαν αυτό: “Δεν έχει σημασία πόσο απασχολημένος είμαι, θα βρω πάντα χρόνο για αυτό γιατί αυτό έχει σημασία για μένα”. Ο έφηβος θα απομονωθεί γρήγορα αν αισθανθεί την κριτική.
Να είστε σε εγρήγορση, σε κάθε περίπτωση: Δίνοντας το καλό παράδειγμα δεν εγγυάται ότι τα παιδιά θα κάνουν ό, τι θέλουμε να κάνουν, αλλά λέγοντας στα παιδιά, “κάντο όπως σου λέω και όχι όπως το κάνω”, σα να τους κάνετε κήρυγμα, σίγουρα δεν θα λειτουργήσει. Τα παιδιά έχουν πολύ καλή αντίληψη στο να παρατηρούν την υποκρισία.
Το παράδειγμα, ουσιαστικά, που δίνετε στο παιδί σας, είστε εσείς οι ίδιοι. Με τη στάση σας και την υποστήριξη αυτής. Η συνέπεια που δίνετε στο μήνυμά σας, είναι το βασικότερο τμήμα, στη μετάδοση της αξίας που θέλετε να περάσετε. Αν το παιδί, σας δει να τηρείται και με τη σειρά σας, το παράδειγμα που του μεταδίδετε, θα το υιοθετήσει, προσθέτοντας ακόμα ένα λιθαράκι στη σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ σας.
Χαράλαμπος Πίσχος, Ψυχολόγος – Υπαρξιακός Συστημικός Ψυχοθεραπευτής
