Για να μπορούμε ν’ ακούμε τα παιδιά μας, χρειάζεται να τους δώσουμε το μήνυμα ότι αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα που βρίσκονται πίσω απ’ αυτό που λένε, ακόμα και πίσω απ’ αυτό που δεν εκφράζουν με λόγια.
Ξέρουμε ότι, όταν κάποιος είναι αναστατωμένος, έχει την τάση να μη βλέπει το πρόβλημά του σφαιρικά. Ακούγοντας «αντανακλαστικά», μπορούμε να βοηθήσουμε ένα παιδί να ξανασκεφτεί το πρόβλημα που το απασχολεί και το αναστατώνει. Μπορούμε να λειτουργήσουμε όπως ο καθρέφτης – να του δείξουμε, δηλαδή, τα συναισθήματά του, ώστε να το βοηθήσουμε να βάλει τα θεμέλια για τη λύση του προβλήματος.
ΠΑΙΔΙ: Ο δάσκαλος είναι άδικος! Ποτέ δεν θα τα πάω καλά σ΄αυτήν την τάξη!
ΓΟΝΙΟΣ: Νιώθεις θυμωμένη και απογοητευμένη, και φοβάσαι ότι δεν θα τα καταφέρεις.
Μ΄αυτόν τον τρόπο, η αντανακλαστική ακοή περιλαμβάνει την ικανότητά σας να κατανοήσετε αυτό που νιώθει και που θέλει το παιδί, και ύστερα να του πείτε αυτό που καταλάβατε, ώστε να το βοηθήσετε να έρθει σε επαφή με τα συναισθήματά του.
Έτσι, θα νιώσει ότι το κατανοείτε και το δέχεστε. Η αντανακλαστική ακοή δίνει στο παιδί ένα είδος καθρέφτη όπου βλέπει πιο καθαρά τον εαυτό του. Μ’ άλλα λόγια, του δίνει μια «επανατροφοδότηση».
Μπορούμε να περιγράψουμε την επικοινωνία ανάμεσα στους ανθρώπους χρησιμοποιώντας τους όρους των «κλειστών» και των «ανοιχτών» απαντήσεων.
Μια κλειστή απάντηση δείχνει ότι ο ακροατής ούτε άκουσε ούτε κατάλαβε αυτό που ειπώθηκε. Οι κλειστές απαντήσεις κόβουν την επικοινωνία.
Αντίθετα, μια ανοιχτή απάντηση δείχνει ότι ο ακροατής έχει ακούσει αυτό που του είπε ο συνομιλητής του. Καθρεφτίζει το μήνυμα που δίνει αυτός που μιλάει, και δείχνει καθαρά ότι ο ακροατής έχει κατανοήσει τα συναισθήματα που βρίσκονται πίσω από τις λέξεις του ομιλητή.
ΠΑΙΔΙ: Είμαι αληθινά απογοητευμένος με το Μπίλλυ και με τ’ άλλα παιδιά που δεν ήρθαν να παίξουμε. Δεν μπορώ να κάνω τίποτα για αυτό.
ΚΛΕΙΣΤΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Τα πράγματα δεν έρχονται πάντα όπως τα θέλουμε. Έτσι είναι η ζωή.
ΚΛΕΙΣΤΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Κάτι θα τους έτυχε. Μην στενοχωριέσαι.
ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Φαίνεσαι λυπημένος, τους περίμενες και δεν ήρθαν. Νιώθεις απογοητευμένος και συνειδητοποιείς πως δεν μπορείς να κάνεις κάτι για τις συμπεριφορές των άλλων.
Η πρώτη απάντηση δεν δέχεται τα συναισθήματα του παιδιού. Λέει πως αυτό που νιώθει το παιδί δεν έχει σημασία. Αυτός ο υποβιβασμός εμποδίζει την επικοινωνία, και ίσως το παιδί νιώσει απόρριψη.
Η δεύτερη απάντηση στρέφει το ενδιαφέρον σε άλλα πρόσωπα και όχι στο παιδί. Το παιδί μαθαίνει να δικαιολογεί τις συμπεριφορές των άλλων και να μην ενδιαφέρεται για τα δικά του συναισθήματα.
Η δεύτερη απάντηση αναγνωρίζει αυτό που νιώθει το παιδί. Δείχνει παραδοχή και ενδιαφέρον.
Με την αντανακλαστική ακοή δίνουμε ανοιχτές απαντήσεις που καθρεφτίζουν τα συναισθήματα του παιδιού, κι αυτό που εννοεί.
Η αντανακλαστική ακοή δεν κρίνει. Ενθαρρύνει το παιδί να νιώσει ότι το ακούν, το κατανοούν και ενθαρρύνεται να εξακολουθήσει να μιλάει.
ΠΑΙΔΙ: Ποτέ δε θα ξαναπαίξω μαζί της.
ΚΛΕΙΣΤΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ξέχασέ το. Ίσως ήθελε να σε πειράξει.
ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Είσαι πολύ θυμωμένος μαζί της.
ΠΑΙΔΙ: Δεν μπορώ να το κάνω.
ΚΛΕΙΣΤΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Έλα τώρα, μη μιλάς έτσι! Μόλις άρχισες.
ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Σου φαίνεται πολύ δύσκολο.
ΠΑΙΔΙ: Θα ‘θελα να πήγαινα κι εγώ. Πάντα αυτός πηγαίνει παντού.
ΚΛΕΙΣΤΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Το ‘χουμε ξανασυζητήσει. Σταμάτα λοιπόν τη φασαρία.
ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Σου φαίνεται άδικο.
ΠΑΙΔΙ: Κοίτα την καινούργια μου κατασκευή
ΚΛΕΙΣΤΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ωραία είναι… τώρα όμως άσε με σε παρακαλώ…
ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Είσαι ευχαριστημένος με τη δουλειά σου.
ΠΑΙΔΙ: Είσαι η χειρότερη μάνα σ’ όλο τον κόσμο!
ΚΛΕΙΣΤΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Μη μου ξαναμιλήσεις ποτέ μ’ αυτόν τον τρόπο.
ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Είσαι πολύ θυμωμένος μαζί μου.
Η κλειστή απάντηση αρνείται τα συναισθήματα των παιδιών. Δείχνει την απροθυμία του ακροατή να παραδεχτεί και να κατανοήσει.
Η ανοιχτή απάντηση δείχνει ότι ο ακροατής παραδέχεται τα συναισθήματα των παιδιών κι αυτό που λένε. Δίνει το μήνυμα ότι ο ακροατής καταλαβαίνει.
Με τη δική σας αντανακλαστική ακοή, τα παιδιά μπορούν να ξεκαθαρίσουν τα συναισθήματά τους και να σκεφτούν λογικότερα το πρόβλημά τους. Πολλές φορές, μπορούν να βρουν τις δικές τους λύσεις, απλώς και μόνο με το ν΄ ακουστούν από έναν ενήλικο. Μπορεί να βρουν μια λύση καθώς εσείς τα ακούτε, ή και αργότερα.
Αν χρειαστούν βοήθεια, οι ευαισθητοποιημένοι γονείς μπορούν να τα βοηθήσουν στην αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων και τα παιδιά θα είναι πιο εύκολο να τις ακούσουν και να υιοθετήσουν κάποιες από αυτές, γιατί θα αισθάνονται πως έχουν κατανοηθεί από τους γονείς τους.
Προσαρμογή της Αγγελικής Μπολουδάκη από το βιβλίο του Δρ. Ντον Ντικμέγιερ, Δρ. Γκάρι Μακ-Κέι, σχολείο για γονείς, Θυμάρι
