4. Δεν μπορούν να είναι κοινωνικά, να ζητήσουν συγνώμη, να πουν ευχαριστώ ή να μιλήσουν στον πληθυντικό.
Κάθε φορά που ο Γιώργος πρέπει να ζητήσει συγνώμη, το κάνει αδιάφορα και χωρίς αντίρρηση, αλλά ποτέ χωρίς να του το πουν οι γονείς του. Ο παιδικός εγωκεντρισμός του τον εμποδίζει να έρθει στη θέση του άλλου και να αντιληφθεί ότι τον έχει στεναχωρήσει. Αν επιμένουμε, τα παιδιά θα κάνουν αυτό που τους ζητάμε από μίμηση, αλλά ποτέ δεν θα μπορέσουμε να επισπεύσουμε την ωριμότητά τους, συντομεύοντας το στάδιο του εγωκεντρισμού.
5. Δεν μπορούν να καθίσουν πολλή ώρα ήσυχα.
Τα απογεύματα η μαμά της Βίκης προσπαθεί να παίξει μαζί της εκπαιδευτικά παιχνίδια. Η Βίκη κάθε τόσο σηκώνεται, παίρνει κάτι, πηγαίνει κάπου αλλού και γενικά φαίνεται ότι δεν μπορεί να συγκεντρωθεί για πολλή ώρα σε κάποια δραστηριότητα. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι υπερκινητική. Όταν κάτι άλλο τραβήξει την προσοχή της απλά δεν μπορεί να περιμένει για να ικανοποιήσει την περιέργειά της. Το ένστικτό της που αποζητά άμεση ικανοποίηση των αναγκών της, θα την οδηγήσει σε ό,τι αποσπά την προσοχή της.
6. Δεν έχουν την αίσθηση της ποσότητας, της απόστασης και της ποιότητας.
Όταν η μαμά της Βίκης της επέτρεψε να γεμίσει το ποτήρι της νερό από την κανάτα, είδε με απορία την κόρη της να σηκώνει την κανάτα και με μια κίνηση να αδειάζει όλο το νερό στο ποτήρι και όσο περίσσευε στο τραπέζι και στο πάτωμα. Ο λόγος που το έκανε δεν είναι η απροσεξία αλλά το ότι δεν μπορεί να συνδυάσει στοιχεία, να κάνει υποθέσεις, λογικές συγκρίσεις και κατηγοριοποιήσεις έτσι ώστε να έχει σαφή εικόνα της ποσότητας του νερού στην κανάτα και του νερού που υποθετικά χωράει στο ποτήρι. Σε αυτή την ηλικία, ο χρόνος, η απόσταση και η ποσότητα είναι πολύ αφηρημένες έννοιες για να μπορούν να τις αντιληφθούν τα μικρά παιδιά. Ακόμη και η ποιότητα έχει για εκείνα υποκειμενική υπόσταση. Για παράδειγμα, κάθε τι που τους αρέσει είναι καλό.
7. Δεν θυμούνται, ειδικά όταν πρόκειται για πολλές οδηγίες μαζί.
Ο μπαμπάς του Γιώργου τον έχει στείλει στο δωμάτιό του να του φέρει ένα στυλό. Μετά από 10 λεπτά τον βρίσκει στο δωμάτιο, ξαπλωμένο στο πάτωμα, να ζωγραφίζει με ένα μαρκαδόρο. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο Γιώργος είναι ανυπάκουος. Απλά θυμάται μόνον αυτά που τον ενδιαφέρουν λόγω του εγωκεντρισμού του. Αφού του άρεσε το χρώμα του μαρκαδόρου ξέχασε τι έπρεπε να κάνει.
8. Δεν μπορούν να ξεχωρίσουν τη φαντασία τους από την πραγματικότητα.
Όταν η Βίκη διηγείται στη μαμά της μια ιστορία για ένα δράκο που είδε στο δωμάτιό της δεν λέει ψέματα. Επιμένει επειδή ό,τι φαντάζεται το θεωρεί πραγματικό. Ακόμη και τα όνειρά της είναι αληθινά. Επειδή δεν έχει αναπτύξει την έννοια του συμβολισμού, γι αυτήν υπάρχει μόνοι το πραγματικό. Έτσι και οι εικόνες που φτιάχνει με το μυαλό της κατά τη γνώμη της δεν μπορεί να είναι τίποτα άλλο εκτός από την πραγματικότητα.
9. Δεν μπορούν να κάνουν ακριβώς ό,τι κάνουν άλλα παιδιά της ηλικίας τους.
Ο ξάδερφος του Γιώργου περπάτησε 7 μήνες πριν, έβγαλε τις πάνες 6 μήνες πριν, έμαθε να κρατάει το κουτάλι και να τρώει μόνος του 10 μήνες πριν και ξέρει πιο πολλές λέξεις από το Γιώργο. Η μαμά του Γιώργου ανησυχεί μήπως το παιδί της έχει καθυστέρηση στην ανάπτυξη. Παρόλο που όλα τα παιδιά περνάνε όλα τα στάδια της ανάπτυξης με την ίδια σειρά, δεν τα ολοκληρώνουν το ίδιο χρονικό διάστημα επειδή δεν διαρκούν το ίδιο χρονικό διάστημα για όλα τα παιδιά. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα παιδάκια που αναπτύσσονται πιο γρήγορα είναι και πιο έξυπνα. Στα 12 τους χρόνια σίγουρα ο Γιώργος και ο ξάδερφός του θα μπορούν αν κάνουν τα ίδια πράγματα. Οι γονείς λοιπόν καλά θα κάνουν να περιμένουν, να κάνουν υπομονή, να απολαμβάνουν τα παιδιά τους χωρίς άγχος και να τους προσφέρουν ένα περιβάλλον πλούσιο σε ερεθίσματα.
Γράφει η Μαρία Κοκκίνου
