Η Λόρα Μπάκιγχαμ θα μπορούσε να έχει πεθάνει τρεις φορές. Η 37χρονη έχει αποκτήσει ένα παιδί αλλά είχε 11 εγκυμοσύνες που πήγαν στραβά.
Σε μία περίπτωση μια αποβολή οδήγησε σε μόλυνση που απαιτούσε επείγουσα αντιμετώπιση. Σε άλλη εγκυμοσύνη, μια εξωμήτρια κύηση την απείλησε με εσωτερική αιμορραγία ενώ σε μία τρίτη περίπτωση δύο σπερματοζωάρια γονιμοποίησαν το ίδιο ωάριο, γεγονός που μπορεί μερικές φορές να οδηγήσει σε καρκίνο.
Σε κάθε περίπτωση η άμεση ιατρική φροντίδα στη Βρετανία, όπου ζει, την κράτησε υγιή. Χωρίς αυτήν «ίσως να μην ήμουν εδώ», λέει στον Economist.
Στις 24 Ιουνίου το Ανώτατο Δικαστήριο της Αμερικής ανέτρεψε το συνταγματικό δικαίωμα στην άμβλωση, γυρνώντας τις ΗΠΑ 50 χρόνια πίσω και δίνοντας στις 50 πολιτείες την εξουσία να θεσπίζουν τους δικούς τους νόμους περί αμβλώσεων, μια εξουσία την οποία είχε αφαιρέσει το 1973. Μέσα σε μια εβδομάδα επτά πολιτείες είχαν απαγορεύσει τις αμβλώσεις (με κάποιες εξαιρέσεις, όπως όταν κινδυνεύει η ζωή της γυναίκας).
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 περισσότερες από 50 χώρες έχουν χαλαρώσει τους νόμους για τις αμβλώσεις. Σύμφωνα με τον Economist περίπου το 5% των γυναικών σε αναπαραγωγική ηλικία ζουν σε χώρες όπου οι αμβλώσεις απαγορεύονται πλήρως και το 36% ζουν σε μέρη χωρίς περιορισμούς, τουλάχιστον κατά το πρώτο τρίμηνο.
Τα στοιχεία διεθνώς δείχνουν ότι η απαγόρευση των αμβλώσεων τείνει να μην μειώνει κατά πολύ τον αριθμό των αμβλώσεων που πραγματοποιούνται. Ωστόσο, καθυστερώντας ή παρεμποδίζοντας την αντιμετώπιση επειγόντων περιστατικών, όπως αυτά που υπέστη η Λόρα Μπάκιγχαμ, η απαγόρευση των αμβλώσεων μπορεί να καταστήσει κάθε εγκυμοσύνη λιγότερο ασφαλή.
Ακόμα και μετά την βελτίωση της πρόσβασης σε νόμιμες αμβλώσεις, το ποσοστό των αμβλώσεων παγκοσμίως έχει ελάχιστα μεταβληθεί από τη δεκαετία του 1990, σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2020 που δημοσιεύτηκαν στο ιατρικό περιοδικό Lancet. Η ευρύτερη χρήση αντισυλληπτικών έχει μειώσει τον αριθμό των ανεπιθύμητων κυήσεων. Ωστόσο, μεγαλύτερο ποσοστό αυτών των κυήσεων καταλήγει πλέον σε άμβλωση. Οι λόγοι ποικίλουν και προτίμηση για μικρότερες οικογένειες και την τάση να ξεκινούν αργότερα στη ζωή.
Τουλάχιστον το ένα τέταρτο των γυναικών στην Αμερική, τον Καναδά, τη Βρετανία και την Αυστραλία πιθανόν να προβούν σε άμβλωση κάποια στιγμή. Όλο και περισσότερο, αυτό συμβαίνει όταν οι γυναίκες διανύουν τα τέλη της δεκαετίας των είκοσι ή των τριάντα- και όταν έχουν ήδη αποκτήσει παιδιά. Οι εγκυμοσύνες εφήβων μειώνονται σταθερά. «Αυτό οφείλεται στην καλύτερη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και στο γεγονός ότι οι έφηβοι κάνουν λιγότερο σεξ και αρχίζουν αργότερα», σημειώνει το ρεπορτάζ.
Τα ποσοστά αμβλώσεων τείνουν να είναι υψηλότερα εκεί όπου η χρήση αντισυλληπτικών είναι χαμηλή. Σε περιοχές υψηλότερου βιοτικού επιπέδου οι αστικοί μύθοι για τους υποτιθέμενους κινδύνους των αντισυλληπτικών περιορίζουν τη χρήση τους σε χαμηλότερα επίπεδα από ό,τι ορισμένα μέρη της Αφρικής, όπου είναι δύσκολο να τα προμηθευτεί κανείς.
