«Το παιδί χρειάζεται την ενθάρρυνση όπως το φυτό χρειάζεται ήλιο και νερό. Δυστυχώς εκείνα τα παιδιά που την χρειάζονται περισσότερο την έχουν λιγότερο γιατί συμπεριφέρονται με τέτοιο τρόπο που η αντίδρασή μας τα σπρώχνει ακόμα παραπέρα στην αποθάρρυνση και την ανταρσία»…. είπε ο Ρούντολφ Ντράικωρς συνεργάτης και συνεχιστής του έργου του Άλφρεντ Άντλερ.
Ο άνθρωπος από τη στιγμή που γεννιέται και αρχίζει να συνειδητοποιεί σιγά-σιγά το περιβάλλον του, ζει βιώνοντας μια αέναη μάχη ανισότητας και μειονεξίας. Είναι μικρός, ανίκανος, ανεκπαίδευτος και ανεπαρκής για όλα αυτά τα θαυμαστά που γίνονται γύρω του. Αγωνίζεται, λοιπόν, συνεχώς να αισθανθεί πως ανήκει στο περιβάλλον του και είναι σημαντικός. Οι γύρω κάνουν, συνήθως χωρίς να το κατανοούν, ό,τι μπορούν για να δυσκολέψουν τον αγώνα αυτόν.
Αν οι γονείς ξεχνούσαν τα πάντα και επέλεγαν σαν μοναδικό εργαλείο διαπαιδαγώγησης την ΕΝΘΑΡΡΥΝΣΗ μια άλλη κοινωνία θα ξημέρωνε.
Ενθαρρύνω κατά το λεξικό σημαίνει εμπνέω θάρρος, εμψυχώνω, ζωογονώ, ενισχύω.
Η ενθάρρυνση στη διαπαιδαγώγηση είναι τόσο σημαντική που η έλλειψή της μπορεί να θεωρηθεί η βασική αιτία μιας κακής συμπεριφοράς ενός παιδιού. Η ενθάρρυνση είναι το εργαλείο για την ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης και της αυτοεκτίμησης. Ένα παιδί που φέρεται άσχημα είναι ένα παιδί που έχει χάσει το θάρρος του. Ένα παιδί που φέρεται άσχημα είναι ένα παιδί που έχει κακή εικόνα για τον εαυτό του.
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην ενθάρρυνση, μαθαίνει να έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του, στους άλλους, στη ζωή.
Γεννιέται εύλογα λοιπόν το ερώτημα: Πως μπορεί ο γονιός να είναι ενθαρρυντικός;
Ας αρχίσουμε, λοιπόν, κάπως έτσι:
Ας βοηθάμε το παιδί να αναπτύξει το θάρρος να είναι ατελές. Είναι σημαντικό να μάθει να διδάσκεται από τα λάθη του και αυτό θα το καταφέρει αν μάθει να τα αναγνωρίζει. «Έκανες, λοιπόν, λάθος… ας δούμε τι μπορείς να μάθεις από αυτό». Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για ό,τι έχει ήδη γίνει. Μπορούμε, όμως, να εστιάσουμε στο τι μάθαμε, κάνοντας ένα λάθος και αυτό να αποτελέσει το εφαλτήριο για την αναζήτηση του σωστού. Τούτο μπορεί να γίνει μόνον όταν μάθουμε στο παιδί να εστιάζει στην αναζήτηση της λύσης και όχι στο δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλεί το λάθος. Η συμμετοχή του γονέα καθώς και του εκπαιδευτικού είναι καταλυτική στο σημείο αυτό.
Ας μην παίρνουμε το λάθος για αποτυχία. Συνήθως η αποτυχία κρύβει έλλειψη ικανότητας όχι έλλειψη δυνατότητας. Η αξία κάποιου δεν εξαρτάται από την επιτυχία του σε κάτι. «Ας προσπαθήσουμε μαζί…» «Ας προσπαθήσουμε ξανά…» χρειάζεται να είναι αυτό που συνεχώς επαναλαμβάνει ο γονιός που ενθαρρύνει. Τα παιδιά που νομίζουν ότι πρέπει όλα να τα κάνουν τέλεια, συχνά φοβούνται να προσπαθήσουν κάτι καινούργιο μήπως κάνουν κάποιο λάθος ή αποτύχουν. Κρύβουν πίσω τους τελειομανείς γονείς. Χρειάζεται να έχουμε καθαρά στο μυαλό μας πως κάθε αποτυχία δείχνει μονάχα μια έλλειψη τεχνικής και πως με κανένα τρόπο δεν επηρεάζει την αξία του ατόμου. Θάρρος έχει εκείνος που μπορεί να κάνει ένα λάθος και να αποτύχει χωρίς να νιώσει μειωμένος.
