Συνεχίζοντας την συζήτηση για τις αντιδράσεις των παιδιών στο τραύμα και την απώλεια, σήμερα θα δούμε κάποιες πληροφορίες για το πώς οι γονείς και οι φροντιστές των παιδιών που έχουν εκτεθεί έμμεσα ή άμεσα στο τραύμα, μπορούν να βοηθήσουν και να ενισχύσουν τα παιδιά τους στην διαχείριση και επεξεργασία του γεγονότος και των επιδράσεων που έχουν αυτά στη ζωή τους.
Μην ξεχνάμε ότι πέρα από τα πρόσφατα γεγονότα που μας τραυμάτισαν συλλογικά το φετινό καλοκαίρι, ως τραυματικά ή ψυχοεπιδραστικά γεγονότα για ένα παιδί (και έναν ενήλικα φυσικά) νοούνται γεγονότα και εμπειρίες ζωής όπως ένα διαζύγιο, η απώλεια ενός προσώπου της οικογένειας ή ενός φιλικού προσώπου, η έμμεση έκθεση σε τραυματικά γεγονότα μέσα από την τηλεόραση, τα social media ή τις συζητήσεις των ενηλίκων, η απώλεια ενός κατοικίδιου, η απώλεια οικίας ή εργασίας, μια φυσική καταστροφή και πολλά άλλα γεγονότα τα οποία θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε οι περισσότεροι στην πορεία της ζωής μας, μαζί με τα παιδιά μας.
Όπως είδαμε και σε προηγούμενο κείμενο, η ικανότητα των παιδιών να επεξεργαστούν ένα τραυματικό γεγονός, είναι σε άμεση συνάρτηση με την ηλικία τους.
📍 Τα παιδιά επεξεργάζονται τα τραυματικά γεγονότα στον δικό τους ρυθμό. Εμείς ως γονείς χρειάζεται να είμαστε διαθέσιμοι για να συζητήσουμε εκτενέστερα αυτό που συνέβη, πιθανά περισσότερες από μία φορές, καθώς το ενδιαφέρον του παιδιού για το τραυματικό συμβάν και οι απορίες και οι ερωτήσεις του, μπορεί να αλλάζουν με τον πάροδο του χρόνου.
📍 Μη συγκρίνετε τις αντιδράσεις ενός παιδιού στην απώλεια με τις αντιδράσεις άλλων ανθρώπων. Μερικά παιδιά θα βρουν παρηγοριά περνώντας τον χρόνο τους με φίλους και συγγενείς· άλλα παιδιά θα προτιμήσουν να επεξεργαστούν όσα συνέβησαν μόνα τους. Διαβεβαιώστε το παιδί σας ότι είναι φυσιολογικό να βιώνουμε πολλές διαφορετικές αντιδράσεις απέναντι σε ένα τραυματικό γεγονός και να νιώθουμε πολλά και διαφορετικά συναισθήματα όπως θυμό, ενοχή και θλίψη. Χρειάζεται επίσης να αναφέρουμε στα παιδιά μας ότι οι άνθρωποι εκφράζουν διαφορετικά τα συναισθήματά τους. Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος μπορεί να αισθάνεται θλίψη χωρίς αναγκαστικά να κλαίει.
📍 Είναι αναμενόμενο τα παιδιά να βιώνουν συναισθηματικές εναλλαγές μετά από μια σημαντική απώλεια ή μετά από τραυματικά γεγονότα. Χρειάζεται οι γονείς να είμαστε ενήμεροι για αυτές τις εναλλαγές και να έχουμε υπομονή με τις πιθανές συναισθηματικές διακυμάνσεις των παιδιών μας.
