Οι περισσότεροι ενήλικες γίνονται γονείς κάποια στιγμή στη ζωή τους. Και ενώ οι περισσότεροι προσπαθούν να είναι εξαιρετικοί γονείς, νιώθουν σύγχυση και απογοήτευση από τις ατελείωτες προκλήσεις της γονεϊκότητας. Τα παιδιά και η πειθαρχία χωρίς φωνές είναι ένα από τα σημαντικότερα θέματα που αντιμετωπίζουν οι γονείς. Ωστόσο, υπάρχουν πολλές προσεγγίσεις όπως η θετική γονεϊκότητα που μπορεί να τους βοηθήσει.
Τι είναι η θετική γονεϊκότητα;
Η θετική γονεϊκότητα είναι η συνεχής σχέση ανάμεσα σε ένα γονέα και σε ένα παιδί που περιλαμβάνει στοργή, φροντίδα, αγάπη, επικοινωνία, καθοδήγηση και καλύπτει τις ανάγκες του παιδιού με συνέπεια.
Η θετική γονεϊκότητα προσφέρει καθοδήγηση σε ένα παιδί ενώ παράλληλα του επιτρέπει να αναπτυχθεί πλήρως.
Γενικά η θετική γονεϊκότητα περιλαμβάνει:
- Καθοδήγηση
- Φροντίδα
- Εκπαίδευση
- Ενδυνάμωση
- Καλύπτει τις ανάγκες του παιδιού
- Είναι συνεχής
- Δεν είναι βίαιη
- Ανοιχτή επικοινωνία
- Στοργή
- Συναισθηματική ασφάλεια
- Συναισθηματική ζεστασιά
- Αγάπη άνευ όρων
- Σέβεται την ανάπτυξη του παιδιού
- Επιβραβεύει τα επιτεύγματα
- Θέτει όρια
- Δείχνει συμπόνια για τα συναισθήματα του παιδιού
- Ενθαρρύνει τα ενδιαφέροντα του παιδιού
Θετική Πειθαρχία
Η λέξη “πειθαρχία” συχνά έχει αρνητική, καθαρά τιμωρητική χροιά. Ωστόσο, η πειθαρχία ορίζεται ως ” η εκπαίδευση που διορθώνει, διαμορφώνει ή τελειοποιεί τις νοητικές ικανότητες ή τον ηθικό χαρακτήρα.”
Ο ορισμός είναι διδακτικός, και μας υπενθυμίζει ότι ως γονείς, έχουμε ένα διδακτικό ρόλο. Και ως δάσκαλοι των παιδιών μας, ο στόχος μας είναι να τους δείχνουμε με σεβασμό τις επιλογές στη συμπεριφορά και να ενισχύουμε θετικά τις προσαρμοστικές συμπεριφορές.
Η θετική πειθαρχία αφορά την ανατροφή των παιδιών που περιλαμβάνει στοργή και αγάπη. Η θετική πειθαρχία δεν είναι ποτέ βίαιη, επιθετική ή επικριτική, δεν είναι τιμωρητική.
Ποια είναι τα βασικά κριτήρια για την θετική πειθαρχία;
Η σωματική τιμωρία (π.χ. ξύλο) είναι αναποτελεσματική για την αλλαγή μιας συμπεριφοράς, και μακροπρόθεσμα έχει καταστροφικές συνέπειες για τα παιδιά. Αντίθετα, η θετική πειθαρχία έχει ως σκοπό τα παιδιά να μάθουν και να εκπαιδευτούν. Η τιμωρία είναι περιττή και αντιπαραγωγική.
Όλοι οι άνθρωποι έχουμε μια βαθιά επιθυμία να ανήκουμε κάπου, και αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί μέσω της τιμωρίας. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν τέσσερις αρνητικές συνέπειες της τιμωρίας στα παιδιά, όπως η δυσαρέσκεια προς τους γονείς, η εκδίκηση, η επανάσταση ενάντια στους γονείς και η υποχώρηση όπου τα παιδιά μπορεί να σκέφτονται ύπουλα ή να χάνουν την αυτοεκτίμησή τους.
