Περάστε το μήνυμα ότι έχετε εμπιστοσύνη στις ικανότητές του και δώστε του το δικαίωμα να κάνει λάθη. Δείξτε στο παιδί την ικανοποίηση σας για το κάθε βήμα που κάνει, αφήνοντάς του όμως να έχει κάποιο λόγο σχετικό με το πώς θα κάνει μια «δουλειά» του.
Στην ανάπτυξη της υπευθυνότητας συμβάλλει επίσης ουσιαστικά, το να καλλιεργήσετε στο παιδί τη στάση να θέτει στόχους. Για να το πετύχετε αυτό εκφράστε δικές σας προτάσεις για πιθανούς στόχους που μπορεί να θέσει το παιδί σας και τονίστε τα θετικά αποτελέσματα που θα έχει η επίτευξή τους.
Τι είναι οι «φυσικές συνέπειες»;
Ο όρος «φυσικές συνέπειες» αναφέρεται στο ότι θα πρέπει να μάθουμε στο παιδί μας την σχέση αιτία-αποτέλεσμα. Μέσα σε ασφαλή πλαίσια αφήνουμε το παιδί να πειραματιστεί και να έχει την εμπειρία των συνεπειών εσφαλμένων επιλογών, η οποία είναι ένα πολύτιμο μάθημα ζωής και βοηθά τα παιδιά να γίνουν πιο υπεύθυνα. Πολλοί γονείς από τη θέληση τους να προστατέψουν τα παιδιά τους από αρνητικά βιώματα, επεμβαίνουν και το παιδί δε μαθαίνει τα επακόλουθα των πράξεών του με αποτέλεσμα την έλλειψη πολύτιμων, δυσάρεστων μερικές φορές αλλά και πάλι πολύτιμων, εμπειριών.
Παράδειγμα – σχολικές εργασίες
Ένα παιδί που πάει στο δημοτικό δεν μπορεί να γίνει υπεύθυνο, εάν ο γονέας είναι συνέχεια «πάνω στο κεφάλι του» για να κάνει τις εργασίες του για να είναι «διαβασμένο» στο σχολείο. Σε αυτή την περίπτωση αυτό που πρέπει να κάνουμε για να ενισχύσουμε την υπευθυνότητα και να μάθει να δέχεται τις φυσικές συνέπειες των πράξεών του είναι: Ασφαλώς και βοηθάμε το παιδί στη μελέτη του, αλλά αν δεν έχει διαβάσει τα μαθήματά του μέχρι μια συγκεκριμένη ώρα, θα πρέπει να κλείσουν τα βιβλία και το παιδί πρέπει να πάει «αδιάβαστο» στο σχολείο για να βιώσει τις φυσικές συνέπειες (π.χ. την παρατήρηση από τη δασκάλα) αυτής της συμπεριφοράς. Πρέπει να περάσουμε το μήνυμα στο παιδί ότι το ίδιο επιλέγει να πάει αδιάβαστο στο σχολείο και θα πρέπει να είναι έτοιμο να δεχτεί και τις φυσικές συνέπειες στο σχολείο από αυτή του την επιλογή.
Να δώσουμε επιλογές στα παιδιά;
Μερικοί γονείς παίρνουν πάρα πολλές αποφάσεις για λογαριασμό των παιδιών τους, γιατί θέλουν να προστατέψουν τα παιδιά τους από τις λανθασμένες επιλογές και τις επώδυνες συνέπειές τους. Αυτό είναι βέβαια κατανοητό, αλλά το παιδί σας με αυτό τον τρόπο στερείται από ευκαιρίες να μάθει και παίρνει ταυτόχρονα το μήνυμα ότι είναι ανίκανο να παίρνει μόνο του τις αποφάσεις του. Καθώς τα παιδιά ωριμάζουν και δείχνουν ολοένα περισσότερη υπευθυνότητα, σταδιακά δίνετέ τους μεγαλύτερη ελευθερία αποφάσεων για τη ζωή τους. Αν περιμένετε περισσότερη υπευθυνότητα από τα μεγαλύτερα παιδιά σας, δώστε τους περισσότερα προνόμια. Αυτό τα ενθαρρύνει να συνεχίσουν να φέρονται υπεύθυνα και να παίρνουν σωστές αποφάσεις. Τους δίνει αυτοπεποίθηση.
Τι είναι τα όρια και οι κανόνες;
Πρέπει να βάλετε κάποια σταθερά όρια στο παιδί σας και θα πρέπει να υπάρχουν κάποιοι κανόνες στο σπίτι σας, οι οποίοι θα είναι σαφείς, θα τους έχετε εξηγήσει στο παιδί και θα πρέπει να είστε σταθεροί στην τήρησή τους. Για να ορίσετε τους κανόνες και τα όρια πρώτα σκεφτείτε: Είναι λογικές οι προσδοκίες που έχετε από το παιδί; Είναι σαφείς οι κανόνες; Ξέρει το παιδί δηλαδή τι πρέπει να κάνει, πώς πρέπει να το κάνει και πότε πρέπει να το κάνει;
Γυρίζοντας στο αρχικό μας ερώτημα, αν γεννιούνται ή γίνονται τα παιδιά υπεύθυνα, συμπεραίνουμε ότι οι γονείς μπορούν να καλλιεργήσουν με πολλούς τρόπους την υπευθυνότητα του παιδιού τους. Έχοντας ως βάση την εμπιστοσύνη στις ικανότητες του παιδιού και τον σεβασμό στις επιλογές του, με σταθερότητα και συνέπεια στον τρόπο διαπαιδαγώγησής τους αλλά και δίνοντας οι ίδιοι το πρότυπο υπεύθυνης συμπεριφοράς, οι γονείς συμβάλλουν ουσιαστικά στο να μεγαλώσουν ένα παιδί υπεύθυνο, το οποίο κάνει συνειδητές επιλογές σε όλους τους τομείς της ζωής του.
Καρόλα-Folle Αλέπη, Κλινική Ψυχολόγος Msc, Παιδοψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια
