Περιπέτειες δίχως τέλος επεφύλασσαν κατά πως φαίνεται οι ιοί στην ανθρωπότητα για την τελευταία τριετία, πριν καν ξεμπερδέψει με την πανδημία του κορωνοϊού. Υπό την απειλή ενός νέου κύματος COVID-19 και 35 ήδη χώρες να διεκδικούν τα διαθέσιμα εμβόλια κατά της Ευλογιάς των Πιθήκων (Monkeypox), η είδηση για την κυκλοφορία του ιού της πολιομυελίτιδας στο Ηνωμένο Βασίλειο και τα σενάρια για πιθανό ξέσπασμα της νόσου γίνονται αφορμή για νέα παγκόσμια ανησυχία.
Σχεδόν 40 χρόνια από το τελευταίο κρούσμα άγριου ιού πολιομυελίτιδας (WPV) στη Γηραιά Αλβιώνα και μετά τους 116 συνολικά ιούς πολιομυελίτιδας που έχει ταυτοποιήσει για φέτος η Υπηρεσία Ασφάλειας Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου (UKHSA) σε λύματα του Λονδίνου, ξεκινά στην αγγλική πρωτεύουσα εκστρατεία ενισχυτικού εμβολιασμού σε παιδιά 1-9 ετών με το αδρανοποιημένο εμβόλιο πολιομυελίτιδας (IPV), το μοναδικό που χορηγείται στη χώρα από το 2004. Όπως αναφέρει στην επίσημη ιστοσελίδα του το βρετανικό Σύστημα Υγείας (NHS), ο εντοπισμός του ιού εμβολίου της πολιομυελίτιδας τύπου 2 (VDPV2) από τον Φεβρουάριο του 2022 αποτελεί ένδειξη μετάδοσης μεταξύ ατόμων σε τοπικό επίπεδο.
Η ασπίδα του εμβολιασμού
Σύμφωνα με τους επιστήμονες για την περίπτωση του Λονδίνου, στελέχη προερχόμενα από εμβόλιο εντοπίζονται κάθε χρόνο στα λύματα το πιθανότερο από ταξιδιώτες εμβολιασθέντες με το εμβόλιο από του στόματος (Sabin) που περιέχει στελέχη ζωντανού, εξασθενημένου ιού πολιομυελίτιδας. Εν προκειμένω, η UKHSA ανέφερε ότι οι ιοί που εντοπίστηκαν έως τώρα συνδέονται μεταξύ τους και περιέχουν μεταλλάξεις που υποδεικνύουν διασπορά από άτομο σε άτομο, ενδεχομένως λόγω κακής υγιεινής των χεριών.
Ο ιός της πολιομυελίτιδας ανιχνεύεται για περισσότερο καιρό στα κόπρανα και μεταδίδεται κυρίως μέσω της κοπρανο-στοματικής οδού. Προκαλεί κατά 90% ασυμπτωματική νόσο ή με ήπια συμπτώματα όπως κεφαλαλγία, διάρροια, πυρετός ή ναυτίαμ και παράλυση κατά 1%. Όπως αναφέρει το Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC), μολονότι τα εξασθενημένα στελέχη που αποβάλλονται μέσω των κενώσεων δεν αποτελούν απειλή για τον εμβολιασμένο πληθυσμό, μπορούν να γεννήσουν παραλλαγές όταν εξαπλωθούν σε περιοχές με κακές συνθήκες υγιεινής και χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη, προκαλώντας νόσηση και παράλυση. Στο χαμηλότερο ποσοστό κάλυψης στο Λονδίνο άλλωστε -περίπου 86% έναντι 95% που συστήνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) για τον έλεγχο της πολιομυελίτιδας- εδράζεται και η απόφαση της εκστρατείας, κατά το NHS.
Καθώς δεν υπάρχει θεραπεία, η πρόληψη μέσω του εμβολιασμού είναι μονόδρομος για την πολιομυελίτιδα, την ιογενή λοίμωξη που παρέλυε περισσότερα από 1.000 παιδιά την ημέρα παγκοσμίως και για την οποία σήμερα, 34 χρόνια από την ίδρυση της Πρωτοβουλίας για την Παγκόσμια Εξάλειψη της Πολιομυελίτιδας (GPEI) και τη συνεργασία περισσοτέρων των 200 χωρών, πάνω από 2,5 δισεκατομμύρια παιδιά έχουν λάβει το προστατευτικό εμβόλιο. Πλέον κυκλοφορεί ένα μόνο από τα τρία στελέχη του άγριου ιού της πολιομυελίτιδας σε δύο χώρες και ο επιπολασμός της νόσου έχει μειωθεί κατά 99%.