Υπάρχουν πέντε βασικά κριτήρια για την θετική πειθαρχία:
- Είναι ευγενική και σταθερή
- Ενισχύει την αίσθηση του παιδιού ότι ανήκει κάπου και ότι έχει αξία
- Λειτουργεί μακροπρόθεσμα (η τιμωρία έχει άμεσα αποτελέσματα, αλλά είναι βραχυπρόθεσμα)
- Διδάσκει πολύτιμες κοινωνικές δεξιότητες (π.χ. επίλυση των προβλημάτων)
- Βοηθά τα παιδιά να αναπτυχθούν σε ικανούς ενήλικες
- Επίσης, η θετική πειθαρχία διδάσκει στα παιδιά τον αυτοσεβασμό, τη συμπόνια, και ενισχύει τη θετική σχέση ανάμεσα στο γονέα και στο παιδί.
- Ο σεβασμός προς τα παιδιά τους διδάσκει ότι ακόμη και αν είναι μικρά, αδύναμα και ευάλωτα αξίζουν το σεβασμό και αυτό είναι ένα μάθημα που είναι αναγκαίο στις μέρες μας.
Ποιες είναι οι αρχές της θετικής πειθαρχίας
Από τη στιγμή που γνωρίζουμε ότι η θετική πειθαρχία δεν περιλαμβάνει την τιμωρία, η ερώτηση που προκύπτει είναι “Τι ακριβώς περιλαμβάνει;”
Αυτή η ερώτηση είναι αναμφίβολα σημαντική για τους γονείς. Υπάρχουν κάποιες βασικές αρχές:
Σεβασμός: συμπεριφερθείτε στο παιδί σας με τον ίδιο σεβασμό με τον οποίο θα ήθελαν να συμπεριφερθούν και σε εσάς.
Συμφωνία: χρησιμοποιήστε θετικές εκφράσεις για να ενισχύσετε με ουσιαστικό τρόπο τις επιθυμητές συμπεριφορές. Επιβραβεύστε αυτές τις συμπεριφορές με στοργή, εκτίμηση, προνόμια.
Εναλλακτικές επιλογές: δώστε μια εναλλακτική επιλογή στο παιδί για να αντικαταστήσει την ανεπιθύμητη συμπεριφορά. Για παράδειγμα, μπορείτε να του προτείνετε να παίξει ένα παιχνίδια αντί να δει τηλεόραση.
Θετικές επιλογές: δώστε στο παιδί σας δύο επιλογές για τις θετικές συμπεριφορές. Για παράδειγμα, μπορείτε να πείτε, “Θα προτιμούσες να κάνεις μπάνιο πριν ή μετά το βούρτσισμα των δοντιών;”
Επιβράβευση: επιβεβαιώστε το παιδί σας ότι θα χάσει την επιβράβευση αν σπάσει τους κανόνες. Για παράδειγμα, μπορείτε να πείτε, “Αφού καθαρίσεις το δωμάτιό σου, μπορείς να παίξεις έξω” (πράγμα που σημαίνει ότι αν το παιδί δεν καθαρίσει το δωμάτιο του, δεν θα παίξει έξω).
Σύνδεση και αγάπη: βεβαιωθείτε ότι το παιδί σας νιώθει την αγάπη και τη στοργή σας πριν αντιμετωπίσετε τα θέματα συμπεριφοράς.
Επιβεβαίωση: επικυρώστε τα συναισθήματα του παιδιού σας. Για παράδειγμα, μπορείτε να πείτε, “Γνωρίζω ότι είσαι λυπημένος που έχασες τον ύπνο σου απόψε και το κατανοώ.”
Αίσθημα του ανήκειν και της αξίας: είναι σημαντικό να νιώθει το παιδί σας σημαντικό και ότι ανήκει κάπου. Για παράδειγμα, υπενθυμίστε στο παιδί σας ότι είναι πραγματικά καλό να βοηθά στη μαγειρική και ότι η οικογένεια χρειάζεται τη βοήθειά του ώστε να ετοιμαστεί το φαγητό.
Τι προσφέρει η θετική πειθαρχία;
Η θετική πειθαρχία και η ευγενική καθοδήγηση είναι ιδέες που δεν είναι αρκετά αναγνωρισμένες. Συγκριτικά με τις σωματικές τιμωρίες και άλλες μορφές αυταρχικής διαπαιδαγώγησης, η θετική πειθαρχία έχει ως σκοπό να διδάσκει μέσα από τη δημιουργία μια ασφαλούς σχέσης ανάμεσα στους γονείς και στα παιδιά, όπου η σύνδεση μπαίνει πριν από τη διόρθωση. Σύμφωνα με τα στοιχεία, οι άνθρωποι μαθαίνουν καλύτερα όταν νιώθουν ασφάλεια και σύνδεση με τους άλλους, στο πλαίσιο μιας ασφαλούς σχέσης. Αυτό βοηθά στην πειθαρχία μακροπρόθεσμα.
