Η υπόθεση μιας 10χρονης στη Βραζιλία που έμεινε έγκυος μετά το βιασμό της συντάραξε τη μεγαλύτερη χώρα της Λατινικής Αμερικής που διατηρεί αυστηρότατο νομικό πλαίσιο για τις αμβλώσεις, προκαλώντας κατακραυγή και κινητοποιήσεις.
Η δεκάχρονη κατέφυγε στο δικαστήριο προκειμένου να μπορέσει να κάνει άμβλωση. Ωστόσο, δικαστής και εισαγγελέας επανειλημμένως και πιεστικά τής ζήτησαν να συνεχίσει την εγκυμοσύνη, κάνοντας λόγο για «ανθρωποκτονία».
Βίντεο από τη δικαστική διαδικασία που διέρρευσε τον περασμένο μήνα από την οργάνωση Intercept Brazil προκάλεσε σωρεία αντιδράσεων που κίνησαν τις διαδικασίες υπέρ της ανήλικης.
Το χρονικό
Η μικρή από το νότιο κρατίδιο της Σάντα Καταρίνα ανακάλυψε τον Μάιο πως ήταν έγκυος 22 εβδομάδων. Όταν πήγε στο νοσοκομείο της Φλοριανάπολις, της πρωτεύουσας του κρατιδίου, ζητώντας άμβλωση ήταν 22 εβδομάδων και δύο ημερών.
Ο ομοσπονδιακός νόμος εξασφαλίζει στα θύματα βιασμού το δικαίωμα της άμβλωσης σε κάθε στάδιο της εγκυμοσύνης. Ωστόσο, το υπουργείο Υγείας συνιστά οι αμβλώσεις να διενεργούνται πριν την 22η εβδομάδα κύησης. Το νοσοκομείο, επικαλούμενο αυτήν ακριβώς την οδηγία, αρνήθηκε να υποβάλλει το παιδί σε άμβλωση, χωρίς δικαστική εντολή.
Η δικαστής, Ριμπέιρο Ζίμερ ρώτησε τη 10χρονη «αν ήταν πρόθυμη να κρατήσει την κύηση για δύο ή τρεις εβδομάδες ακόμη» ώστε να επιτρέψει στο έμβρυο να αναπτυχθεί. Σε μια χειριστική διαδικασία ρώτησε το παιδί αν μπορούσε να νιώσει το μωρό και αν ο βιαστής του θα συμφωνούσε να το δώσουν για υιοθεσία.
Έπειτα η δικαστής, σε άλλο ένα χειριστικό παραλήρημα, απευθύνθηκε στη μητέρα του θύματος.
«Όσον αφορά το μωρό, καταλαβαίνετε πως αν διακόψουμε την εγκυμοσύνη, το μωρό γεννιέται και το βλέπουμε να πεθαίνει;» τη ρώτησε με το ψευδές επιχείρημα. «Μπορείτε να το καταλαβαίνετε αυτό; Πως πρόκειται για τεράστια σκληρότητα; Πως το μωρό θα γεννηθεί και θα κλαίει μέχρι να πεθάνει;».
Κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας, το κορίτσι επανειλημμένως δήλωσε πως δεν θέλει να συνεχίσει την κύηση. Ωστόσο, υπό το βάρος της πίεσης, συμφώνησε στο αίτημα της Ζίμερ να περιμένει «ακόμη μερικές εβδομάδες» για να ενισχύσει τις πιθανότητες επιβίωσης του εμβρύου, για την περίπτωση υιοθεσίας.
Στην απόφασή της, η δικαστής εξίσωσε την άμβλωση με ανθρωποκτονία και έδωσε εντολή μεταφοράς του παιδιού σε ειδικό κέντρο, χωρίζοντάς το από την οικογένειά του για σαράντα ημέρες, ώστε να αποτραπεί «η μητέρα από τη διενέργεια της όποιας διαδικασίας μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο του μωρού».
Από την άλλη, οι αρχές του κρατιδίου υποστήριξαν πως η μικρή απομακρύνθηκε από την οικογένειά της όχι για την ασφάλεια του εμβρύου, αλλά στο πλαίσιο έρευνας για το αν δράστης του βιασμού ήταν κάποιο μέλος της οικογένειάς της.
