Είναι κάτι παιδιά που είναι διαφορετικά από τα άλλα. Μοιάζουν με τριανταφυλλιές. Μια τριανταφυλλιά έχει πανέμορφα λουλούδια, μα έχει και αγκάθια. Αγκάθια για να την προστατεύουν από τα αλόγιστα χέρια. Η τριανταφυλλιά θέλει να συλλέξουμε τα λουλούδια της, αλλιώς δεν θα άφηνε τόσες αποστάσεις ανάμεσα στα αγκάθια. Δεν θέλει, όμως, αυτό να συμβεί απότομα, γιατί τότε μπορεί χάσει κάποια από τα χρωματιστά της πέταλα και να την αναγκάσουμε να μας τρυπήσει με τα αγκάθια της. Έτσι είναι κι αυτά τα διαφορετικά παιδιά για τα οποία θα διαβάσετε παρακάτω.
Γράφει ο Δημήτρης Τσιριγώτης, Φυσικός
Τα εσωστρεφή παιδιά
Όλοι οι εκπαιδευτικοί έχουμε συναντήσει παιδιά που, ενώ αποδίδουν στα μαθήματα, είναι σιωπηλά μέσα στην τάξη. Είναι πολύ χαμηλών τόνων. Κι εμείς οι εκπαιδευτικοί φτάνουμε στο σημείο να τρελαίνουμε τους γονείς λέγοντάς τους ότι το παιδί είναι πολύ κλειστό κι αντικοινωνικό. Κι οι γονείς αγωνιούν πώς θα τα καταφέρει αυτό το παιδί στην κοινωνία και πολλές φορές το τρέχουν σε ψυχολόγους.
Γιατί να μην τους πούμε ότι το παιδί είναι απλά χαμηλών τόνων, όπως είναι τόσοι πολλοί ισορροπημένοι άνθρωποι γύρω μας; Ότι η εσωστρέφεια μπορεί να είναι ένα τεράστιο πλεονέκτημα, αφού μπορεί να μεταφράζεται ως μεγαλύτερη συγκέντρωση, αποτελεσματικότητα κι αυτοπειθαρχία, στοιχεία που πολλοί επιτυχημένοι στην ζωή τους άνθρωποι χρειάζονται;
Και το χειρότερο είναι ότι αυτά τα παιδιά μ’αυτήν την αξιοθαύμαστη εσωτερική δύναμη, επηρεάζονται αρνητικά απ’τους χαρακτηρισμούς των ενηλίκων κι αντί να αποδέχονται τον ιδιαίτερο εαυτό τους, βασανίζονται να γίνουν κάτι που δεν είναι. Και κάπως έτσι, η ιδιαιτερότητα αντιμετωπίζεται, πλέον, ως μειονέκτημα. Κι εκεί που δεν υπήρχε πρόβλημα, το δημιουργούμε.
Παιδιά εγκλωβισμένα στην εικόνα τους ως άριστοι μαθητές
Υπάρχουν παιδιά που’χουν μάθει να λειτουργούν μόνο μέσα στο πλαίσιο της απόδοσης στα μαθήματα και που έξω απ’αυτό νιώθουν σαν ψάρια έξω απ’τα νερά τους. Που τον θησαυρό της ψυχής τους τον κρατούν ερμητικά κλεισμένο σε σεντούκι, με λουκέτο την βαθμοθηρία. Που δυσανασχετούν όταν διακόπτεται το μάθημα από ένα αστείο ή μια συζήτηση και που καταρρέουν στην πρώτη μη άριστη βαθμολογία. Κι εμείς οι εκπαιδευτικοί, τις περισσότερες φορές, με τη στάση μας ενισχύουμε αυτήν τη μονοσήμαντη ιδέα που’χουν για τον εαυτό τους, μ’αποτέλεσμα να μοιάζουν με σχοινοβάτες χωρίς προστατευτικό δίχτυ από κάτω.
