Σε μια κλασική μελέτη για τους φόβους των παιδιών, που διεξήχθη το 1935, οι ερευνητές Gersild και Holmes βρήκαν πως τα μικρότερα παιδιά είναι πιο πιθανό να φοβούνται συγκεκριμένα πράγματα, όπως τους ξένους, τα άγνωστα αντικείμενα, τους δυνατούς θορύβους ή μια πτώση.
Αντιθέτως, τα παιδιά ηλικίας από 5-6 ετών έδειξαν αυξημένο φόβο για πράγματα φανταστικά ή αφηρημένα, όπως τα τέρατα, τους κλέφτες, το σκοτάδι, τον θάνατο, το να μένουν μόνα τους ή να τα κοροϊδεύουν. 50 χρόνια αργότερα, οι ερευνητές εντόπισαν πάλι τους περισσότερους από αυτούς τους φόβους στα παιδιά προσχολικής ηλικίας. Η μόνη διαφορά ήταν πως οι φόβοι σχετικά με το σκοτάδι, το να μείνουν μόνα τους και τους άγνωστους ανθρώπους, εμφανίζονται πια και σε μικρότερη ηλικία (Craig, 1996).
Οι φόβοι των παιδιών προσχολικής ηλικίας εντείνονται εξαιτίας 3 πρωτογενών πηγών:
1. Άμεση εμπειρία.
Αν το παιδί σας συνδέσει το γιατρό με έναν οδυνηρό εμβολιασμό, μάλλον θα φοβάται όλους τους γιατρούς. Αν το παιδί σας το δαγκώσει σκύλος, ίσως, τα σκυλιά το τρομοκρατούν όταν μεγαλώσει. Αυτοί οι κατανοητοί φόβοι αναπτύσσονται όταν κάτι κακό, τρομακτικό ή ντροπιαστικό συμβεί σε ένα παιδί.
2. Οι εμπειρίες των άλλων
Αν το παιδί σας δει ένα άλλο παιδί να κλαίει από πόνο επειδή έπεσε από την κούνια, ίσως φοβηθεί τις κούνιες. Αν ένα μικρό παιδί, το οποίο δεν μπορεί ακόμα να ξεχωρίσει την πραγματικότητα από την φαντασία, δει ένα τρομακτικό πρόγραμμα ή ταινία στην τηλεόραση, μάλλον θα φοβηθεί. Αν εσείς αντιδράτε με τρόμο σε πράγματα όπως έντομα, βαθιά νερά ή κεραυνοί μπορεί να μάθει και το παιδί να τα φοβάται. Η ικανότητα του παιδιού να συμπάσχει είναι ένας επιθυμητός αναπτυξιακός στόχος, αλλά συγχρόνως κάνει τα παιδιά να βιώνουν τον φόβο μέσα κι από εμπειρίες άλλων.
3. Το άγνωστο
Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας γνωρίζουν κάθε γωνιά του περιβάλλοντός τους. Απολαμβάνουν την ασφάλεια και την άνεση του γνώριμου και συνήθως δεν τους αρέσουν οι νέες εμπειρίες και καταστάσεις. Το άγνωστο πυροδοτεί την νεανική φαντασία. Οτιδήποτε μπορεί να συμβεί όταν ξεκινήσει στο μυαλό του παιδιού το παιχνίδι “τι θα γινόταν αν…”.
Με ευαισθησία, υπομονή και δημιουργικότητα μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας να διαχειριστεί τους φυσιολογικούς φόβους της παιδικής ηλικίας.
Αποδεχτείτε το φόβο
Προσπαθήστε να αποδεχτείτε τους φόβους του παιδιού και να καταλάβετε την έντασή τους. Δεν θα τους ξεφορτωθείτε αν επιμένετε να λέτε “Μην γίνεσαι χαζός! Δεν υπάρχει κανένας λόγος να φοβάσαι” ή “Σαν μωρό κάνεις, σταμάτα να φοβάσαι!”. Αντίθετα, αναγνωρίστε ότι το συναίσθημα του φόβου είναι πραγματικό. Μπορείτε να πείτε “Βλέπω ότι αυτός ο κλόουν σε φοβίζει”.
Μιλήστε για το συναίσθημα του φόβου
Πείτε στο παιδί σας πως όλοι φοβούνται μερικές φορές, ακόμη κι εσείς. Μοιραστείτε τους φόβους σας. Μπορείτε να πείτε “Καταλαβαίνω πως νιώθεις. Κι εγώ φοβάμαι τους κεραυνούς.”
Μοιραστείτε το συναίσθημα
Ένα παιδί που φοβάται, σχεδόν πάντα αισθάνεται μόνο. Διαβάστε στο παιδί σας βιβλία σχετικά με χαρακτήρες που φοβούνται παρόμοια πράγματα, όπως μετακόμιση σε νέο σπίτι ή την πρώτη μέρα στον παιδικό σταθμό. Το να ακούει πράγματα σχετικά με αυτόν τον φόβο και την ικανότητα του χαρακτήρα του βιβλίου να τον νικήσει, θα βοηθήσει το παιδί σας να αναπτύξει τρόπους να αντιμετωπίσει κι αυτό τους φόβους του.
Δώστε τον έλεγχο στο παιδί σας
Αν το παιδί αισθάνεται ανήμπορο απέναντι σε έναν αόρατο εισβολέα, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε την φαντασία για να του δώσετε την δύναμη να νικήσει αυτό τον φόβο. Αν υπάρχει ένα τέρας κρυμμένο στην ντουλάπα, δώστε του ένα σπρέι με “ειδικό νερό” που έχει δυνάμεις… “αντι-τερατικής” προστασίας. Με αυτό το ειδικό σπρέι, ψεκάστε μαζί όλο το δωμάτιο λίγο πριν από την ώρα του ύπνου για να κρατήσετε όλα τα τέρατα μακριά. Μπορείτε, επίσης, να βάλετε ένα σημείωμα έξω από την πόρτα του δωματίου του “Δεν επιτρέπεται η είσοδος στα τέρατα!”
Περιορίστε την έκθεση του παιδιού σας σε τρομακτικά πράγματα
Εφόσον γνωρίζετε ότι η φαντασία του παιδιού σας είναι πιο δυνατή από την αίσθησή του για την πραγματικότητα, περιορίστε την έκθεσή του σε τρομακτικές ταινίες και βίντεο. Βεβαιωθείτε ότι αυτό που βλέπει στην τηλεόραση είναι κατάλληλο για την ηλικία του. Ακόμη και οι βραδινές ειδήσεις για ένα παιδί προσχολικής ηλικίας.
Προετοιμαστείτε
Μπορείτε να μειώσετε τις τρομακτικές εμπειρίες προετοιμάζοντας το παιδί σας για νέες καταστάσεις. Πριν πάνε στον οδοντίατρο, μιλήστε στο παιδί σας για το τι το περιμένει. Μιλήστε σχετικά με αυτό που πρόκειται να συμβεί όταν φτάσετε εκεί.
Πηγές : Ages and Stages: Στάδια ανάπτυξης, εκδόσεις Μάρτης
