Ο Μάριος Μάζαρης είναι ένα δάσκαλος που έχει βρει έναν υπέροχο τρόπο να επικοινωνεί με τους μαθητές του και να ανταλλάσσει ιδέες μέσα από βιωματικές δραστηριότητες ενώ εστιάζει όχι μόνο στις σχολικές επιδόσεις των παιδιών στην τάξη αλλά και στην ψυχολογία και τα συναισθήματά τους. Ένας δάσκαλος που βοηθάει τα παιδιά να μάθουν αλλά και να ανακαλύψουν την καλύτερη εκδοχή του εαυτού τους.
Η σελίδα του εκπαιδευτικού στο Instagram είναι ουσιαστικά ένα ψηφιακό σημειωματάριο με “ιστορίες τάξης, σ’ ένα δημόσιο δημοτικό σχολείο που μπορούν να μας μάθουν πολλά”, όπως γράφει ο ίδιος στο προφίλ του. Ιστορίες που μας έχουν συγκινήσει, μας έχουν προβληματίσει και μας έχουν κάνει να δούμε τον ρόλο του εκπαιδευτικού και του σχολείου με μια προοδευτική ματιά. Όπως θα έπρεπε δηλαδή.
Πρόσφατα έκανε μια ανάρτηση για την Ημέρα του Πατέρα παρουσιάζοντας τη γιορτή που έκανε στην τάξη του με αφορμή την παγκόσμια μέρα: “Μπαμπά, δεν είναι κακό να κλαις!».«Μπαμπά, δεν είναι κακό να λες σ’ αγαπώ.». Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα του πατέρα (που πάντα μένει ριγμένος καθώς τα σχολεία έχουν κλείσει όταν είναι η μέρα αυτή) κάναμε τη δική μας γιορτή, ένα αφιέρωμα στο πώς καταρρίπτουμε τα στερεότυπα. μια κουβέντα, που κύλησε σε παραμύθια που διαβάσαμε, που κύλησε σε καταγραφή όλων αυτών που «δεν είναι κακό να γίνονται», που κύλησε σε μια κάρτα με όλα αυτά που μπορεί να είναι ένας μπαμπάς πέρα από ένα «μουστάκι». Εμείς τον ρωτήσαμε για τον ρόλο του σημερινού μπαμπά στη ζωή των παιδιών αλλά και το πώς βλέπει ως εκπαιδευτικός τον ρόλο του σχολείου στην ενδυνάμωση των οικογενειακών σχέσεων.
Οι έρευνες δείχνουν ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν με ένα πατέρα “πρωταγωνιστή” στη ζωή τους έχουν καλύτερη γνωστική ανάπτυξη, συναισθηματική και ψυχολογική ευημερία. Ως εκπαιδευτικός πώς θα εξηγούσατε τον ρόλο που παίζουν οι μπαμπάδες στις σχολικές επιδόσεις των παιδιών και στην κοινωνικότητά τους;
Δεν μπορώ να επιβεβαιώσω ή να διαψεύσω τις έρευνες, γιατί ακόμα δεν έχω δει τόσους πολλούς πρωταγωνιστές στη ζωή των παιδιών. Βλέπω ολοένα και περισσότερους μπαμπάδες να προσπαθούν να χωρέσουν περισσότερα πράγματα στη μέρα τους, να είναι ενεργοί και όχι απλώς βοηθητικοί, να παίρνουν πρωτοβουλίες ή να δέχονται να παίξουν πολλαπλούς ρόλους στη ζωή του παιδιού τους, ακόμα όμως σε μικρά ποσοστά, με δειλά βήματα καθώς όλη η κοινωνία έχει χτιστεί γύρω από συγκεκριμένα πρότυπα που δεν είναι στο χέρι μόνο των μαμάδων ή μπαμπάδων να αλλάξουν, είναι και υπόθεση εργασιακών σχέσεων, ωραρίων, στόχευσης, εκπαιδευτικών πολιτικών και τόσα ακόμη. Δεν μπορώ όμως να μην αναγνωρίσω την επιρροή που έχει ο μπαμπάς σαν πρότυπο στη ζωή του παιδιού, πόσα παιδιά παγώνουν στη σκέψη ότι κάποια παρασπονδία τους θα φτάσει στα αφτιά του ή πόσο άγχος μην τον απογοητεύσουν. Είναι πολύ ψηλά μέσα στα παιδιά ο μπαμπάς και ίσως η λιγότερη τριβή μαζί του ενισχύει αυτό το αίσθημα.