Ας επιδοκιμάζουμε την προσπάθεια και όχι το αποτέλεσμα. «Μου αρέσει που προσπαθείς να… συνέχισε… μην παραιτείσαι». Κάθε άνθρωπος που προσπαθεί, βιώνει ένα συναίσθημα ικανοποίησης μόνον από το γεγονός της προσπάθειάς του αυτής καθεαυτής. Η ικανοποίηση μεγεθύνεται γεωμετρικά όταν αντιλαμβάνεται ότι και οι άλλοι αναγνωρίζουν την προσπάθειά του. Όταν ένα παιδί προσπαθεί αλλά δεν πετυχαίνει, μια παρόμοια παρατήρηση μπορεί να βοηθήσει και τούτο συμβαίνει γιατί αισθάνεται πως και ο γονιός του καταλαβαίνει τη δυσκολία στην οποία βρίσκεται. Όταν το παιδί αντιλαμβάνεται πως κάποιος άλλος καταλαβαίνει το πώς νοιώθει βιώνει την πραγματική επικοινωνία.
Ας εργαζόμαστε για τη βελτίωση, όχι για την τελειότητα. «Βλέπω πως έχεις βελτίωση σε…» Ίσως η τελειότητα να μην είναι δυνατή ποτέ. Η βελτίωση, όμως, είναι πάντα δυνατή και εκεί χρειάζεται κανείς να εστιάζει τη προσοχή του. Αν ο γονιός ή ο εκπαιδευτικός εστιάσει την προσοχή του στην βελτίωση και με ενθαρρυντικά λόγια τραβήξει και την προσοχή του παιδιού σ’ αυτό, γιατί το παιδί να μην προσπαθήσει κι άλλο; Αν εν αντιθέσει εστιάσει στη τελειότητα, κάνει πολλές φορές τα πράγματα να μοιάζουν δυσκολότερα απ’ ότι πραγματικά είναι.
Ας ξεχωρίζουμε την πράξη από εκείνον που την εκτελεί. Μπορούμε να αποδοκιμάσουμε μία πράξη του παιδιού αλλά όχι το παιδί. «Μας αρέσεις εσύ, δεν μας αρέσει όμως αυτό που κάνεις». Συχνά ένα παιδί που έχει κάνει ένα λάθος ή έχει φερθεί με άσχημο τρόπο νιώθει ότι δεν το αγαπούν. Έχει μεγάλη σημασία να ξεχωρίσουμε το παιδί από την συμπεριφορά του. Την πράξη από αυτόν που την έκανε.
Ας μάθουμε να δείχνουμε την εμπιστοσύνη μας με ειλικρίνεια. Εμπιστοσύνη και ειλικρίνεια χρειάζεται να πηγαίνουν μαζί Δεν μπορώ να προσποιούμαι ότι εμπιστεύομαι κάποιον. Στις περιπτώσεις, λοιπόν, που πράγματι νοιώθω να εμπιστεύομαι το παιδί χρειάζεται να το τονίσω «Επειδή σε ξέρω καλά έχω εμπιστοσύνη ότι θα τα καταφέρεις». Μόνον όταν κάποιος νοιώθει ότι τον εμπιστεύονται (άρα αξίζει) μπορεί να συνεχίσει τον αγώνα του για κάτι.
Ας αναγνωρίζουμε στο παιδί την διαφορετικότητά του. Μπορεί να θέλουμε να γίνει ίδιο με μας σε κάποιο θέμα, εκείνο, όμως, μπορεί να μην θέλει τουλάχιστο αυτή την περίοδο. Μπορεί να κρύβει μέσα στη διαφορετικότητά του ταλέντα που εμείς δεν μπορούμε ούτε να φανταστούμε. Ας του επιτρέψουμε να είναι ο εαυτός του. Δηλώνοντας ενίοτε και την άγνοιά μας και τον θαυμασμό μας σε κάτι που παρατηρούμε πως προσπαθεί και εμείς το αγνοούμε.
