Από τα παραπάνω αναφερθέντα, αποδεικνύεται, για μία ακόμη φορά, πως οι περισσότεροι άνθρωποι -συχνά συμπεριλαμβανομένων και των διαφόρων ειδικών επιστημόνων- έχουμε την τάση να βλέπουμε και να ερμηνεύουμε τα πράγματα με τρόπο που να επιβεβαιώνει την πεποίθησή μας…
Μια τέτοιου είδους περιρρέουσα ατμόσφαιρα έχει αρκετές φορές ως συνέπεια την ενσωμάτωση/υιοθέτηση από τα μοναχοπαίδια αυτών των αρνητικών παραστάσεων ή προκαταλήψεων με αποτέλεσμα να επηρεάζεται αρνητικά τόσο η αυτοεκτίμηση όσο και η εικόνα που τα ίδια έχουν για τον εαυτό τους.
Οι πιθανές αρνητικές συνέπειες, όμως, δεν σταματούν εδώ. Όλοι μας έχουμε ακούσει από γονείς του περίγυρού μας – κι ίσως, αρκετοί από εμάς να’χουμε κάνει το ίδιο – την έκφραση:
«Λέμε να του κάνουμε ένα αδελφάκι για να μην είναι μόνο του». Η γέννηση ενός παιδιού, όμως, που δεν είναι αποτέλεσμα της αυθεντικής προσωπικής επιθυμίας δύο γονέων που αντέχουν να αναλάβουν μια τέτοια ευθύνη αλλά υπαγορεύεται από άλλους παράγοντες και λόγους, εμπεριέχει δυνητικά προϋποθέσεις εμφάνισης διαφόρων προβλημάτων/δυσκολιών, όπως π.χ. παραμέληση, κακοποίηση, ψυχοσυναισθηματικές δυσκολίες κ.τ.λ.
Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα
Τι είναι άραγε καλύτερο; Να έχει ένα παιδί ολόκληρο το πίσω κάθισμα του αυτοκινήτου για τον εαυτό του όταν πηγαίνει διακοπές; Να μη χρειάζεται να τσακώνεται για το ποιος θα παίξει με ένα συγκεκριμένο παιχνίδι; Ή το να’χει ένα αδελφάκι να παίζει μαζί του δίπλα στη θάλασσα/σπίτι και να μπορεί να μοιράζεται μνήμες/εμπειρίες/ευθύνες; Η απάντηση δεν είναι εύκολη. Σε κάθε περίπτωση, υπάρχουν τα υπέρ και τα κατά.
Η απάντηση περί πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων δεν είναι ποτέ απλή, αλλά σύνθετη. Κάθε φορά εξαρτάται από την οπτική που προσεγγίζουμε το ερώτημα που τίθεται. Κάθε κατάσταση έχει τα δικά της πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Η ύπαρξη των οποιωνδήποτε μειονεκτημάτων, όμως, δεν είναι απαραίτητα κάτι το καθοριστικό, τραγικό, μη αναστρέψιμο ή μη αναπληρώσιμο.
Για παράδειγμα, η ύπαρξη άλλων αδελφών έχει διαφορετική επιρροή/επίπτωση στο κάθε αδέλφι ξεχωριστά:
– π.χ. ανάλογα με τη σειρά γέννησής του,
– τη διαφορά ηλικίας από τα υπόλοιπα αδέλφια,
– τη συγκεκριμένη κάθε φορά οικογενειακή κατάσταση,
– διάφορα γεγονότα ζωής (π.χ. διαζύγιο),
– κρίσεις (π.χ. θάνατος, ασθένεια, ανεργία κ.α.).
Πάντως, έχουν γίνει εκατοντάδες έρευνες που επιχείρησαν να συγκρίνουν διάφορες παραμέτρους της ζωής και στοιχεία χαρακτήρα μοναχοπαιδιών και παιδιών που έχουν αδέλφια. Δεν κατέδειξαν, όμως, την ύπαρξη σημαντικών πλεονεκτημάτων ή μειονεκτημάτων που να σχετίζονται με τον αριθμό των παιδιών μιας οικογένειας.
