Τελικά χρειαζόμαστε μπαμπούλες και άη-βασίληδες για να είμαστε πειθαρχημένοι και για να φερόμαστε καλά στους άλλους; Το σίγουρο είναι ότι εκπαιδευόμαστε να λειτουργούμε με βάση το φόβο της τιμωρίας ή την προσδοκία κέρδους και όχι το σεβασμό στις ανάγκες των άλλων. Ο γονέας, ο εκπαιδευτικός, ο αστυνομικός, ο δικαστής, ο εφοριακός, ο Θεός, οι έχοντες δύναμη και εξουσία, συχνά πυκνά, εμφανίζονται στα μάτια μας ως οι φορείς του φόβου ή ως οι δώρα φέροντες:
Από τα πολύ μικρά μας μαθαίνουμε να είμαστε «καλά παιδάκια» γιατί αλλιώς οι γονείς μας, ως τιμωρία, θα σταματήσουν να μας αγαπάνε.
Στο σχολείο κάνουμε ησυχία στο μάθημα γιατί φοβόμαστε την τιμωρία που μπορεί να μας επιβάλει ο δάσκαλος ή για να πάρουμε καλούς βαθμούς και όχι γιατί σεβόμαστε το δάσκαλο, τους συμμαθητές μας που θέλουν να παρακολουθήσουν και το ίδιο το μάθημα.
Μαθαίνουμε να μην βλάπτουμε τους άλλους, όχι από σεβασμό προς αυτούς, αλλά γιατί θα μας τιμωρήσει ο Θεός.
Υπακούμε στους νόμους και αποφεύγουμε την παραβατική συμπεριφορά γιατί θα μας τιμωρήσει η αστυνομία ή το δικαστήριο.
Δηλώνουμε τα πραγματικά μας έσοδα, όχι γιατί αυτό είναι το σωστό, αλλά μόνο αν είναι υπάρχει ο φόβος να μας πιάσει η εφορία.
Αφήνουμε πολλές φορές ανυπεράσπιστους τους αδύναμους από τον φόβο μας μην μας τιμωρήσουν οι δυνατοί.
Από πολύ μικρά μαθαίνουμε να ζητάμε ανταμοιβές για να πράττουμε το σωστό.
Γράφει το παιδάκι γράμμα στον Άη Βασίλη: «Αγαπημένε μου Άη Βασίλη φέτος ήμουν καλό παιδάκι και γι’ αυτό θέλω να μου φέρεις δώρο το καλύτερο ηλεκτρονικό παιχνίδι».
Ως εκπαιδευτικός γνωρίζω πολύ καλά ότι είναι ελάχιστα τα παιδιά που αν έβρισκαν ευκαιρία να αντιγράψουν κατά την διάρκεια ενός διαγωνίσματος δεν θα το έκαναν θεωρώντας το ως ανέντιμο. Σε μια αναγωγή στο μέλλον αυτή η στάση των παιδιών επαναλαμβάνεται σε ενήλικες που δεν έχουν κανένα πρόβλημα να πάρουν δίπλωμα οδήγησης λαδώνοντας, χωρίς να συνειδητοποιούν ότι με αυτόν τον τρόπο γίνονται φονικά όπλα στην άσφαλτο.
Άλλη η παιδική πειθαρχία και άλλη η στρατιωτική πειθαρχία
Η λέξη πειθαρχία (πείθω+ άρχω) μπορεί να υπάρχει με δύο εντελώς διαφορετικές σημασίες:
α) Πειθαρχία υπό την έννοια να πειστεί το άτομο ότι πρέπει να ακολουθήσει κάποιες αρχές χωρίς αυτές να του επιβληθούν. Σε αυτή την σημασία εμπίπτει και η πειθαρχία των παιδιών.
