Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και παιδιά
Κάθε φορά που διαβάζω για τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της ΔΕΠΥ αναγνωρίζω σ’εμένα στοιχεία από κάθε τύπο κι αναρωτιέμαι πώς ξέφυγα, τελικά, εγώ της διάγνωσης. Ίσως, γιατί παλαιότερα οι γονείς δεν γνώριζαν τόσα πολλά και δεν ήξεραν πού μπορούσαν ν’απευθυνθούν για να βοηθηθούν και να βοηθήσουν και τα παιδιά τους.
Ευτυχώς, ως ενήλικας πλέον, μέσα απ’την καλλιέργεια της αυτογνωσίας, λόγω επαγγέλματος κι όχι μόνο, εφαρμόζω αποτελεσματικά την Ενσυνειδητότητα (Mindfulness) προς όφελος δικό μου και των άλλων.
Σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρία για τη ΔΕΠΥ και το Πανελλήνιο Σωματείο Ατόμων με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), διεθνώς Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD), η ΔΕΠΥ είναι μια απ’τις συχνότερες νευροαναπτυξιακές διαταραχές της παιδικής ηλικίας, η οποία συνεχίζεται, κατά ένα σημαντικό ποσοστό, και στην ενήλικη ζωή. Τα πυρηνικά χαρακτηριστικά συμπτώματα της ΔΕΠΥ είναι η διάσπαση προσοχής, η παρορμητικότητα και η υπερκινητικότητα. Το ποσοστό εμφάνισής της στα παιδιά, παγκοσμίως, είναι 5-7%. Παρόλ’αυτά, η διάγνωση της ΔΕΠΥ δεν είναι πάντα κατανοητή απ’το κοινωνικό σύνολο. Επίσης, τελευταία, ένα μέρος της επιστημονικής κοινότητας έχει αρχίσει να εκδηλώνει ενστάσεις σε σχέση με την εγκυρότητα της διάγνωσης.
Τι επιπτώσεις, όμως, μπορεί να έχουν τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ στη ζωή ενός παιδιού; Τα παιδιά κι οι έφηβοι που εμφανίζουν τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ, συχνά, έχουν δυσκολίες:
– στη σχολική επίδοση,
– στη συμπεριφορά τους, καθώς και
– στις κοινωνικές τους σχέσεις. Ως εκ τούτου, πολλά απ’τα παιδιά με ΔΕΠΥ, μεταξύ άλλων, έχουν:
– χαμηλή αυτοπεποίθηση,
– άγχος,
– εκρήξεις θυμού, χωρίς να μπορούν να τα διαχειριστούν αποτελεσματικά.
Τα τελευταία 15 χρόνια, περίπου, το Mindfulness έχει παρουσιασθεί παγκοσμίως ως τεχνική ανακούφισης των πυρηνικών συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ σε παιδιά και ενήλικες. Οι παρεμβάσεις με Mindfulness δίνουν έμφαση:
– στην παρατήρηση,
– αναγνώριση κι
– αποδοχή των εσωτερικών εμπειριών του ατόμου συμπεριλαμβανομένων των σκέψεων, των συναισθημάτων και των σωματικών αισθήσεων (Greco & Hayes, 2008).
Πρόσφατες μελέτες του εγκεφάλου με απεικονιστικές μεθόδους έδειξαν ότι η εξάσκηση στο Mindfulness αυξάνει τις συνδέσεις στον μετωπιαίο λοβό του εγκεφάλου, ο οποίος σχετίζεται:
– με την προσοχή,
– τη διαδικασία της μνήμης και
– της λήψης αποφάσεων (Holzel, et al., 2011; Lazar et al., 2005).
Μια απ’τις πιο γνωστές έρευνες στον τομέα του Mindfulness και της ΔΕΠΥ διεξήχθη από δύο ψυχιάτρους και τους συνεργάτες τους, στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, σ’ενήλικες κι εφήβους με ΔΕΠΥ, χρησιμοποιώντας το Mindfulness ως μέθοδο παρέμβασης. Η έρευνα έδειξε βελτίωση της προσοχής και μείωση της υπερκινητικότητας των συμμετεχόντων (Zylowska et al., 2008).
Η αποτελεσματικότητα ενός προγράμματος Mindfulness 8 εβδομάδων σε παιδιά με ΔΕΠΥ ηλικίας 8-12 ετών παρουσιάστηκε σ’έρευνα του 2011 στο Journal of Child and Family Studies. Κι επειδή οι γονείς είναι οι πιο σημαντικοί σύμμαχοι του παιδιού σ’όλη αυτή την προσπάθεια, συμβάλλοντας στην επιτυχία οποιασδήποτε παρέμβασης, συμμετείχαν παράλληλα κι εκείνοι σε πρόγραμμα Ενσυνειδητότητας. Απ’τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας φάνηκε ότι βοηθήθηκαν σημαντικά στην ενίσχυση της επίγνωσή τους, καθώς και στη μείωση του γονεϊκού τους άγχους (Oord et al., 2011).
Αντίστοιχη έρευνα του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια σε μητέρες παιδιών με ΔΕΠΥ, οι οποίες συμμετείχαν κι οι ίδιες σε πρόγραμμα Mindfulness, έδειξε μεγαλύτερη ικανοποίηση στη διάδραση με τα παιδιά τους και μεγαλύτερη ευχαρίστηση απ’το γονεϊκό τους ρόλο (Singh et al., 2010).