📍 Ενθαρρύνετε τα παιδιά να εκφράζονται και να επικοινωνούν τα συναισθήματά τους. Οι τελετές μνήμης και άλλες τελετουργίες μπορεί να είναι σημαντικές για κάποια παιδιά, ενώ άλλα μπορεί να αισθάνονται πιο άνετα να εκφράζουν τα συναισθήματά τους μέσω της τέχνης ή μέσω της σύνδεσης με τους συνομηλίκους. Βοηθήστε το παιδί σας να βρει εποικοδομητικούς τρόπους έκφρασης των συναισθημάτων όπως ο θυμός και η θλίψη, σύμφωνα με τα δικά του προσωπικά ενδιαφέροντα. Ενθαρρύνετε τα παιδιά να γράψουν τις δικές τους σκέψεις, τα συναισθήματα και τις εμπειρίες τους σε ένα ημερολόγιο, ή να φτιάξουν μια ζωγραφιά από τις εμπειρίες τους. Οι παραπάνω τρόποι θα αποτελέσουν ένα μέσον για τα παιδιά, για να εκφράσουν τα συναισθήματά τους.
📍 Μιλήστε στα παιδιά για τα διαφορετικά συναισθήματα που βιώνουν οι άνθρωποι, μετά από ένα τραυματικό γεγονός. Μην διστάσετε να μοιραστείτε και την δική σας εμπειρία και να εκφράσετε τα συναισθήματά σας με ειλικρίνεια. Σε αυτό το σημείο όμως, οφείλουμε να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί ώστε να αποφύγουμε να ανησυχήσουμε ή να αναστατώσουμε περισσότερο τα παιδιά μας.
📍 Βρείτε χρόνο και ένα ήσυχο μέρος για να μιλήσετε με τα παιδιά σας. Είναι σημαντικό να είμαστε διαθέσιμοι να συζητήσουμε για τυχόν απορίες που μπορεί να έχουν. Συχνά είναι καλύτερο να ξεκινήσουμε μια συζήτηση ανακαλύπτοντας πρώτα τι γνωρίζουν ήδη τα παιδιά μας και έπειτα να ακούσουμε προσεκτικά ποιες είναι οι απορίες τους. Είναι παραπάνω από «εντάξει» να πούμε «δεν ξέρω» εάν το παιδί μας μας κάνει μια ερώτηση που δεν μπορούμε τώρα ή γενικά να απαντήσουμε.
📍 Δώστε στα παιδιά ειλικρινείς και άμεσες πληροφορίες για αυτό που συνέβη. Στον βαθμό που το παιδί σας θέλει να συζητήσει το τραυματικό γεγονός, κάντε μια ανοιχτή συζήτηση, χρησιμοποιώντας γλώσσα που να είναι κατάλληλη για το αναπτυξιακό στάδιο στο οποίο βρίσκεται το παιδί. Όταν οι ενήλικες αποφεύγουν τη συζήτηση τραυματικών γεγονότων, αυτό μπορεί να μεταφέρει την ιδέα στο παιδί ότι αυτό το θέμα είναι ταμπού ή κρυφό ή ότι «εμείς δεν μιλάμε για αυτό», το οποίο όμως μπορεί να εντείνει τον φόβο και την ανησυχία ενός παιδιού.
📍 Αφήστε τα παιδιά σας να διατηρήσουν όσο το δυνατόν περισσότερες από τις καθημερινές τους συνήθειες ή ενασχολήσεις, όσο αυτό είναι εφικτό δεδομένων των συνθηκών. Διατηρώντας ένα οικείο πρόγραμμα, σταδιακά θα αποκαθίσταται το αίσθημα της κανονικότητας και οι ανησυχίες των παιδιών για αυτό που συνέβη θα μειώνονται σημαντικά.
📍 Οργανώστε κοινωνικές εκδηλώσεις για τα παιδιά και τους φίλους τους. Η κοινωνική αλληλεπίδραση και η συναισθηματική υποστήριξη που παίρνουμε από τους φίλους μας είναι πολύ σημαντικές για να «αναρρώσουμε» μετά από μία δύσκολη εμπειρία ή απώλεια. Προγραμματίστε εξόδους ή ομαδικές εκδηλώσεις για τα παιδιά και ενθαρρύνετέ τα να επικοινωνούν και να συναναστρέφονται με τους συνομηλίκους τους.