Τι είναι αυτό όμως που προσφέρει η θετική πειθαρχία; Εκτός από την εμπιστοσύνη και τη δυνατή σχέση ανάμεσα στους γονείς και στα παιδιά, διδάσκει στα παιδιά την υπευθυνότητα, την αυτοπειθαρχία, την επίλυση προβλημάτων και τη συνεργασία. Διασφαλίζει ότι η μάθηση δεν βασίζεται στον φόβο – όπως στο πλαίσιο της αυταρχικής ανατροφής των παιδιών, και βοηθά τα παιδιά να χτίσουν την αυτοεκτίμησή τους, την ταυτότητά τους και να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους. Ωστόσο, είναι σημαντικό οι γονείς να γνωρίζουν ότι η ευγενική καθοδήγηση δεν έχει πάντα άμεσα αποτελέσματα. Η συνέπεια παίζει σημαντικό ρόλο και με τον καιρό, οι γονείς θα παρατηρήσουν ότι τα παιδιά τους εφαρμόζουν όλα όσα έχουν μάθει.
Τεχνικές θετικής πειθαρχίας
Αντιπερισπασμός
Αυτή η τεχνική περιλαμβάνει τον αντιπερισπασμό της προσοχής του παιδιού σε άλλες δραστηριότητες όταν κάνουν αταξίες, ή όταν οι γονείς προσπαθούν να καθοδηγήσουν τη συμπεριφορά του παιδιού από ακατάλληλη σε κατάλληλη. Για παράδειγμα, αν το παιδί σας τρέχει γύρω από την κουζίνα όταν μαγειρεύετε, σταματήστε το και δείξτε του ένα άλλο παιχνίδι που του αρέσει. Αντί να πείτε, “Μην τρέχεις στο σπίτι, ” μπορείτε να πείτε ” Δεν είναι ασφαλές να τρέχεις μέσα στο σπίτι. Μπορείς να το κάνεις αυτό έξω αν θέλεις.”
Μπορείτε να κάνετε κάποιες ερωτήσεις για να επιβεβαιώσετε ότι το παιδί κατάλαβε τα όρια (τι είναι αποδεκτό και τι όχι). Οι ερωτήσεις μπορεί να περιλαμβάνουν:
-Είναι ασφαλές να παίζεις στην κουζίνα ενώ κάποιος μαγειρεύει;
-Πού αλλού θα μπορούσες να παίξεις ή να τρέξεις;
Με την θετική πειθαρχία, είναι σημαντικό να περιγράφετε την συμπεριφορά που θέλετε να δείτε, χωρίς να κάνετε διάλεξη, και αν είναι δυνατό, αφήστε το παιδί να ξέρει τι μπορεί να κάνει.
Θετική ενδυνάμωση
Δώστε έμφαση στα θετικά πράγματα που κάνει το παιδί σας. Αν δίνετε προσοχή μονάχα στις αρνητικές συμπεριφορές, τελικά θα καταλήξετε να τις ενισχύετε. Όταν το παιδί σας κάνει κάτι που αξίζει την επιβράβευση, φροντίστε να το αναγνωρίσετε. Η θετική ενδυνάμωση δεν περιορίζεται μονάχα στις λέξεις επιβράβευσης για τις καλές συμπεριφορές. Στην πραγματικότητα, η επιβράβευση μπορεί να έχει πολλές μορφές και είναι εξαιρετικά αποτελεσματική μέθοδος για την ενθάρρυνση των θετικών συμπεριφορών. Για παράδειγμα, αν ένα παιδί ζητήσει ευγενικά ένα ποτήρι χυμό αντί να ξεσπάσει σε κλάματα, σκεφτείτε να του δώσετε λίγο χυμό ακόμη ώστε να ενθαρρύνετε αυτή την ευγενική του συμπεριφορά. Να θυμάστε να επισημαίνετε όσα κάνει το παιδί σας σωστά και να δείχνετε πόσο εκτιμάτε την ευγενική του συμπεριφορά. Αυτού του είδους οι έπαινοι βοηθούν το παιδί να διατηρήσει μια θετική ταυτότητα για τον εαυτό του και αυτό είναι σημαντικό για τη μετέπειτα ζωή του.