Βλέπετε, φροντίδα απ’τους εκπαιδευτικούς δεν χρειάζονται μόνο οι αδύναμοι μαθητές, αλλά κάποιες φορές κι οι δυνατοί, για άλλους βέβαια λόγους. Οφείλουμε να τους δώσουμε να καταλάβουν ότι είναι πολύ περισσότερα πράγματα από άριστοι μαθητές. Και να τους ξεκλειδώσουμε. Χωρίς ανόητες φοβίες του τύπου:
«Άμα ξεφύγει το μυαλό τους από τα μαθήματα θα χάσουν την αριστεία».
Αντιθέτως, ας συνειδητοποιήσουμε ότι είναι πολύ σημαντικό για την ισορροπία αυτών των παιδιών να μπορεί το μυαλό τους να ξεφεύγει μερικές φορές απ’τα μαθήματα.
Τα αόρατα παιδιά
Υπάρχουν παιδιά που μοιάζουν… αόρατα και που οι εκπαιδευτικοί πολλές φορές δεν γνωρίζουν ούτε τα ονόματά τους. Είναι αδύναμοι μαθητές κι έχουν αποδεχτεί τη μοίρα τους, να υπάρχουν στις χαραμάδες της σχολικής πραγματικότητας. Με ανύπαρκτη αυτοεκτίμηση. Έρχονται στο σχολείο κάθε πρωί και σχολάνε χωρίς, πολλές φορές, να τους έχει απευθύνει κάποιος έστω και μια φορά τον λόγο. Μέρες, εβδομάδες, χωρίς κανείς να ασχοληθεί μαζί τους.
Φοράνε το προσωπείο της απάθειας αλλά η σιωπή τους είναι εκκωφαντική:
«Είμαι κι εγώ εδώ!».
Εδώ οι εκπαιδευτικοί πρέπει να σκύψουν, όπως κάνουμε όταν κάποιος θέλει σήκωμα. Να τα κοιτάξουμε βαθιά μέσα στα μάτια και ακόμα κι αν αυτά σαστίσουν, να τους δείξουμε ότι έχουν για εμάς την ίδια αξία με όλα τ’άλλα παιδιά. Και με την καλή έννοια «να μην τα ξαναφήσουμε ποτέ στην ησυχία τους».
Τα παιδιά των πίσω θρανίων
Υπάρχουν και κάποια άλλα παιδιά που συνήθως κάθονται στα πίσω θρανία. Αυτά, σε αντίθεση με τα αόρατα παιδιά, κάνουν έντονη την παρουσία τους. Κάνουν φασαρία, μιλάνε, δεν προσέχουν. Είναι πονοκέφαλος για τους εκπαιδευτικούς και για αρκετούς από τους συμμαθητές τους. Οι εκπαιδευτικοί συνήθως καταφεύγουν σε αυστηρές μεθόδους πειθάρχησης των παιδιών αυτών. Εμφανίζουν ένα πολύ αυστηρό πρόσωπο σε όλο το τμήμα με σκοπό να ελέγξουν την κατάσταση, το οποίο έχει ως αποτέλεσμα να υποφέρουν οι ίδιοι κι όλοι οι μαθητές.
Είναι η λογική: «πονάει το κεφάλι, ας κόψουμε το κεφάλι». Λένε οι εκπαιδευτικοί: «δεν θα τα αφήσω να μου χαλάσουν το μάθημα» χωρίς να συνειδητοποιούν ότι με τη σιδηρά πειθαρχία που εφαρμόζουν το μάθημα το έχουν χαλάσει οι ίδιοι. Στην πραγματικότητα απαιτείται η ακριβώς αντίθετη τακτική. Πρώτα η αποφόρτιση της σχέσης: Να μάθουμε οι εκπαιδευτικοί ν’αντέχουμε την παρουσία αυτών των παιδιών χωρίς να αποδιοργανωνόμαστε. Μετά ακολουθεί η προσπάθεια εμπλοκής τους στην εκπαιδευτική διαδικασία. Υπάρχει ένα μυστικό, ώστε να προσανατολίσουμε το διάχυτο δυναμικό των παιδιών αυτών. Λέγεται ενδιαφέρον.
Ενδιαφέρον με διπλή κατεύθυνση. Αν νιώσουν ότι ενδιαφερόμαστε για αυτά κι αν τα κάνουμε να ενδιαφερθούν για εμάς και μέσω ημών και για το μάθημα. Θέλουν πολλή κουβέντα τα παιδιά αυτά. Ακούνε και νιώθουν, ας δείχνουν το αντίθετο. Αυτές οι τριανταφυλλιές είναι άγριες. Έχουν περισσότερα αγκάθια από άλλες, αλλά μην αμφιβάλλετε ούτε για λίγο ότι λαχταρούν να μας αρέσουν τα άνθη τους.
Παιδιά με εμμονή στη δημοφιλία
Κακά τα ψέματα, στις ηλικίες των μαθητών μας μεγάλο ρόλο για την αυτό-εικόνα των παιδιών παίζει η δημοφιλία μεταξύ των συνομηλίκων τους. Αυτό ισχύει για την πλειονότητα των μαθητών και ειδικά στην εποχή μας όπου οι περισσότεροι έχουν και τον ψηφιακό εαυτό τους. Υπάρχουν, όμως, παιδιά που έχουν ανάγει την δημοφιλία ως τον απόλυτο οδηγό του τρόπου ζωής τους. Ζουν με την υπαρξιακή αγωνία των πολλών φίλων, των likes στα κοινωνικά δίκτυα, της αποδοχής, της εικόνας και της ανεβασμένης διάθεσης.
Το αποτέλεσμα είναι, μεταξύ των άλλων, κι η αδιαφορία που νιώθουν για να καλλιεργήσουν άλλες πλευρές, πιο ουσιαστικές του εαυτού τους, πέραν από το image. Τα παιδιά αυτά μοιάζουν με τριανταφυλλιές που έχουν υπερβολικά μεγάλα, πολλά κι έντονου χρώματος άνθη έτοιμα, όμως, να σκορπίσουν με τον πρώτο αέρα, αφού τα κλαδιά τους είναι αδύναμα να τα στηρίξουν. Το σχολείο οφείλει να τα βοηθήσει να επαναπροσδιορίσουν τι έχει πραγματική αξία και τι απλά εικονική. Και να τα ωθήσει να αποδραματοποιήσουν την αξία της δημοφιλίας μέσω της καλλιέργειας της πραγματικής φιλίας.
Παιδιά που τα λένε παράξενα
Υπάρχουν παιδιά που δεν μοιάζουν με την πλειονότητα των άλλων παιδιών. Παιδιά έξω από τις συνηθισμένες νόρμες, που φαίνεται να μην πολυσκοτίζονται για την γνώμη των άλλων. Παιδιά που μπορεί να ντύνονται περίεργα, που μπορεί να διαβάζουν και να γράφουν ποίηση από τόσο μικρή ηλικία, που να είναι αφοσιωμένα σε κάποιο είδος τέχνης ή που να είναι διάνοιες στους υπολογιστές. Είναι μοναχικά, αλλά εδώ η μοναξιά είναι επιλογή τους. Οι συμμαθητές τους, συνήθως, τα κοιτάνε περίεργα κι οι εκπαιδευτικοί νιώθουν αμήχανα στο πώς θα τα κάνουν να ενδιαφερθούν για το μάθημά τους.