Τα στοιχεία για την αποτελεσματικότητα του Mindfulness στη διαχείριση των συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ, διάσπαση προσοχής, παρορμητικότητα, υπερκινητικότητα, παρουσιάζονται εκτενώς σε μία μετά-αναλυτική ανασκόπηση του 2016. Συγκεκριμένα αναφέρεται ότι, η εφαρμογή του Mindfulness ως μέθοδος παρέμβασης σε παιδιά κι ενήλικες με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής, σε συνδυασμό μ’άλλες θεραπείες ή και ως θεραπεία από μόνη της, συνέβαλε στη μείωση των συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ (Cairncross, M. & Miller, C. 2016).
Παρά, όμως, τα διαγνωστικά κριτήρια που θέτουμε για τη διάγνωση της ΔΕΠΥ, όταν ένα παιδί εντάσσεται σ’ένα πρόγραμμα παρέμβασης Mindfulness αυτό που’χει σημασία δεν είναι η ίδια διάγνωση, αλλά η αποδοχή του παιδιού και της οικογένειάς του ως μια μοναδική και ξεχωριστή οντότητα. Δημιουργώντας μια καλή σχέση συνεργασίας κι εμπιστοσύνης με τους γονείς και το παιδί, το βοηθάμε να παρατηρεί αυτό που συμβαίνει την παρούσα στιγμή. Στη συνέχεια, αυξάνοντας την επίγνωσή του, μαθαίνει να βρίσκει αποτελεσματικότερους τρόπους διαχείρισης των καταστάσεων, χωρίς να κρίνει τον εαυτό του με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του συνολικά.
Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και παιδιά που συναντούν το Mindfulness
Ας δοκιμάσουμε, λοιπόν, κάποιες ασκήσεις Mindfulness για παιδιά κι εφήβους που έχουν χρησιμοποιήσει εκπαιδευτικοί σε σχολεία της Ευρώπης και της Αμερικής. Όλες οι ασκήσεις Mindfulness βοηθούν στη βελτίωση της προσοχής, στη διαχείριση της παρορμητικότητας και στον έλεγχο της υπερκινητικότητας.
Βοηθήστε τα παιδιά να εξασκηθούν στην ενσυνειδητότητα, ακολουθώντας με τη φαντασία τους μια δραστηριότητα ρουτίνας. Για παράδειγμα, ζητείστε να κλείσουν τα μάτια και να προσποιηθούν ότι πρόκειται να βουρτσίσουν τα δόντια τους. Καθοδηγήστε τους να κάνουν όλη τη διαδικασία νοητικά βήμα-βήμα. Πείτε τους να κοιτάξουν με τη φαντασία τους τον εαυτό τους στον καθρέφτη, να εισπνεύσουν και να εκπνεύσουν αργά. Στη συνέχεια να πάρουν στα χέρια τους την οδοντόβουρτσα και να παρατηρήσουν πώς είναι. Να ανοίξουν τη βρύση και να ακούσουν το νερό να τρέχει… κτλ. Οι ασκήσεις καθοδηγούμενης φαντασίας σε δραστηριότητες ρουτίνας, όταν επαναλαμβάνονται για κάποιες εβδομάδες, βοηθούν τα παιδιά με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής να βελτιώσουν την προσοχή τους την ώρα της πραγματικής δραστηριότητας.
Παίξτε με τα παιδιά τα ακούνητα αγαλματάκια.
Βάλτε μουσική κι αρχίστε να χορεύετε σε όλο το χώρο που βρίσκεστε. Σταματήστε τη μουσική κι ακινητοποιηθείτε σε όποια θέση κι αν έχετε βρεθεί. Ρωτήστε τα παιδιά τι άγαλμα είναι, τι παρατηρούν στο σώμα τους, πώς είναι η αναπνοή τους, πώς νιώθουν. Σημειώστε πόση ώρα μπορούν να μείνουν ακίνητα.
Εναλλακτικά προσποιηθείτε ότι θα χρησιμοποιήσετε μια σκόνη που παγώνει κι όταν τη ρίξετε θα πρέπει ν’ακινητοποιηθούν αμέσως, σ’όποια θέση κι αν βρίσκονται, σαν αγάλματα. Ζητείστε από τα παιδιά να συγκεντρωθούν σε ένα αντικείμενο και να δουν πόσο μπορούν να μείνουν ακίνητα σαν αγάλματα. Οι κινητικές ασκήσεις Mindfulness, όταν εναλλάσσονται με την ακινησία, βοηθούν στον έλεγχο της υπερκινητικότητας.
Όποια διάγνωση κι αν έχει ένα παιδί δεν αποτελεί την ταυτότητά του. Είναι, ίσως, μια ευκαιρία να δούμε τις δυνατότητές του και να βρούμε άλλους τρόπους να τις αναδείξουμε ώστε να’ναι ευτυχισμένο, όπως αξίζει σε κάθε παιδί.
«Ο καθένας είναι μεγαλοφυΐα, αλλά αν κρίνεις ένα ψάρι απ’την ικανότητά του να σκαρφαλώσει σ’ένα δέντρο, θα περάσει όλη του τη ζωή πιστεύοντας πως είναι ηλίθιο». Άλμπερτ Άινσταϊν
Ευχαριστούμε πολύ την Αλεξάνδρα Ανδρικοπούλου και το mindfulnesskids.gr
Διαβάστε επίσης:
ΔΕΠΥ: «Θέλω το παιδί μου να επανακτήσει την αυτοεκτίμησή του, τίποτα άλλο»
ΣΕΠΥ: Πώς καταλαβαίνουμε αν ένα παιδί έχει το Σύνδρομο;