Φυσικές συνέπειες
Αν τιμωρείτε συχνά το παιδί σας αυτό θα σας μετατρέψει σε εχθρό του, και θα καλλιεργήσει μια ανθυγιεινή σχέση γονέα-παιδιού. Πολλοί γονείς τιμωρούν τα παιδιά τους, με αποτέλεσμα αυτά να νιώθουν σύγχυση ή να αντιδρούν προκλητικά. Όταν είναι δυνατό, μπορείτε να ακολουθήσετε τις φυσικές συνέπειες που προκύπτουν από τις πράξεις του παιδιού σας. Για παράδειγμα, αν το παιδί ξεσπά με τάντρουμ και αρνείται να βάλει το μπουφάν του ενώ βρέχει, η φυσική συνέπεια είναι πως όταν βγει στη βροχή θα γίνει μούσκεμα. Έτσι, θα είναι πολύ πιο πιθανό να συναινέσει την επόμενη φορά σε μια παρόμοια κατάσταση.
Χρονικά όρια
Μπορεί να χρησιμοποιείτε ήδη τα χρονικά όρια, μια συνήθη τεχνική πειθαρχίας όταν ένα παιδί κάνει κάτι λάθος. Ωστόσο, οι μελέτες έχουν δείξει ότι αυτή η μέθοδος πειθαρχίας είναι καλύτερη περιστασιακά. Οι γονείς ενθαρρύνουν την καλή συμπεριφορά και περνούν ποιοτικό χρόνο με το παιδί τους μετά από μια κακή συμπεριφορά. Αντί να φωνάζετε στο παιδί σας, καλό είναι να περνάτε χρόνο μαζί του ώστε να το βοηθήσετε να ηρεμήσει. Όταν θα είναι ήρεμο θα είναι πολύ πιο εύκολο να συζητήσετε καλύτερες επιλογές για το μέλλον και να ενθαρρύνετε να ζητήσει συγνώμη για την άσχημη συμπεριφορά του.
Προσοχή στη χρήση της γλώσσας
Η γλώσσα και οι λέξεις που χρησιμοποιούν οι γονείς είναι πολύ σημαντικά στοιχεία όταν πρέπει να πειθαρχήσουν το παιδί τους. Όταν το παιδί θυμώνει, είναι εύκολο οι γονείς να παρασυρθούν. Πρέπει να μην χρησιμοποιούν υποτιμητική γλώσσα ή προσβλητικές λέξεις, αυτό μπορεί να πληγώνει το παιδί και να βλάπτει την αυτοεκτίμησή του. Αντί να πείτε, “τα θαλάσσωσες”, ξεκινήστε την πρόταση με το “εγώ”. Μιλήστε για το πως αισθανθήκατε για τη συμπεριφορά του αντί να επικεντρωθείτε σε αυτό που έκανε το παιδί. Έτσι, η συζήτηση δεν θα είναι επικριτική, και θα επιτρέψει στο παιδί να ηρεμήσει και να μην είναι αμυντικό ειδικά αν οι ενέργειές του δεν έγιναν σκόπιμα.
Καθώς η θετική πειθαρχία είναι πολύ σημαντική, πρέπει οι γονείς να γνωρίζουν τι να κάνουν σε επικίνδυνες καταστάσεις. Αν για παράδειγμα, το παιδί σας τρέχει σε ένα δρόμο με πολλά αυτοκίνητα, το να φωνάξετε και να το σταματήσετε είναι μια λογική αντίδραση.
Θετική γονεϊκότητα
Η ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ βοηθά τους γονείς να ανακαλύψουν νέες ιδέες σε περιβάλλον εμπιστοσύνης, ώστε να μπορέσουν να διαχειριστούν τις δυσκολίες και να μάθουν πως να διατηρούν τις θετικές αλλαγές.
Να θυμάστε να ενθαρρύνετε τις θετικές συμπεριφορές του παιδιού σας. Η θετική πειθαρχία έχει μακροχρόνια αποτελέσματα, και είναι ωφέλιμη και για τους γονείς και για το παιδί.
Ευχαριστούμε τον Ψυχίατρο – Ψυχοθεραπευτή Αριστοτέλη Βάθη, www.therapia.gr
