Έχετε ακούσει ποτέ τον εαυτό σας να λέει κάποια από τις επόμενες φράσεις;
– «Με τρελαίνεις!»
– «Ποιο είναι το πρόβλημα με σένα;»
– «Είσαι κακό παιδί!»
– «Να_______ αλίμονό σου!»
Μέσα στη δίνη του παρόντος – όταν προσπαθούμε να ετοιμάσουμε τα παιδιά μας για το σχολείο ή να ετοιμάσουμε το φαγητό – συχνά λέμε ή κάνουμε πράγματα χωρίς να σκεφτόμαστε τη μακροπρόθεσμη επίδραση που θα έχουν τα λόγια ή οι πράξεις μας.
Παρόλο που αποδεικνύεται ιδιαίτερα δύσκολο να επιλέξουμε με προσοχή τις λέξεις μας μέσα στην έξαψη της στιγμής, οι λέξεις που χρησιμοποιούμε μπορούν να έχουν σημαντική επίδραση στα παιδιά μας, ιδιαίτερα όταν τις επαναλαμβάνουμε τακτικά. Αν οι λέξεις μας περικλείουν συχνά μομφή ή σκληρότητα, το πιθανότερο είναι ότι η σχέση με τα παιδιά μας θα υποφέρει.
Γι’ αυτό οι καλοί γονείς αγωνίζονται για να επικοινωνήσουν τόσο με τα λόγια όσο και με τις πράξεις τους ότι αγαπούν τα παιδιά τους ό,τι κι αν συμβαίνει – ακόμα και όταν αποδοκιμάζουν τη συμπεριφορά των παιδιών τους ( δηλαδή αυτά που λένε ή κάνουν τα παιδιά τους).
Ονομάζω αυτή την αρχή «διαχωρισμός των παιδιών από τη συμπεριφορά τους». Με αυτόν τον διαχωρισμό μπορούμε να διατηρήσουμε μία ισχυρή συναισθηματική σύνδεση με τα παιδιά μας ακόμη και όταν τα πειθαρχούμε για θέματα συμπεριφοράς. Επίσης, αυτή η αρχή ενισχύει τις συγγενείς ιδέες ότι η συμπεριφορά είναι επιλογή και ότι τα παιδιά είναι έργα σε εξέλιξη.
Το πρόβλημα με τις παραπάνω τοξικές φράσεις είναι ότι χρησιμοποιούν την μορφή («Με τρελαίνεις!»), την ντροπή («Ποιο είναι το πρόβλημα με σένα;» ή «Είσαι κακό παιδί!») και τον φόβο («Να ____________ γιατί αλίμονό σου!») για να προξενήσουν την αλλαγή συμπεριφοράς, αντί να χρησιμοποιήσουν μια επιτακτική και αποφασιστική προσέγγιση που να βασίζεται στις λογικές εξηγήσεις, στην ενσυναίσθηση και στις πρόβες. Αυτές οι φράσεις εστιάζουν την προσοχή συνολικά στο παιδί ως άτομο αντί να εστιάζουν μόνο στη συμπεριφορά του.
Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, το πρόβλημα βρίσκεται σε κάτι που το παιδί είπε ή/και έκανε (αυτό που αναφέρω ως συμπεριφορά). Η χρήση της μομφής, της ντροπής ή του φόβου θα γυρίσει στο τέλος μπούμερανγκ, επειδή αυτές οι στρατηγικές δεν εστιάζουν στο πραγματικό πρόβλημα (τη συμπεριφορά), αλλά υπονοούν ότι το ίδιο το παιδί είναι το πρόβλημα. Η ιδανική συνταγή για προβληματικές σχέσεις.
Με τη χρήση λέξεων που υποδηλώνουν μομφή ( «Με τρελαίνεις!») η κατάσταση αποδίδεται ως σφάλμα του παιδιού αντί να αναγνωρίζεται ότι κάθε κατάσταση είναι ένα σύνθετο προϊόν που τροφοδοτείται από πολλές διαφορετικές συνιστώσες, οι οποίες περιλαμβάνουν τις δικές μας αντιλήψεις, τις διαθέσεις μας, τις προηγούμενες εμπειρίες και τις προσδοκίες μας.
Οι φράσεις που χρησιμοποιούν την ντροπή («Ποιο είναι το πρόβλημα με σένα;») υποδεικνύουν στα παιδιά ότι έχουν ελαττώματα και εστιάζουν την προσοχή τους στα προβληματικά σημεία της προσωπικότητάς τους αντί να εστιάζουν στο τί μπορούν τα παιδιά να κάνουν διαφορετικά στο μέλλον για να έχουν καλύτερα αποτελέσματα.
