Εν ολίγοις, η ενσυναίσθηση δε σταματά πουθενά. Ως συναίσθημα και concept που απορρέει από τη Θεωρία του Νου, είναι ξεκάθαρη και ουδεμία σχέση έχει με τον παιδοκεντρισμό. Απεναντίας, ο παιδοκεντρισμός καταδεικνύει στάση και φιλοσοφία μη συναισθητική προς το παιδί. αφού του μεταθέτει όλη την ευθύνη που αναλογεί στον γονέα. Θα ξεκινήσω αποσαφηνίζοντας τις έννοιες.
Ενσυναίσθηση
Όρος προσέγγισης της Θεωρίας του Νου αλλά και το άμεσο παράγωγο συναίσθημα του γονεϊκού ενστίκτου, αφορά στην ικανότητα και ευθύνη του γονιού να ανταποκρίνεται άμεσα σε όλες τις ανάγκες του βρέφους, προσαρμόζοντας την αυτοδιάθεσή του στην αναπτυξιακή εξέλιξη του νηπίου/παιδιού. Ο γονιός δεν ταυτίζεται με το παιδί, καθώς κάτι τέτοιο μπορεί να οδηγήσει στον κίνδυνο προβολής ιδίων βιωμάτων, φόβων και φοβιών στο παιδί, καταλήγοντας άρα σε ασυνείδητη χειραγώγηση.
Απεναντίας, βρίσκεται σε άμεση συνεργασία με το παιδί, φροντίζοντας να κατανοεί και να επικεντρώνεται στα αίτια, όχι τα αιτιατά, στη ρίζα του συναισθήματος που προκαλεί τη συμπεριφορά, και όχι τη συμπεριφορά καθ’αυτή. Ενσυναίσθηση σημαίνει εξετάζουμε πρωτίστως τα συναισθήματα του παιδιού μας, το ακούμε με προσοχή και καλή διάθεση, δεν του κολλάμε ταμπέλες (είσαι καλός/ κακός/ ζωηρός/ τεμπέλης), επ’ουδενί δεν αποτυπώνουμε την ιδέα πως η αγάπη μας υφίσταται υπό όρους (αν είσαι καλό παιδί η μαμά θα σ’ αγαπάει), ιδίως όταν εκφράζει θυμό ή αγανάκτηση προς το πρόσωπό μας, ή κάνει κάτι που εμείς θεωρούμε ‘λάθος’. Δεν προσπαθούμε να το χειραγωγήσουμε, δε θεωρούμε πως ξέρουμε το καλό του καλύτερα από το ίδιο, του έχουμε ε μ π ι σ τ ο σ ύ ν η. Ενσυναίσθηση, εν τέλει, σημαίνει να είμαστε ανά πάσα στιγμή παρόντες και διαθέσιμοι, παρέχοντας στο παιδί μας ασφάλεια και εμπνέοντάς του την εμπιστοσύνη.
Παιδοκεντρισμός
Ο όρος ειναι δίπτυχος, και αφορά την αδυναμία του γονιού να εκπληρώσει τον ρόλο του. Η πρώτη πτυχή έχει να κάνει με τη γονεϊκή ανευθυνότητα με συνειδητό ή ασυνείδητο στόχο τη φραγή, ούτως ειπείν, κάποιου συναισθήματος ή συμπεριφοράς, με το οποίο δεν έχουμε διάθεση να ασχοληθούμε. Για παράδειγμα, να αφήσουμε το παιδί να δει τρεις ώρες τηλεόραση ή να φάει τη μισή τούρτα επειδή το ζητάει, για να μην ακούμε το κλάμα του στο σπίτι, στο πάρτι, στο σούπερ μάρκετ κτλ. Άλλο παράδειγμα έχει να κάνει με θέματα ασφαλείας, πχ να επιτρέψουμε στο παιδί να μην μπει στο καρεκλάκι ή να ασχοληθεί με κάτι αντικειμενικά επικίνδυνο, πχ να πετάει γυάλινα ποτήρια δεξιά αριστερά. Η προσέγγιση σε τέτοιες περιπτώσεις ειναι συναισθητική, και η ευθύνη για την ασφάλειά του δική μας.