Στην Ελλάδα μόνο οι μισές παντρεμένες γυναίκες χρησιμοποιούν σύγχρονα αντισυλληπτικά. Συχνά προτιμάται η διακοπή της επαφής πριν την εκσπερμάτωση και τα προφυλακτικά, αλλά αυτές οι επιλογές αποτυγχάνουν περίπου στο ένα πέμπτο των ζευγαριών που τις ακολουθούν στην σεξουαλική τους καθημερινότητα για ένα χρόνο. Μια Ελληνίδα γύρω στα 40 λέει ότι κάθε γυναίκα που γνωρίζει έχει κάνει άμβλωση.
Οι αμβλώσεις είναι επίσης αρκετά συχνές ακόμη και σε χώρες όπως η Βρετανία, όπου τα αντισυλληπτικά διατίθενται δωρεάν και χρησιμοποιούνται ευρέως. Κάθε χρόνο σχεδόν το 2% των Βρετανίδων ηλικίας 15-44 ετών κάνει άμβλωση. Ένας λόγος είναι ότι ακόμη και τα καλύτερα αντισυλληπτικά δεν αποδίδουν πάντα. Η απολίνωση των σαλπίγγων (μια μορφή στείρωσης) αποτυγχάνει σε μία στις 200 γυναίκες. Μεταξύ των γυναικών που χρησιμοποιούν αντισυλληπτικά χάπια, το 9% μένουν έγκυες σε ετήσια βάση. Το ποσοστό αποτυχίας των ενδομήτριων σπιράλ κυμαίνεται στο 1% με 2%.
«Τέτοιους ανθρώπους φροντίζουμε στην κλινική αμβλώσεων», εξηγεί ο Jonathan Lord από το MSIReproductive Choices, μια μη κερδοσκοπική οργάνωση που παρέχει υπηρεσίες υγείας και οικογενειακού προγραμματισμού. Μια μελέτη στην Αμερική διαπίστωσε ότι οι περισσότερες γυναίκες που ζητούσαν άμβλωση στο δεύτερο τρίμηνο είχαν μόλις μάθει ότι ήταν έγκυες (η αποτυχία των αντισυλληπτικών ήταν ένας συνηθισμένος λόγος γι’ αυτό). Οι ακανόνιστες περίοδοι, οι οποίες είναι συχνές, μπορούν εύκολα να συγκαλύψουν μια εγκυμοσύνη.
Λίγες γυναίκες επιλέγουν να κάνουν άμβλωση μετά το πρώτο τρίμηνο. Αυτές γίνονται κυρίως για ιατρικούς λόγους ή επειδή έχει συμβεί «κάτι καταστροφικό», λέει ο Δρ Lord. Ορισμένες γυναίκες έχουν εκφοβιστεί για να παραμείνουν έγκυες από βίαιους συντρόφους και χρειάζονται χρόνο για να βρουν το κουράγιο να πάνε σε μια κλινική. «Όσο πιο προχωρημένη είναι η κύηση τόσο πιο απελπιστική είναι η κατάσταση και τόσο πιο σπαρακτικές είναι οι ιστορίες».
Μόνο το 1% των αμβλώσεων στην Αγγλία το 2021 έγινε μετά από 20 εβδομάδες κύησης. Στο 41% αυτών των περιστατικών υπήρχαν σοβαρές ανωμαλίες στο έμβρυο. «Το ονομάζω επιλογή της μη επιλογής», λέει η Rose Losardo, μια 31χρονη Βρετανίδα, για τη διακοπή της εγκυμοσύνης της. Μια εξέταση στο πρώτο τρίμηνο έδειξε ότι το κεφάλι του μωρού δεν είχε σχηματιστεί σωστά και το αμνιακό υγρό κατέστρεφε τον εγκέφαλό του. Η πρόγνωση ήταν ότι θα αποβάλει ή ότι το μωρό θα πέθαινε μέσα σε μια ώρα από τη γέννησή του. «Ήταν τόσο οδυνηρή η εγκυμοσύνη, γνωρίζοντας τι επρόκειτο να συμβεί στο μωρό. Ήθελα να τελειώσει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα».
Οι χώρες που εφαρμόζουν αυστηρούς περιορισμούς στις αμβλώσεις είναι πιο πιθανό να κάνουν εξαιρέσεις για τέτοιες περιπτώσεις. Τον τελευταίο καιρό η Αργεντινή, η Ταϊλάνδη, το Μεξικό, η Νότια Κορέα και η Νέα Ζηλανδία είτε νομιμοποίησαν τις αμβλώσεις είτε χαλάρωσαν τους περιορισμούς τους. Πιο πρόσφατα, η Κολομβία κατέστησε νόμιμη την άμβλωση κατόπιν αιτήματος μέχρι την 24η εβδομάδα της εγκυμοσύνης.