Η υπόθεση αυτή προκάλεσε «σεισμό» αντιδράσεων με οργανώσεις κι ακτιβιστές να βγαίνουν στους δρόμους, ζητώντας την απομάκρυνση της 10χρονης από το κέντρο φιλοξενίας και τη μεταφορά της σε νοσοκομείο για να άμβλωση. Πάνω από 300.000 γυναίκες υπέγραψαν διαδικτυακό αίτημα για να κριθεί καταχρηστική η δικαστική απόφαση.
Και παρότι η υπόθεση είχε λάβει τεράστιες διαστάσεις, διχάζοντας τη βραζιλιάνικη κοινή γνώμη, ο ίδιος ο πρόεδρος Μπολσονάρο έριχνε λάδι στη φωτιά.
«Το μωρό έχει ΕΠΤΑ ΜΗΝΕΣ κύησης, ανεξαρτήτως τής σύλληψής του ή του πώς προστατεύεται ή όχι από το νόμο. Είναι απαράδεκτο να μιλάμε για αφαίρεση της ζωής αυτού του ανυπεράσπιστου πλάσματος» έγραψε στο Twitter.
Μετά την ογκώδη κινητοποίηση και την κατακραυγή, η ομοσπονδιακή εισαγγελία έδωσε τελικά το πράσινο φως για την άμβλωση κι έτσι το κορίτσι, 11 χρόνων πλέον, προχώρησε στη διαδικασία στις 23 Ιουνίου. Η εισαγγελία χαρακτήρισε «θλιβερό συμβάν» τη δικαστική διαδικασία και την απόφαση της δικαστού, παραγγέλνοντας έρευνα για την απόφαση. Επιπλέον, το Ανώτατο Δικαστήριο ζήτησε από το υπουργείο Υγείας να αναθεωρήσει τις συστάσεις του για το πότε πρέπει να πραγματοποιείται άμβλωση. Η Ριμπέιρο προήχθη σε άλλη δικαστική θέση και απομακρύνθηκε από την υπόθεση.
Η Τζουλιάνα Σεζάριο Αλβίμ, μία από τις συνηγόρους της ανήλικης, δήλωσε πως η εξέλιξη αυτή ίσως γίνει εφαλτήριο αλλαγής.
«Αν είναι δυνατόν να δούμε κάτι θετικό από αυτήν την τραγωδία, είναι η κινητοποίηση που προκάλεσε. Ακόμη κι αν αυτή η υπόθεση κλείσει, αντιλαμβανόμαστε πως πρέπει να συνεχίσουμε τις κινητοποιήσεις, πρέπει να συνεχίσουμε τις εκκλήσεις στη διεθνή κοινότητα ώστε να αυξήσουμε την ορατότητα και την πίεση. Η μάχη για τη νομιμοποίηση της άμβλωσης είναι εδώ και τώρα» τόνισε η ίδια.
Τι ισχύει στη Βραζιλία
Η άμβλωση στη Βραζιλία θεωρείται νόμιμη στις περιπτώσεις βιασμού, αιμομιξίας ή εμβρυικής ανωμαλίας. Ωστόσο, όπως σημειώνουν οι οργανώσεις για τα δικαιώματα των γυναικών, η περίπτωση της 10χρονης αποτελεί την ηχηρή απόδειξη πως, ακόμη και σε γυναίκες που ο νόμος τούς επιτρέπει την άμβλωση, νοσοκομεία, δικαστήρια, θεσμοί, αρχές και κοινή γνώμη δημιουργούν εμπόδια, στερώντας τους το νόμιμο δικαίωμά τους.
«Αυτό που βλέπουμε στη Βραζιλία και σε άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής όπου η άμβλωση ποινικοποιείται, είναι πως δημιουργούνται εμπόδια που καθιστούν δυσκολότερη την πρόσβαση στην υγειονομική φροντίδα» λέει η Ντέμπορα Ντινίζ, ανθρωπολόγος στο πανεπιστήμιο της Μπραζίλια. «Και οι πιο ευάλωτοι άνθρωποι, οι πιο εύθραυστοι, είναι αυτοί που πλήττονται περισσότερο» προσθέτει.
Σύμφωνα με στοιχεία της κυβέρνησης, πάνω από 17.000 ανήλικες, ηλικίας 10 έως 14 ετών, μένουν έγκυοι στη Βραζιλία κάθε χρόνο. Αυτές οι ανήλικες είναι πέντε φορές πιο επιρρεπείς στο θάνατο κατά τον τοκετό σε σχέση με γυναίκες άνω των 20 χρόνων, ενώ έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες σε ρήξη μήτρας, προεκλαμψία και αναιμία.
