Η θεωρία της προσκόλλησης αναφέρεται στο συναισθηματικό δεσμό ανάμεσα στο παιδί και το κύριο πρόσωπο που το φροντίζει (συνήθως είναι η μητέρα)
Η Ainsworth και τα πειράματά της για τα είδη προσκόλλησης
Στην έρευνά της για την πρώιμη προσκόλληση μέσω της πειραματικής “συνθήκης του ξένου” η Mary Ainsworth βρήκε ότι διαφορετικοί τύποι προσκόλλησης προέβλεπαν διαφορετικές αντιδράσεις στην συμπεριφορά των παιδιών. Η Mary Ainsworth και οι συνεργάτες της επινόησαν μια πειραματική συνθήκη γνωστή ως “συνθήκη του ξένου” για να μελετήσουν την αίσθηση ασφάλειας στην σχέση προσκόλλησης μητέρας – παιδιού.
Το εργαστήριο είναι εξοπλισμένο με έναν καθρέφτη μονής κατεύθυνσης και η συμπεριφορά του βρέφους καταγράφεται και ηχογραφείται λεπτομερώς. Κάθε βήμα στην διαδικασία παρέχει στους ερευνητές επιπλέον πληροφορίες για την συμπεριφορά προσκόλλησης του παιδιού και για το είδος της προσκόλλησης.
Η τυποποιημένη διαδικασία περιλαμβάνει 8 βήματα, στην διάρκεια των οποίων η μητέρα και το βρέφος αποχωρίζονται δύο φορές.
1. Το παιδί και η μητέρα είναι μόνοι στο χώρο παρατήρησης που είναι γεμάτος παιχνίδια για να “παίξουν”.
2. Ένας άγνωστος μπαίνει στο δωμάτιο.
3. Η μητέρα μιλάει για λίγο με τον “ξένο” και μετά βγαίνει από το δωμάτιο.
4. Μετά από λίγο ο “ξένος” βγαίνει κι εκείνος και το παιδί μένει μόνο.
5. Η μητέρα επιστρέφει για να καθησυχάσει το παιδί.
6. Η μητέρα φεύγει ξανά.
7. Ο “ξένος” επιστρέφει και προσπαθεί να καθησυχάσει το παιδί.
8. Η μητέρα επιστρέφει και προσπαθεί να καθησυχάσει το παιδί.
Είδη προσκόλλησης
Βασισμένοι στην αντίδραση του παιδιού κάθε φορά που ξαναβλέπει την μητέρα του (βήματα 5 και 8) οι ερευνητές ταξινόμησαν τα παιδιά σύμφωνα με 3 τύπους προσκόλλησης:
1. Ασφαλής προσκόλληση
Όταν η μητέρα (ή το πρόσωπο που παρέχει φροντίδα) είναι παρούσα, παρατηρείται ότι βρέφη αυτής της κατηγορίας την χρησιμοποιούν ως ασφαλή βάση για εξερεύνηση. Άλλες τυπικές συμπεριφορές είναι το παίξιμο με τα ίδια παιχνίδια, καθώς και η κοινωνική αναφορά (το μωρό κοιτάζει την μητέρα για να δει αν αυτό που κάνει είναι σωστό ή για βοήθεια στην επίλυση προβλήματος).
Επιστροφή της μητέρας: Αν και το παιδί μπορεί να αντιδράσει στην αναχώρηση της μητέρας με δυσφορία, εύκολα ανακουφίζεται, όταν αποκατασταθεί η επαφή. Αν δεν έχει προηγουμένως αναστατωθεί, το παιδί αναμένεται να χαιρετήσει την επιστροφή της μητέρας με ενθουσιασμό.
2. Αγχώδης προσκόλληση με αντίσταση (αμφίθυμη προσκόλληση)
Το παιχνίδι περιορίζεται, υπάρχει λίγη εξερεύνηση, και το παιδί είναι επιφυλακτικό – συνεσταλμένο ως προς το περιβάλλον. Μπορεί να διαμαρτυρηθεί για την αναχώρηση της μητέρας του.
Επιστροφή της μητέρας: Το παιδί μπορεί να είναι “γαντζωμένο”, πάνω στην μητέρα του κι ίσως, αναζητήσει την επαφή, αλλά αμέσως μετά, να αντισταθεί ή να απορρίψει τις προσπάθειές της να το ανακουφίσει.
3. Προσκόλληση με αποφυγή
Το παιχνίδι είναι ανεξάρτητο κι αποκλείει την εμπλοκή της μητέρας. Το παιδί μπορεί να παίξει με τον “ξένο” όταν φύγει η μητέρα του. Αποχωρίζεται εύκολα το άτομο που το φροντίζει (αδιαφορία).
Επιστροφή της μητέρας: Αγνοεί την μητέρα όταν φεύγει και την αγνοεί κι όταν εκείνη επιστρέφει. Αποφεύγει εντελώς την μητέρα στην δεύτερη επιστροφή της, όμως δεν αγνοεί ούτε κι αποφεύγει τον “ξένο”.
Αργότερα, οι Later, Main και Weston (1981) πρόσθεσαν και μία τέταρτη κατηγορία:
4. Αποδιοργανωμένη / Αποπροσανατολισμένη προσκόλληση
Ατυπική συμπεριφορά στο παιχνίδι και στην επιστροφή της μητέρας. Η συμπεριφορά είναι αντιφατική (προσέγγιση και αποφυγή) και το συναίσθημα είναι εκρηκτικό. Το παιχνίδι συνήθως είναι χωρίς δομή – σχέδιο, με επαναλήψεις.
Επιστροφή της μητέρας: Μη προβλέψιμη συμπεριφορά, με παραλλαγές που μπορεί να περιλαμβάνουν: Κινήσεις μπρος – πίσω (rocking), “σαστισμένη” εμφάνιση, ανολοκλήρωτες κινήσεις (αρχίζει κάτι, σταματά, ξαναρχίζει).
Στις έρευνές τους για κακοποιημένα και κακομεταχειρισμένα παιδιά, οι Main και Hesse (1990) υποστήριξαν ότι η αποδιοργανωμένη αντίδραση εμφανίζεται επειδή δεν υπάρχει προβλέψιμο στυλ “αποχωρισμού – επανασύνδεσης” στην ζωή αυτών των παιδιών, με αποτέλεσμα τα παιδιά να μην αναπτύσσουν σταθερά εσωτερικά μοντέλα εργασίας. Αντίθετα, για τα παιδιά αυτά η επανασύνδεση με το πρόσωπο προσκόλλησης ενεργοποιεί ταυτόχρονα αντικρουόμενες αντιδράσεις προσέγγισης (προσκόλλησης) κι αποφυγής (φόβος) οι οποίες καταλήγουν σε μια συνολικώς αποδιοργανωμένη συμπεριφορά.
Πηγές : Εξελικτική Ψυχοπαθολογία – Μια αναπτυξιακή προσέγγιση, L. Wilmshurst, εκδ. Gutenberg.
Διαβάστε επίσης:
Μπορείς να αρνηθείς στο παιδί σου πολλά, αλλά ποτέ την αγκαλιά