Τρόποι και μέσα
Τα ποσοστά των αμβλώσεων είναι παρόμοια στις χώρες με και χωρίς απαγορεύσεις. Στις μέρες μας τα χάπια άμβλωσης, τα οποία λειτουργούν σε περισσότερο από το 95% των περιπτώσεων όταν λαμβάνονται κατά τη διάρκεια των πρώτων δέκα εβδομάδων της εγκυμοσύνης, μπορούν να παραγγελθούν μέσω διαδικτύου. Στη Βραζιλία πωλούνται από παράνομους εμπόρους ναρκωτικών. Οι αξιωματούχοι στις φτωχές χώρες συχνά κάνουν τα στραβά μάτια σε ιδιωτικές κλινικές που κάνουν αμβλώσεις παρά τον νόμο. «Και πολλές απελπισμένες γυναίκες καταφεύγουν σε κρυφές κλινικές.» Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι 23.000 γυναίκες πεθαίνουν από επικίνδυνες αμβλώσεις κάθε χρόνο.
Οι γυναίκες που ζουν σε περιοχές με αυστηρά απαγορευτικά μπορούν να τα αποφύγουν, «όπως θα ανακαλύψουν σύντομα το Κεντάκι και η Αλαμπάμα». Από το 2018, όταν ένα δημοψήφισμα στην Ιρλανδία νομιμοποίησε τις αμβλώσεις, οι γιατροί κάνουν περίπου 6.600 επεμβάσεις κάθε χρόνο. Αλλά αυτό το νούμερο μπορεί να μην διαφέρει πολύ από τον αριθμό των γυναικών της Ιρλανδίας που έκαναν αμβλώσεις πριν από τη μεταρρύθμιση.
Κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους που οι αμβλώσεις παρέμεναν παράνομες σχεδόν 3.000 γυναίκες που έκαναν άμβλωση στην Αγγλία είχαν δηλώσει ιρλανδική διεύθυνση. Σε αυτόν τον αριθμό πρέπει να προστεθεί ένας άγνωστος αριθμός γυναικών που έδωσαν διευθύνσεις συγγενών ή φίλων στη Βρετανία ή που απευθύνθηκαν κάπου αλλού. Στα χρόνια που προηγήθηκαν της κατάργησης, πολλές Ιρλανδές γυναίκες προμηθεύονταν χάπια άμβλωσης μέσω διαδικτύου ή μέσω ακτιβιστικών ομάδων, χωρίς να χρειαστεί να ταξιδέψουν στο εξωτερικό. Οργανώσεις όπως η Women on Web, μια ομάδα με έδρα τον Καναδά, στέλνουν τα χάπια σε γυναίκες σε όλο τον κόσμο.
Η Πολωνία επιτρέπει τις αμβλώσεις μόνο σε περιπτώσεις βιασμού, αιμομιξίας ή για να σωθεί η ζωή της γυναίκας. Το 2020 επετράπησαν μόνο 23 αμβλώσεις λόγω αυτών των περιστάσεων. Η Federa, μια πολωνική οργάνωση, υπολογίζει ότι μπορεί να γίνονται έως και 150.000 παράνομες αμβλώσεις ετησίως, πολλές με τη χρήση χαπιών. Οι γυναίκες πηγαίνουν επίσης σε κλινικές σε γειτονικές χώρες.
Το 2021, όταν η Πολωνία αυστηροποίησε τους κανόνες της απαγορεύοντας τις αμβλώσεις ακόμη και σε περιπτώσεις σοβαρών εμβρυϊκών ανωμαλιών, μια κλινική για τις εκπρόθεσμες αμβλώσεις στις Κάτω Χώρες περιέθαλψε περίπου 400 Πολωνές. Ο αριθμός αυτός ήταν πενταπλάσιος από τον αριθμό που είχε δει τα προηγούμενα χρόνια. Στην Αμερική κινητές κλινικές αμβλώσεων εγκαθίστανται κοντά στα σύνορα των πολιτειών με απαγορεύσεις. Ακτιβιστές βοηθούν τις γυναίκες στις πολιτείες αυτές να προμηθευτούν χάπια άμβλωσης.
Όλα αυτά υποδηλώνουν ότι οι νέοι κανόνες στην Αμερική δεν θα εμποδίσουν τις περισσότερες γυναίκες που επιθυμούν άμβλωση να την κάνουν (αν και το εγχείρημα θα γίνει πιο επαχθές και ακριβό). Αλλά η διεθνής εμπειρία καταδεικνύει επίσης ότι οι απαγορεύσεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε χειρότερη περίθαλψη για τις γυναίκες που υποφέρουν από σοβαρές επιπλοκές της εγκυμοσύνης, όπως αυτές που προκαλούν αποβολή.