Η δεύτερη πτυχή είναι αυτή που περιγράφει η Λίντλοφ στο βιβλίο της (‘The Continuum Concept’), και αφορά την πλήρη μετάθεση αποφάσεων και λοιπών ευθυνών στο παιδί. Με άλλα λόγια, όταν το παιδί καλείται να πάρει αποφάσεις τη σημασία των οποίων ακόμα δεν μπορεί, αναπτυξιακά, να αξιολογήσει, νιώθει ανασφάλεια καθώς ουσιαστικά ο γονιός δεν εκπληρώνει τον ρόλο του. Παράδειγμα: Θέλεις να πάμε στη θάλασσα; Θέλεις να φάμε φασολάκια; κτλ. Αντί να ζητούμε από το παιδί να οργανώσει τη δική μας μέρα, καλύτερα να του προσφέρουμε επιλογές: ‘Θα πάμε στη θάλασσα, ποιο μαγιό θέλεις να φορέσεις;’ ή ‘Έχουμε κοτόπουλο και φασολάκια, τι θα ήθελες να φας;’. Αυτό φυσικά δε σημαίνει πως αν το παιδί ειναι εντελώς αρνητικό να πάει στη θάλασσα θα το σύρουμε με το ζόρι. Παραμένει μέλος της οικογένειας και των αποφάσεων, στο σημείο όμως που αναπτυξιακά είναι ικανό να συμμετάσχει.
Για να το πούμε αλλιώς, δε δρούμε ως εξουσιαστές-παντοκράτορες-μοναδικοί λήπτες των αποφάσεων με βάση διάφορους ψυχαναγκασμούς μας. Στην οικογένεια όλα τα μέλη είναι ισότιμα και αυτή την αξία την μεταφέρουμε στο νεότερο μέλος από πολύ νωρίς μέσω της συνεργασίας, του σεβασμού προς την ατομικότητά του και το αναφαίρετο δικαίωμά του να γίνει κύριος της ύπαρξής του, με ισορροπίες που συνεχώς προσαρμόζονται στις ανάγκες και συνεχή επικοινωνία σωματική, ψυχική και διανοητική.
Συμπέρασμα
Ο παιδοκεντρισμός και η ενσυναίσθηση ουδεμία σχέση έχουν, ούτε σαν έννοιες, ούτε σαν πρακτικές. Αν μη τι άλλο, ο παιδοκεντρισμός ‘σαμποτάρει’, τρόπον τινά’ την ενσυναίσθηση, μιας και ο γονιός δεν αφουγκράζεται τις πραγματικές ανάγκες του παιδιού και έτσι δεν μπορεί να το φροντίσει ως πρέπει. Το αποτέλεσμα του παιδοκεντρισμού συχνά είναι μια φαινομενικά για τον γονιό ακατανόητη ‘οργή’ (‘αφού του κάνουμε όλα τα χατίρια’- ακόμα και η λέξη ‘χατίρι’ ειναι ολότελα λάθος), επιθετικότητα, έλλειψη στόχων στη ζωή και δυνατότητας αυτο-οριοθέτησης – αφού το παιδί χρειάζεται να παρατηρεί τον γονιό να αυτο-οριοθετειται για να τον μιμηθεί, όχι να του καθορίζει αυτό τα όριά του.
Αντίθετα, η ενσυναίσθηση ουσιαστικά προσφέρει στο παιδί μια πυξίδα που θα κουβαλάει εφ’όρου ζωής, πορευόμενο με αυτοπεποίθηση για τις ικανότητες, τις αποφάσεις, ακόμα και τις αδυναμίες του, γιατί μεγάλωσε με σεβασμό, όχι φόβο, των αναγκών, επιθυμιών και συναισθημάτων του, μαθαίνοντας σταδιακά να ξεχωρίζει ανάγκη απο επιθυμία, να αξιολογεί την καθεμία, και να δέχεται τη ματαίωση φυσιολογικά και με υγιή τρόπο, δίχως απωθημένα και στερήσεις.
Για όλους αυτούς τους λόγους, η ιδέα ότι οι γονείς που μεγαλώνουν τα παιδιά τους συναισθητικά τα μεγαλώνουν και παιδοκεντρικά, τα καταστρέφουν, τα κάνουν μαμόθρεφτα, και όλα τα συναφή, είναι, κοντολογίς, αφελής και ανενημέρωτη.
Γράφει η Lina P. Varotsi. Το διαβάσαμε εδώ
Διαβάστε επίσης:
«Μαμά το θέλω τώρα είπα» – όταν ξεμένεις από ενσυναίσθηση