📍 Ενθαρρύνετε τα παιδιά να βοηθήσουν και να κάνουν εθελοντισμό. Τα παιδιά τείνουν να αναρρώνουν πιο γρήγορα από ένα τραυματικό συμβάν όταν αισθάνονται ότι συνεισφέρουν στη ζωή των άλλων. Άλλωστε όπως όλοι είδαμε μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές, η βοήθεια και η υποστήριξη ακόμα και σε πρακτικό επίπεδο, προς όσους πλήγηκαν είναι ένας τρόπος για να νιώσουμε ότι συνεισφέρουμε θετικά στην ζωή των άλλων ανθρώπων, βοηθώντας και εμάς τους ίδιους να ανακτήσουμε την αίσθηση ότι έχουμε έναν στοιχειώδη «έλεγχο» ακόμα και σε καταστάσεις στις οποίες δεν μπορούμε να ελέγξουμε ή να αντιστρέψουμε την έκβασή τους.
📍 Ενθαρρύνετε τα παιδιά να ασχοληθούν με ένα νέο χόμπι ή συμμετέχετε μαζί τους σε ευχάριστες δραστηριότητες. Η διατήρηση μέσα στην καθημερινότητά μας ευχάριστων δραστηριοτήτων, θα βοηθήσει τα παιδιά να έχουν κάποιον χρόνο μέσα στη μέρα τους όπου θα απεμπλέκονται από τα δυσάρεστα γεγονότα και τις πληροφορίες που σχετίζονται με αυτά, ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες του τραυματικού γεγονότος πιο αποτελεσματικά.
📍 Παρακολουθήστε την έκθεση των παιδιών σας στην κάλυψη των γεγονότων μέσα από την τηλεόραση και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η επαναλαμβανόμενη προβολή μπορεί να είναι δυσάρεστη, ιδιαίτερα για τα μικρά παιδιά που μπορεί να πιστεύουν ότι τα γεγονότα επαναλαμβάνονται κάθε φορά που τα βλέπουν στην τηλεόραση. Για όλα τα παιδιά, η υπερέκθεση μπορεί να προκαλέσει ακόμα πιο έντονα συναισθήματα και μπορεί να τα οδηγήσει σε ακόμα πιο έντονη θλίψη και αίσθημα αβοήθητου.
📍 Προσπαθήστε να παραμείνετε ήρεμοι. Αυτό θα δείξει στα παιδιά σας ότι εξακολουθείτε να έχετε τον έλεγχο, αλλά θα τους διδάξει επίσης πώς να χειρίζονται στρεσογόνες καταστάσεις.
📍 Διαβεβαιώστε τα παιδιά ότι είναι ασφαλή και ότι φροντίζετε εσείς για την ασφάλειά τους. Αυτές οι διαβεβαιώσεις χρειάζεται να επαναλαμβάνονται συχνά, ακόμη και εάν ο άμεσος κίνδυνος έχει περάσει. Το να περνάτε επιπλέον χρόνο μαζί μπορεί επίσης να είναι καθησυχαστικό. Εξηγήστε επίσης πως η ασφάλεια η δική σας αλλά και της κοινότητας εξασφαλίζεται από την αλληλεγγύη και τα δίκτυα που έχετε δημιουργήσει στην ευρύτερη οικογένεια και στην κοινότητά σας.
❗ Να θυμάστε ότι τα παιδιά που αντιμετώπισαν δυσκολίες πριν από το τραυματικό γεγονός, όπως συναισθηματικά προβλήματα ή έκθεση σε προηγούμενο τραύμα, μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευάλωτα.
⭕ Εάν ανησυχείτε για το παιδί σας ή εάν τα συναισθηματικά ή/και συμπεριφορικά προβλήματα παραμένουν για περισσότερες από έξι εβδομάδες, συμβουλευτείτε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας.
Healing Parenting – Χριστίνα Σκλαβενίτη Ψυχολόγος, Σύμβουλος Γονεϊκότητας