Τρία συγκεκριμένα προβλήματα μπορούν να προκαλέσουν κίνδυνο στο δεύτερο τρίμηνο της εγκυμοσύνης: ρήξη του αμνιακού σάκου (όταν τα νερά της γυναίκας σπάνε πρόωρα, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε μόλυνση)- πρόβλημα με τον πλακούντα (που οδηγεί σε αιμορραγία)- και προεκλαμψία (όταν η αρτηριακή πίεση αυξάνεται σε επικίνδυνα επίπεδα).
Όλα αυτά τα περιστατικά μπορεί να απαιτούν την εκκένωση της μήτρας για να σωθεί η ζωή της μητέρας. Η ίδια διαδικασία χρησιμοποιείται και στις αμβλώσεις. Οι εκπαιδευόμενοι συχνά εξασκούν τις δεξιότητές τους σε κλινικές αμβλώσεων, που έχουν πολλούς ασθενείς και προκαθορισμένα ραντεβού. Όταν δεν υπάρχουν αμβλώσεις, ο όγκος των επεμβάσεων που αναλαμβάνουν κατά την εκπαίδευσή τους μειώνεται δραματικά. Ένας ακαδημαϊκός στο Τέξας κατέφυγε στη χρήση ενός μικρού καρπουζιού ως υποκατάστατο της μήτρας για να διδάξει στους ειδικευόμενους πώς να διαχειρίζονται μια εγκυμοσύνη που τερματίζεται πρόωρα.
Σχεδόν όλες οι απαγορεύσεις των αμβλώσεων, συμπεριλαμβανομένων και των νέων στις ΗΠΑ, αναιρούνται όταν η άμβλωση σώζει τη ζωή της μητέρας. Αλλά η εφαρμογή αυτών των κανόνων μπορεί να είναι δύσκολη. Οι γιατροί στην Αμερική ανησυχούν μήπως κατηγορηθούν ότι παραβιάζουν τους νέους νόμους περί αμβλώσεων, αν θεωρηθεί ότι ενήργησαν πρόωρα.
Η Carrie Cwiak της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Emory στην Ατλάντα λέει ότι οι περισσότερες γυναίκες που επισκέπτονται το νοσοκομείο της με προβληματική εγκυμοσύνη φτάνουν εκεί πριν κινδυνεύσει η ζωή τους. Η έγκαιρη αφαίρεση του εμβρυϊκού ιστού τις προστατεύει από τον κίνδυνο του θανάτου. Αλλά κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και ορισμένες γυναίκες αρρωσταίνουν πολύ πιο γρήγορα από άλλες.
«Οι γιατροί θα βρίσκονται σε αυτό το αδιέξοδο προσπαθώντας να μαντέψουν πόσες ασθενείς θα πρέπει να επιτρέψουν, προκειμένου να είναι σύννομοι», λέει ο Κάσινγκ Χάμοντ από την Ιατρική Σχολή Feinberg του Πανεπιστημίου Northwestern στο Σικάγο.
Η πρόσφατη αυστηροποίηση των κανόνων για τις αμβλώσεις στην Πολωνία είχε «ανατριχιαστική επίδραση» στους γιατρούς, λέει η Kamila Ferenc από την Federa. Τουλάχιστον τρεις γυναίκες πέθαναν πρόσφατα από επιπλοκές της εγκυμοσύνης επειδή οι γιατροί τήρησαν στάση αναμονής για μεγαλύτερο διάστημα από ότι έπρεπε. Η Ferenc λέει ότι ορισμένοι γιατροί έχουν σταματήσει να αναλαμβάνουν γυναίκες με εξωμήτριες εγκυμοσύνες. Αυτές αντιπροσωπεύουν το 1-2% όλων των κυήσεων καιυπάρχει κίνδυνος να προκαλέσουν ρήξεις, εσωτερική αιμορραγία και μόλυνση. Ακόμη και όταν μια λοίμωξη που προκύπτει από τέτοιες επιπλοκές αντιμετωπίζεται με επιτυχία, η βλάβη που δημιουργεί μπορεί να προκαλέσει υπογονιμότητα.
Καθώς οι κανόνες αυστηροποιούνται, οι Αμερικανίδες που αντιμετωπίζουν κοινές επιπλοκές της εγκυμοσύνης μπορεί να υποστούν βλάβη από καθυστερημένη ή μη εξειδικευμένη φροντίδα. Κάποιες πιθανόν να πεθάνουν εξαιτίας αυτής της κατάστασης. Όπως και στην Πολωνία, οι γιατροί που παρέχουν σωτήριες θεραπείες για τις έγκυες γυναίκες μπορεί να διαπιστώσουν ότι το να κάνουν τη δουλειά τους γίνεται ακόμη πιο δύσκολο.