β) Πειθαρχία υπό την έννοια της υπακοής στις διαταγές κάποιου ιεραρχικά ανώτερο. Σε αυτήν την σημασία εμπίπτει η στρατιωτική πειθαρχία. Πολλοί όμως ενήλικες θεωρούν ότι είναι προς όφελος των παιδιών η πειθαρχία ως υπακοή στον ανώτερο όπως στο γονέα, στον εκπαιδευτικό κ.λ.π. Η πειθαρχία αυτού του τύπου επιβάλλεται από τον ανώτερο και επιτυγχάνεται με τη χρήση τιμωριών και ανταμοιβών όπως ακριβώς κάνει ένας θηριοδαμαστής που εναλλάσσει το μαστίγιο με το καρότο.
Θεωρώ εντελώς λανθασμένη την άποψη ότι η τιμωρία και η ανταμοιβή είναι ο κατάλληλος τρόπος για να πειθαρχήσει ένα παιδί.
Πειθαρχία δεν σημαίνει το να καταφέρεις να κάνεις το παιδί να το βουλώσει ή να σταματήσει να ενοχλεί. Το να φοβίζουμε τα παιδιά ή να τα δωροδοκούμε για να πειθαρχήσουν είναι μια εύκολη λύση που έχει πρόσκαιρα αποτελέσματα αφού τα εκπαιδεύουμε στο να πειθαρχούν μόνο όταν φοβούνται την τιμωρία ή μόνο όταν έχουν κάποιο προσωπικό κέρδος. Κάτι τέτοιο συνεπάγεται ότι όταν θα απουσιάζει ο φόβος των ποινών και η προσδοκία του κέρδους θα συνεχίζουν να είναι απείθαρχα, παραβατικά και χωρίς σεβασμό προς τους άλλους. Πρέπει να καταλάβουμε ότι άλλη είναι η πειθαρχία σε ένα στρατόπεδο και άλλη σε ένα σχολείο. Θεωρώ μεγάλο παιδαγωγικό ολίσθημα το να μοιράζουμε στα παιδιά ποινές ή ανταμοιβές όπως αντίστοιχα μοιράζουμε στους φαντάρους «φυλακές» ή «τιμητικές άδειες».
Υπάρχει πειθαρχία χωρίς τιμωρίες και ανταμοιβές;
Βεβαίως και υπάρχει. Λέγεται αυτοπειθαρχία. Είναι η εθελούσια πειθαρχία όπου το παιδί έχει εκπαιδευθεί στο να αυτοελέγχεται με μοναδικό κίνητρο τον σεβασμό στους άλλους αλλά και τον αυτοσεβασμό. Οι ενέργειες του παιδιού καθορίζονται όχι από τον φόβο και το κέρδος αλλά από τον κώδικα ηθικών αξιών που έχει αναπτύξει. Το σωστό γίνεται από επιλογή και όχι για την αποφυγή τιμωρίας ή την αποκόμιση κέρδους.
Όταν ένα παιδί έχει μια άσκημη συμπεριφορά, οι ενήλικες αντί να το δούμε ως ευκαιρία να ενισχύσουμε τον συναισθηματικό σύνδεσμο με το παιδί, κόβουμε κάθε σύνδεσμο είτε τιμωρώντας το ή τάζοντάς του ανταμοιβές : «Κάθισε ήσυχο γιατί δεν θα σου πάρω παγωτό» ή «Αν καθίσεις ήσυχο θα σου πάρω παγωτό».
Μια τέτοια πρακτική επιβολής της πειθαρχίας μπορεί κάποιες φορές να έχει ένα πρόσκαιρο αποτέλεσμα αλλά έχει δυο πολύ αρνητικές συνέπειες:
α) βάζει φραγμό στην εκτόνωση των αρνητικών συναισθημάτων και του άγχους των παιδιών με αποτέλεσμα την μελλοντική συσσώρευσή τους
και β) χάνεται μια μοναδική ευκαιρία για να κατανοήσει το παιδί για ποιο λόγο η συμπεριφορά του δεν είναι σωστή και έτσι να βοηθηθεί να αναπτύξει την ενσυναίσησή του, δηλαδή το να καταλαβαίνει και τις ανάγκες των άλλων.
Τα παιδιά αποκτούν πειθαρχία όταν εκπαιδεύονται να σέβονται τις ανάγκες των άλλων
Διαβάστε τη συνέχεια στην επόμενη σελίδα