Πού ακόμα εντοπίζεται ο ιός
Στελέχη της GPEI αναφέρουν ότι ο κατ’ εξοχήν νοσογόνος άγριος ιός της πολιομυελίτιδας παραμένει ενδημικός στο Αφγανιστάν και το Πακιστάν. Στις ταξιδιωτικές οδηγίες 2022 του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) αναφέρονται:
1 κρούσμα από τον φυσικό (άγριο) ιό της πολιομυελίτιδας WPV1 στο Μαλάουι (Ιανουάριος 2022) και 4 στο Αφγανιστάν και 1 στο Πακιστάν (2021), και από τύπους προερχόμενους από εμβόλιο για το 2021, 388 στη Νιγηρία, 43 στο Αφγανιστάν, 32 στο Τατζικιστάν, 19 στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, 17 στη Σενεγάλη, 13 στην Υεμένη, 11 στη Μαδαγασκάρη, από 10 στην Αιθιοπία, στον Νίγηρα και στην Υεμένη , 9 στο Νότιο Σουδάν, 6 στη Γουινέα, 5 στη Σιέρρα Λεόνε, από 3 στο Μπενίν, στο Καμερούν, στη Γουινέα Μπισσάου και στη Λιβερία, από 2 στην Μπουρκίνα Φάσο και το Κονγκό και από 1 σε Σομαλία και Ουκρανία.
Στις 22 Ιουλίου, οι υγειονομικές υπηρεσίες της Νέας Υόρκης ανακοίνωσαν το πρώτο κρούσμα πολιομυελίτιδας στην Αμερική μετά από δέκα χρόνια, έναν ανεμβολίαστο νεαρό που εμφάνισε παράλυση στα κάτω άκρα, και την περασμένη εβδομάδα ανέφεραν ότι ο ιός εντοπίζεται πλέον στα αστικά λύματα. Αντίστοιχα στο Ισραήλ, τα κρούσματα της νόσου στην Ιερουσαλήμ καθώς και η παρουσία του ιού στα λύματα τριών ακόμα περιοχών την περασμένη άνοιξη οδήγησαν σε εκστρατεία εμβολιασμού δύο εκατ. παιδιών έως 17 ετών.
Κορωνοϊός και πόλεμοι «μπλοκάρουν» τα εμβόλια
Την 1η Μαρτίου 2022, η Ομότιμη Καθηγήτρια Παιδιατρικής και Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, κ. Μαρία Θεοδωρίδου, επεσήμανε με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία «την ανατροπή των μηχανισμών ελέγχων των λοιμωδών νοσημάτων που προλαμβάνονται με τους εμβολιασμούς» από τις πολεμικές συρράξεις, και την επανεμφάνιση 35 περιπτώσεων πολιομυελίτιδας εντός τριών μηνών στην «ελεύθερη» από τη νόσο Συρία, ως επακόλουθο του πολέμου μεταξύ 2011 – 2027 και τη μείωση της εμβολιαστικής κάλυψης έναντι της ασθένειας από το 80% στο 41%.
Πέρα από τις πολεμικές αναταραχές, ο ΠΟΥ υπογραμμίζει την πανδημία της COVID-19 ως ένα από τα κύρια προσκόμματα για την τήρηση του βασικού προγράμματος του εμβολιασμού των παιδιών, με το ποσοστό ανηλίκων που εμβολιάστηκαν πλήρως έναντι διφθερίτιδας, τετάνου, κοκκύτη, ιλαράς και πολιομυελίτιδας το 2021 στο 81% έναντι 86% το 2019. Ειδικότερα, το 2021, 6,7 εκατ. λιγότερα παιδιά συγκριτικά με το 2019 έλαβαν την τρίτη δόση εμβολίου έναντι της πολιομυελίτιδας.
Η πολιομυελίτιδα στην Ελλάδα
Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, από το 1970 στην Ελλάδα εμφανίστηκαν μόνο σποραδικά και μεμονωμένα κρούσματα πολιομυελίτιδας που αφορούσαν ανεμβολίαστα παιδιά και από το 1997 δεν έχει εμφανιστεί κρούσμα οφειλόμενο σε άγριο ιό, χάρη στην υψηλή εμβολιαστική κάλυψη και τα υψηλά επίπεδα ανοσίας του πληθυσμού. Όσον αφορά κρούσματα με ιό εμβολίου πολιομυελίτιδας, από το 1998 έως το 2002 έχουν εμφανισθεί 4 συνολικά, εκ των οποίων ένα κρούσμα από ιό εμβολίου πολιομυελίτιδας σε ενήλικα γυναίκα που το παιδί της είχε εμβολιαστεί με εμβόλιο Sabin πριν τη νόσησή της.
Το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Παιδιών και Εφήβων για το 2022 ορίζει 4 απαραιτήτως δόσεις του εμβολίου πολιομυελίτιδας με αδρανοποιημένο ιό (IPV) στους 2, 4, 6-18 μήνες και 4-6 έτη (μικρότερη ηλικία χορήγησης τις 6 εβδομάδες) και σε περίπτωση που η 4η δόση χορηγηθεί πριν την ηλικία των 4 ετών, χορήγηση μίας επιπλέον δόση στην ηλικία 4–6 ετών.