Στην περίπτωση της φράσης που προξενεί φόβο («Να _______ γιατί αλίμονό σου!») το κρυμμένο μήνυμα προς τα παιδιά είναι ότι η επιθετικότητα κι ο εκφοβισμός είναι αποδεκτοί τρόποι για να πάρεις αυτό που θέλεις (οπότε, αφού εσείς το κάνετε, γιατί να μην το κάνουν κι εκείνα;).
Επίσης, έχετε κατά νου ότι πολλά από αυτά που φαίνονται σαν κακή συμπεριφορά είναι στην πραγματικότητα πειραματισμοί ή άστοχες προσπάθειες να ικανοποιήσουν μια ανάγκη τους.
Αντί για αυτές τις τοξικές φράσεις μπορούμε να διδάξουμε τα παιδιά μας ότι η συμπεριφορά είναι επιλογή και να τονίσουμε ότι μπορούν να μάθουν να κάνουν καλύτερες επιλογές. Το να κάνουν μια κακή επιλογή ή να εκδηλώσουν μια κακή συμπεριφορά δεν σημαίνει ότι είναι κακοί άνθρωποι, σημαίνει απλώς ότι έκαναν ένα λάθος και ότι χρειάζονται περισσότεροι εξάσκηση και καθοδήγηση για να τα καταφέρουν καλύτερα την επόμενη φορά.
Δοκιμάστε αυτό:
Δοκιμάστε μια από αυτές τις εναλλακτικές φράσεις για να επικεντρωθείτε στη συμπεριφορά του παιδιού σας. Βεβαιωθείτε ότι συνοδεύετε αυτές τις φράσεις με μια σύντομη επεξήγηση του γιατί η συμπεριφορά τους είναι προβληματική και μετά συζητείστε (αν μπορείτε, σκηνοθετήστε και μια πρόβα) για το τί θα μπορούσε να κάνει το παιδί σας διαφορετικά την επόμενη φορά.
– «Δεν μου αρέσει αυτή η συμπεριφορά»
– «Δεν μου αρέσει όταν εσύ _____ επειδή _____»
– «Δεν είναι αποδεκτή συμπεριφορά, εσύ να ________ επειδή _______»
Για παράδειγμα, αν μπαίνοντας στο καθιστικό βρείτε τον εξάχρονο γιο σας να έχει μόλις κόψει το αγαπημένο σας μαξιλάρι του καναπέ σε λωρίδες ίσως μπείτε στον πειρασμό να αναφωνήσετε : «ποιο είναι το πρόβλημα με σένα;». Τότε, θυμηθείτε ότι η συμπεριφορά του παιδιού σας είναι σχεδόν πάντα μια προσπάθεια να ικανοποιήσει μια ανάγκη του, όπως το να κερδίσει την προσοχή σας, να πάρει πληροφορίες (τί θα συμβεί αν κάνω το Χ;), ή να αφοσιωθεί σε μια δημιουργική απασχόληση (Θα ήταν πολύ διασκεδαστικό να το κάνω).
Κάντε μια παύση, πάρτε μια βαθιά εισπνοή, και πείτε κάτι που θα εστιάζει στην συμπεριφορά του παιδιού και όχι στην προσωπικότητά του, όπως : « Γιάννη, δεν έχεις δικαίωμα να καταστρέφεις κάτι που δεν σου ανήκει. Έχω πραγματικά θυμώσει πολύ γι αυτό που έκανες (αναλαμβάνετε την ευθύνη των συναισθημάτων σας) ξέρω ότι είναι διασκεδαστικό για σένα να χρησιμοποιείς το ψαλίδι (ενσυναίσθηση). Στο μεταξύ, αυτά τα μαξιλάρια είναι δικά μου και τώρα δεν ξανά φτιάχνονται (λογική εξήγηση). Γιατί έκοψες τα μαξιλάρια; (κατανόηση στόχου ή ανάγκης του παιδιού)».
Από τη στιγμή που κατανοήσετε τον στόχο του, μπορείτε να υποδείξετε εναλλακτικές μεθόδους για την επόμενη φορά και αν χρειάζεται δώστε του έγκαιρη προειδοποίηση για το ποια θα είναι η συνέπεια την επόμενη φορά.
Τελευταία σημείωση:
Εκτός από τις λέξεις που επιλέγετε για να διατηρήσετε την προσοχή σας εστιασμένη στη συμπεριφορά του παιδιού, προσέξτε και την μη λεκτική επικοινωνία σας – τη γλώσσα του σώματος, τον τόνο της φωνής, τις χειρονομίες κλπ. Αυτά τα μη λεκτικά σήματα έχουν μεγάλη δύναμη και μπορούν να αλλάξουν το νόημα των λέξεων που χρησιμοποιείτε.
Απόσπασμα : Τι κάνουν οι καλοί γονείς; 75 απλές στρατηγικές για να μεγαλώσετε παιδιά που ξεχωρίζουν και προοδεύουν, Δρ Έρικα Ράισερ, εκδ. Πατάκη