Ως πλεονεκτήματα, αναφέρονται τα εξής:
– Το μοναχοπαίδι, ως μοναδικός αποδέκτης των συναισθημάτων και του χρόνου των γονιών του, καλύπτει, συνήθως, με το παραπάνω αυτές του τις ανάγκες. Με την προϋπόθεση, βέβαια, οι γονείς του να’ναι σε θέση να τις καλύψουν. Να μην υπερβάλουν και να αισθάνονται καλά που έχουν ένα μόνο παιδί.
– Τα μοναχοπαίδια έχουν, συχνά, καλύτερες σχολικές επιδόσεις, προφανώς εξαιτίας του ότι οι γονείς μπορούν να διαθέτουν περισσότερο χρόνο και ενέργεια.
– Οι γονείς έχουν περισσότερο χρόνο για τον εαυτό τους.
– Μικρότερη οικονομική πίεση, σε περίπτωση οικονομικής στενότητας.
Ως μειονεκτήματα, αναφέρονται τα εξής:
– Τα μοναχοπαίδια είναι πιο ευάλωτα, σε περίπτωση που η οικογένεια αντιμετωπίζει διάφορα προβλήματα ή εντάσεις. Η ύπαρξη αδελφών μπορεί να μειώσει τις επιπτώσεις ανάλογων καταστάσεων σε ένα παιδί.
– Αρκετές φορές, ένα μοναχοπαίδι αισθάνεται μεγαλύτερη πίεση, όσον αφορά στο να τα καταφέρει καλά στη ζωή του.
– Το μοναχοπαίδι δεν έχει (στον ίδιο τουλάχιστον βαθμό) δυνατότητα διαχείρισης:
~ της επιθετικότητάς του,
~ διαφόρων συγκρούσεων,
~ διαπραγμάτευσης και δοκιμής διαφόρων στρατηγικών διαχείρισης έντονων διαπροσωπικών καταστάσεων και συναισθημάτων, όπως η διεκδίκηση της προσοχής και της αγάπης των γονιών, η αδελφική αντιζηλία κ.α.
Όλ’αυτά, όμως, σταδιακά, μπορούν ν’αντισταθμισθούν μέσα απ’την επαφή με συνομηλίκους στον παιδικό σταθμό, στον ελεύθερο χρόνο κι αργότερα στο σχολείο.
Επίλογος
Καμιά έρευνα στον κόσμο δεν είναι σε θέση να δώσει απόλυτες απαντήσεις για το τι είναι σωστό ή λάθος για τον καθένα μας. Το τι είναι σημαντικό, από υπαρξιακή άποψη, για τον κάθε άνθρωπο-ενήλικα ή παιδί-δεν μπορεί ν’απαντηθεί, παρά μόνο με γενικούς όρους.
Κάτι ανάλογο ισχύει και για το αν αποτελεί πλεονέκτημα ή μειονέκτημα να είναι κάποιος μοναχοπαίδι ή όχι. Η διαμόρφωση της προσωπικότητάς μας, η ψυχική ισορροπία κι η ανθρώπινη ευτυχία εξαρτώνται από πάρα πολλούς παράγοντες. Κανένας αριθμός αδελφών δεν μπορεί από μόνος του να τους καθορίσει.
Το σημαντικότερο απ’όλα είναι η ποιότητα της σχέσης των γονιών κι αυτής της σχέσης γονέων-παιδιού. Το ταμπεραμέντο με το οποίο γεννιόμαστε. Κατά δεύτερο λόγο, η κοινωνικο-οικονομική κατάσταση της οικογένειας, το σύστημα κοινωνικής φροντίδας και, τέλος, διάφορα σημαντικά γεγονότα ζωής.
Και ποτέ να μην ξεχνάμε πως μοναχοπαίδι δεν σημαίνει μονάχο παιδί…
Σάββας Ν. Σαλπιστής, Ph.D., Κλινικός Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπευτής
