Στις ηλικίες 3-5 (και λίγο πριν ή μετά) πολλοί γονείς θεωρούν ότι τα παιδιά τους, τους λένε ψέματα για διάφορες καταστάσεις που είναι πασιφανές για τους ενήλικες ότι δεν είναι αληθινές. Υπό αυτό το πρίσμα, στη σχέση μας με το παιδί μας δημιουργούνται εντάσεις, κυρίως γιατί εμείς δυσκολευόμαστε να κατανοήσουμε το αναπτυξιακό στάδιο στο οποίο βρίσκεται το παιδί μας.
Τα παιδιά δεν είναι ψεύτες! Μόλις βγάλουμε αυτή την ταμπέλα από την εξίσωση, τότε είναι πιο εύκολο για εμάς να δούμε τί κρύβεται πίσω από μια μη αληθινή δήλωση του παιδιού μας. Όταν αφήνουμε στην άκρη το αίσθημα ότι το παιδί μας, μας κοροϊδεύει ή μας χειρίζεται (ενήλικος τρόπος σκέψης και δικές μας προβολές), τότε μπορούμε να επικοινωνήσουμε με το παιδί μας σύμφωνα με την ηλικία του και την νοητική του ανάπτυξη και αντίληψη.
Για ποιους λόγους ένα παιδί νηπιακής ηλικίας λέει «ψέματα»;
• Λόγω ευσεβών πόθων
• Για να μην μας απογοητεύσει
• Για να μην το τιμωρήσουμε/ κατηγορήσουμε
• Γιατί δυσκολεύεται να αντιληφθεί αφηρημένες έννοιες
• Γιατί η φαντασία του καλπάζει
• Γιατί δυσκολεύεται να ακολουθήσει νοητικά την αλληλουχία γεγονότων και τις σχέσεις αιτιότητας
• Γιατί απλά βαριέται να ακολουθήσει τις οδηγίες/ εντολές μας
• Γιατί εμείς έχουμε θεσπίσει τους κανόνες χωρίς την συμμετοχή ή την σύμφωνη γνώμη του παιδιού
• Γιατί του λείπει η αυτοπεποίθηση και θέλει να παρουσιάσει τον εαυτό του ως «καλύτερο»
• Γιατί μιλάει παρορμητικά, χωρίς να έχει σκεφτεί την απάντηση που θα έπρεπε να δώσει
• Γιατί πραγματικά έχει ξεχάσει ότι έκανε ή δεν έκανε κάτι
• Γιατί αποζητάει την προσοχή μας
• Γιατί εμείς ως γονείς δεν τηρούμε τις υποσχέσεις μας ή δεν είμαστε ειλικρινείς
Σε αυτές τις ηλικίες, τα παιδιά είναι ικανά να ακολουθήσουν τις οδηγίες μας, περίπου μία στις δύο φορές. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι οι προσδοκίες που έχουμε από τα παιδιά προσχολικής ηλικίας είναι συνήθως πολύ μεγαλύτερες από αυτά που το αναπτυξιακό τους στάδιο τους επιτρέπει να πράξουν.
Η θεώρηση που έχουν για τον κόσμο είναι ακόμα αρκετά εγωκεντρική κι αυτό δεν σημαίνει ότι τα παιδιά είναι εγωιστές, σημαίνει απλά ότι αντιλαμβάνονται τον κόσμο με κέντρο τον ίδιο τους τον εαυτό, τις ανάγκες τους, τις επιθυμίες και τις παρορμήσεις τους. Η ενσυναίσθηση είναι μια δεξιότητα που μαθαίνεται και κατακτάται σταδιακά.
Πολλοί γονείς αναρωτιούνται «Δηλαδή πρέπει να αφήσουμε το παιδί ανεξέλεγκτο; Χτύπησε το μωρό και επιμένει ότι δεν το έκανε! Πρέπει να φάει όλο του το φαΐ πριν ζητήσει γλυκό! Πρέπει να ντυθεί έγκαιρα για να μην αργήσω το πρωί στη δουλειά μου! Κλώτσησε την μπάλα μέσα στο σπίτι και έσπασε την τηλεόραση και τον έβαλα τιμωρία! Πώς θα μάθει να ακολουθεί κανόνες; Πώς θα μάθει να σέβεται τους άλλους;» Αυτές οι ενήλικες σκέψεις περιπλέκουν την κατάσταση και μας οδηγούν σε παιχνίδια εξουσίας και ελέγχου.
Τα παιδιά μαθαίνουν κυρίως από το παράδειγμά μας, οι λεκτικές «διδασκαλίες» χρειάζεται να είναι λίγες και σοφά διαλεγμένες για να μπορεί το παιδί να τις επεξεργαστεί κατάλληλα σε βάθος χρόνου και μετά από πολλές επαναλήψεις. Η ευθύνη για να υπάρχει ένα ασφαλές περιβάλλον και πλαίσιο είναι καθαρά δική μας δουλειά. Το παιδί μέσω της εξερεύνησης των ορίων και της τριβής με διαφορετικά περιβάλλοντα και πλαίσια (σχολείο, παιδική χαρά, σπίτια φίλων και συγγενών), αρχίζει να μαθαίνει κανόνες και την κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά, παρατηρώντας, δοκιμάζοντας και αντιγράφοντας το παράδειγμα του περίγυρού του.
Όταν λοιπόν πιάνουμε τον εαυτό μας να σκέφτεται ότι το παιδί μας μας είπε ψέματα, χρειάζεται πριν αντιδράσουμε να πάρουμε λίγο χρόνο για τον εαυτό μας και να αναρωτηθούμε:
Ποια ανάγκη του παιδιού καλύπτεται με το να μας πει κάτι που δεν είναι αλήθεια; Έχουμε προσφέρει εναλλακτικές; Έχουμε δημιουργήσει εμείς οι ίδιοι ένα ασφαλές πλαίσιο για να λειτουργήσει το παιδί στο σπίτι ή σε κάποιον άλλο χώρο; Έχουμε θεσπίσει τους κανόνες μαζί και έχουμε λάβει σοβαρά υπόψιν τις ανάγκες και τις επιθυμίες του παιδιού; Μήπως απαιτούμε από το παιδί περισσότερα από αυτά στα οποία μπορεί να αντεπεξέλθει σωματικά ή και διανοητικά; Μήπως οι αντιδράσεις μας είναι αρκετά τιμωρητικές / αυστηρές και το παιδί φοβάται να μας πει την αλήθεια; Έχουμε δημιουργήσει κανάλια επικοινωνίας με το παιδί μας; Έχουμε δώσει ευκαιρίες για εξαιρέσεις και για να ξεφεύγουμε από τους κανόνες ή οι κανόνες μας είναι άκαμπτοι; Έχουμε δώσει επαρκή προσοχή στο παιδί μας, τόση όση χρειάζεται το ίδιο το παιδί και όχι όση νομίζουμε εμείς ότι χρειάζεται;
Όταν αντικαθιστούμε την λέξη «ψέμα» με άλλες λέξεις όπως «ιστορία» ή «εκδοχή» ή «επιθυμία», αλλάζει και η δική μας αντίδραση και δίνουμε χώρο και στο παιδί να προσδιορίσει καλύτερα αυτό που συνέβη και να πράξει διαφορετικά σε δεύτερο χρόνο ή σε κάποια επόμενη φορά.
Πρωτότυπο Κείμενο: Healing Stories – Χριστίνα Σκλαβενίτη Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια, Ευχαριστούμε θερμά!