Ας επιθυμούμε συνεχώς την ένταξή του μέσα στην ομάδα. Αντιμετωπίζοντάς το σαν κάτι ξεχωριστό του αυξάνουμε τη φιλοδοξία του που μπορεί πολύ εύκολα να γίνει ματαιοδοξία. Ένα υπερβολικά φιλόδοξο παιδί που δεν τα καταφέρνει να είναι ο πρώτος, συνήθως μεταπηδά στην άλλη άκρη λέγοντας (υποσυνείδητα) «Αφού δεν μπορώ να είμαι ο πρώτος ας είμαι ο τελευταίος».
Ας μάθουμε να εστιαζόμαστε στα θετικά του. Δεν μπορούμε να διορθώσουμε τα λάθη ενός παιδιού αν πρώτα δεν αρχίσουμε να ανακαλύπτουμε τα θετικά του σημεία. Μόνο αν εστιάσουμε στα θετικά θα μπορέσουμε να απαλείψουμε τα αρνητικά. Ο καθένας νοιώθει ευχάριστα όταν του αναγνωρίζουμε κάτι καλό. Γιατί, λοιπόν, όχι και το παιδί μας; Έτσι θα του δώσουμε έμμεσα την ευκαιρία να επιδιώξει να εισπράττει αυτό το ευχάριστο συναίσθημα όσο πιο συχνά μπορεί. Τονίζοντας το λάθος τραβάμε όλη την προσοχή σε κάτι που θέλουμε να αποφύγουμε. Τι σχήμα οξύμωρο!
Ας εστιάσουμε στην ενθάρρυνση, απλά αποφεύγοντας την αποθάρρυνση.
Θα έχουμε ήδη κάνει το μισό δρόμο προς την ενθάρρυνση αν αποφεύγουμε την αποθάρρυνση, είτε ταπεινώνοντας το παιδί είτε έχοντας υπερβολικά προστατευτική στάση απέναντί του.
Ας έχουμε κατά νου ότι η αποθάρρυνση είναι μεταδοτική.
Μόλις εμφανισθεί η αποθάρρυνση και αρχίσει να αναπτύσσεται, διαστρεβλώνεται η προσωπικότητα.
Η αποθάρρυνση μειώνει τον αυτοσεβασμό, καθιστά το παιδί ευάλωτο, δειλό, φοβισμένο και μειώνει την ψυχική του αντοχή.
Η αποθάρρυνση οδηγεί το παιδί σε μια ηττοπαθή συμπεριφορά και το κατευθύνει στο να αφήνει κάθε προσπάθεια ιδιαίτερα όταν έρθει αντιμέτωπο με οτιδήποτε του προκαλεί δυσκολία ή το φέρνει σε αμηχανία. Σε άλλες περιπτώσεις οδηγεί στην επανάσταση και στην παραβατική συμπεριφορά.
Η αποθάρρυνση μεγαλώνει το αίσθημα κατωτερότητας που όλα τα ανθρώπινα πλάσματα δοκιμάζουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο και συχνά οδηγεί στην εκδίκηση.
Ενθάρρυνση και Έπαινος
Είναι πολλές οι φορές που η ενθάρρυνση συγχέεται με τον έπαινο.
Δεν είναι καθόλου το ίδιο πράγμα. Ενθαρρύνουμε τη διαδικασία και επαινούμε το αποτέλεσμα.
Ο έπαινος αφορά τον άνθρωπο ενώ η ενθάρρυνση την πράξη.
Ο έπαινος άλλωστε είναι απολύτως ανισότιμος. Συνήθως επαινεί ο ανώτερος τον κατώτερο. Αυτό θέλουμε να εισπράξει το παιδί μας;
Ο έπαινος ενδέχεται να έχει ένα ενθαρρυντικό αποτέλεσμα σε μερικά παιδιά, δεν είναι λίγες, όμως, οι φορές που αποθαρρύνει και προκαλεί αγωνία και φόβο. Μερικά φτάνουν στο σημείο να εξαρτηθούν από αυτόν και να δουλεύουν αποκλειστικά για την αναγνώριση σε ολοένα αυξανόμενους ρυθμούς. Επιτυχία που συνοδεύεται από έπαινο για το αποτέλεσμα, μπορεί να φοβίσει το παιδί πως δεν θα μπορέσει να το επαναλάβει ποτέ πια.