Οι μπαμπάδες είναι πολύτιμοι στη ζωή των παιδιών, μαθαίνουν στα παιδιά να παίρνουν ρίσκα, να αντιμετωπίζουν τις φοβίες τους, να εκφράζουν τα συναισθήματά τους με ένα τρόπο που μόνο οι μπαμπάδες μπορούν. Έχετε παρατηρήσει εσείς, ως εκπαιδευτικός, ότι τα παιδιά που έχουν ενεργούς μπαμπάδες στη ζωή τους επιδεικνύουν μια μεγαλύτερη πνευματική δύναμη για να διαχειρίζονται τα προβλήματα που προκύπτουν στην καθημερινότητά τους;
Έχω παρατηρήσει παιδιά που η παρουσία των γονέων στη ζωή τους είναι πρωταγωνιστική κι άλλα που είναι ελλιπής. Διστάζω να χωρίζω τους γονείς σε μπαμπάδες και μαμάδες, γιατί η παρουσία ή απουσία τους δεν έχει να κάνει με το φύλο, έχει να κάνει με το πόσο χρόνο επενδύουν και ποιους τρόπους. Εκ των πραγμάτων έχει συνδεθεί ο ρόλος της μαμάς με πιο πρακτικά ζητήματα, καθημερινότητας και του μπαμπά με κουβέντες που έρχονται να θέσουν βάσεις στο μετέπειτα της ζωής των παιδιών. Όταν φέρνω στο μυαλό μου παραδείγματα παιδιών, δε φέρνω παιδιών που είχαν ενεργητικούς μπαμπάδες, αλλά γονείς που συνεργάζονταν μεταξύ τους, είχαν κοινούς στόχους και κοινές γραμμές, κι αυτό θα έλεγα ότι βοηθούσε αποτελεσματικά ένα παιδί: η συνέπεια, η συνέχεια και η σοβαρότητα. Και σίγουρα η προσπάθεια να γίνει ένα παιδί αυτόνομο από όσο το δυνατόν μικρότερη ηλικία.
Οι μπαμπάδες του παρελθόντος δεν έλεγαν σ’αγαπώ, γυρνούσαν αργά το βράδυ και δεν έβρισκαν χρόνο το Σαβββατοκύριακο να παίξουν με τα παιδιά τους. Οι σημερινοί μπαμπάδες παίρνουν αποφάσεις μαζί με τη μαμά, ετοιμάζουν τα ταπεράκια, πηγαίνουν μαζί τους για ποδήλατο και στις σχολικές εκδηλώσεις. Πόσο διαφορετικές είναι- αν είναι- οι συνομιλίες που κάνετε με τους μπαμπάδες στις ενημερώσεις γονέων; Υπάρχουν διαφορές με αυτές που κάνετε με τις μαμάδες;
Οι κουβέντες που κάνω με τους μπαμπάδες δε διαφέρουν από αυτές που κάνω με μαμάδες στη βάση τους. Είναι όμως σίγουρα λιγότερες, καθώς δεν έχουμε φτάσει ακόμα σε μεγάλο βαθμό σε αυτό που περιγράφει η ερώτηση. Το ποσοστό των μπαμπάδων που βλέπουμε στα σχολεία είναι μικρό, οι συγκεντρώσεις γίνονται στην πλειοψηφία τους με μαμάδες. Οι κουβέντες περιστρέφονται στο πώς θα κάνουμε τους μπαμπάδες πιο συμμετοχικούς, οι μαμάδες αναγνωρίζουν ότι κι εκείνες πολλές φορές δεν αφήνουν ρόλους στους μπαμπάδες με τον φόβο ότι θα τα κάνουν λιγότερο αποτελεσματικά απ’ ό,τι εκείνες, ο χρόνος των μπαμπάδων είναι λίγος και μοιράζεται σε άλλες στιγμές της μέρας. Οι κουβέντες με τους μπαμπάδες γυρίζουν γύρω από την ανάγκη και οι ίδιοι να είναι περισσότερο παρόντες στο μεγάλωμα του παιδιού κι ευτυχώς είναι πιο δεκτικοί σε αυτό σε σχέση με παλιότερα.