Αλλά αυτά είναι απλά ο εαυτός τους, τίποτα παραπάνω τίποτα λιγότερο. Ενώ τα περισσότερα παιδιά τρέμουν στην ιδέα του να «νιώσουν εκτός», δηλαδή ότι διαφέρουν από τ’άλλα παιδιά, τούτα εδώ φαίνονται να το απολαμβάνουν κι από πάνω. Τι πρέπει λοιπόν να κάνει το σχολείο με αυτά τα παιδιά; Κατά τη γνώμη μου, να τους επιτρέψει να εκφράζονται. Να τα ωθήσει να καλλιεργήσουν αυτές τους τις ιδιαιτερότητες, παρά να τ’αναγκάζει να χάσουν αυτήν τους τη μοναδικότητα για χάρη της ομογενοποίησης και της αποδοχής απ’την ομάδα. Στο φινάλε ποιος ορίζει ότι η αυτάρκεια και η δημιουργική μοναχικότητα είναι κουσούρια;
Αντί επιλόγου: Εκπαιδευτικοί σαν επίμονοι κηπουροί
Το σχολείο οφείλει να καλλιεργεί στα παιδιά τις δύο βασικότερες, κατά τη γνώμη μου, αξίες της παιδαγωγικής: Τη μοναδικότητα και τη δυνητικότητα, το «αξίζω» και το «μπορώ», δηλαδή. Πως κάθε παιδί είναι μοναδικό και δεν πρέπει να υπάρχουν πρότυπα και πως κάθε παιδί μπορεί μέσω της εκπαίδευσης να καλλιεργήσει ή ν’αλλάξει κάποιες πλευρές του, αρκεί να το θέλει βαθιά. Αρκεί να το θέλει το ίδιο, όχι με την επιβολή.
Πρέπει να μας είναι σαφές ότι τα παιδιά αλλάζουν κι ότι οι εκπαιδευτικοί γινόμαστε μέρος των ζυμώσεων των αλλαγών αυτών. Πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει για ενήλικες που ως παιδιά δεν είχαν καμία σχέση μ’αυτό στο οποίο εξελίχθηκαν του τύπου:
«Μικρός ήταν πολύ δύσκολο παιδί, καμία σχέση με σήμερα»
Ή το ανάποδο:
«Μικρός ήταν ένα ήσυχο παιδί, καμία σχέση με σήμερα»;
Θέλω να πω ότι ο εαυτός ενός παιδιού ή ενός εφήβου είναι υπό διαμόρφωση, ότι αυτό που είναι σήμερα είναι ελάχιστο σε σχέση με αυτό που του έχει απομείνει να εξελιχθεί στο μέλλον.
Τα διαφορετικά παιδιά, σαν αυτά που περιγράψαμε παραπάνω, στο μόνο που διαφέρουν από τα άλλα παιδιά είναι ότι χρειάζονται διαφορετικότερη φροντίδα.
Εμείς οι εκπαιδευτικοί οφείλουμε ν’αποδεχόμαστε όλα τα παιδιά όπως είναι και να δίνουμε την επιλογή της αλλαγής τους στα ίδια. Σαν επίμονοι κηπουροί θα πρέπει να φροντίζουμε τις τριανταφυλλιές μας να τις βλέπει ο ήλιος. Να έχουν νερό και χώμα καλό. Να τις κλαδεύουμε συχνά για να “πάρουν τ’απάνω τους”.
Δεν μπορούμε, όμως, εμείς να αποφασίσουμε τι χρώμα ή μέγεθος λουλούδια θα βγάλουν. Δουλειά των εκπαιδευτικών δεν είναι να λέμε στους μαθητές μας ποιοι είναι, ούτε ποιοι θα θέλαμε να είναι, αλλά να τους βοηθήσουμε ν’ανακαλύψουν ποιοι θέλουν να γίνουν. Φυσικά αυτό προϋποθέτει έντονη προσωπική σχέση κι επικοινωνία. Πρέπει να τους μιλάμε. Κι αν κάποιοι γυρίσουν και μας πουν τρελούς που μιλάμε στις τριανταφυλλιές μας να τους απαντήσουμε με χαμόγελο:
«Απορώ που δεν ξέρετε ότι έχει αποδειχθεί πως μπορούν να αισθάνονται».
dimitristsirigotis.blogspot.com