Πώς μπορεί το ελληνικό σχολείο να συμβάλλει στην ανάδειξη του σημαντικού ρόλου του πατέρα μέσα στην οικογένεια; Υπάρχουν σχετικές ενότητες μαθημάτων που δίνουν εφόδια στους εκπαιδευτικούς για να μιλήσουν για τον σημερινό ρόλο του πατέρα;
Καταρχάς το ζήτημα των βιβλίων είναι πολύ μεγάλο. Το πρότυπο του μπαμπά που μαγειρεύει, καθαρίζει, φροντίζει το παιδί του είναι ανύπαρκτο στα σχολικά εγχειρίδια. Αντίθετα, ανακυκλώνουμε παλιά στερεότυπα ή αποσιωπούμε κουβέντες για τις διάφορες μορφές της οικογένειας σήμερα, μονογονεϊκές ή μη, χωρισμένων γονιών ή με έναν από τους δυο γονείς νεκρό, ομόφυλων ζευγαριών ή ετεροφύλων, τόσα παραδείγματα που ευτυχώς μπορείς να δεις στην παιδική λογοτεχνία να γίνεται λόγος, όπως και μέσα από το παράδειγμα των ίδιων των οικογενειών των μαθητών και μαθητριών σου, αλλά όχι στα σχολικά εγχειρίδια. Επομένως, η συγγραφή νέων εγχειριδίων είναι επιτακτικής ανάγκης. Όπως και η συμβουλευτική των γονέων, η εκπαίδευση των δασκάλων στο να μπορούν να μιλάνε με σεβασμό για τις ανθρώπινες σχέσεις και την οικογένεια, χωρίς να προσβάλλουν κάποιο παιδί ή να το φέρουν σε δύσκολη θέση. Τέλος, η παιδική λογοτεχνία που ανέφερα παραπάνω με τα υπέροχα βιβλία της, αν είχε ενεργό ρόλο μέσα στη σχολική κοινότητα θα βοηθούσε κατά πολύ να πάμε μερικά βήματα μπροστά σαν κοινωνία.
Κατά πόσο πιστεύετε ότι οι “παλιακές” αντιλήψεις για τον ρόλο του πατέρα περνάνε μερικές φορές και μέσα από τους εκπαιδευτικούς; Αν μια δασκάλα, για παράδειγμα, ρωτήσει “τι μαγείρεψε η μαμά χθες;” αναπαράγει αυτά τα στερεότυπα;
Κατά πολύ, γιατί μην ξεχνάμε ότι κι οι εκπαιδευτικοί είναι άνθρωποι της ίδιας κοινωνίας, που έχουν μεγαλώσει με τα ίδια στερεότυπα, με τις ίδιες αντιλήψεις και είναι δύσκολο να κάνεις μια πορεία μόνος σου, χωρίς να αναπαράγεις βιώματα και τέτοια κατάλοιπα από το παρελθόν. Γι’ αυτό πριν γίνουν κουβέντες στα παιδιά, είναι απαραίτητο οι ίδιοι εκπαιδευτικοί να σκεφτούν, να απαντήσουν, να βάλουν σε σειρά τις αντιλήψεις τους, να δουν κατά πόσο συμφωνούν με το σήμερα ή θυμίζουν παρελθόν.
Από την εμπειρία σας θα λέγατε ότι οι μπαμπάδες στην Ελλάδα σε γενικές γραμμές έχουν γίνει πιο ενεργοί στην καθημερινότητα των παιδιών τους;
Το ποσοστό νομίζω είναι μικρό. Φαίνεται και από τις αντιδράσεις των παιδιών, όταν γίνονται συζητήσεις για το ρόλο του πατέρα που μπορεί να έχει παραπάνω αρμοδιότητες, πόσο ξαφνιάζονται και απορούν. «Ο μπαμπάς να καθαρίσει;» ρωτάει ένα παιδί. «Ο μπαμπάς μου δεν κλαίει ποτέ», θα πει ένα άλλο. «Ο μπαμπάς δε μας πηγαίνει ποτέ βόλτα», «ο μπαμπάς δεν έρχεται ποτέ στο σχολείο». Έχουμε ακόμα δρόμο μπροστά μας, Τα παραδείγματα, όμως, των μπαμπάδων που όντως έρχονται στο σχολείο, στις συγκεντρώσεις, πηγαίνουν το παιδί του σε δραστηριότητες, περνάνε χρόνο μαζί τους λειτουργούν πολλαπλασιαστικά και μεταφέρουν το μήνυμα ότι, ναι, δεν είναι θέμα φύλου το μεγάλωμα του παιδιού, είναι θέμα υπευθυνότητας και προγραμματισμού.
Πώς το σχολείο μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά που μεγαλώνουν με ανώριμους, ψυχικά μη υγιείς ή τοξικούς γονείς, μαμάδες και μπαμπάδες, ώστε να το διαχειριστούν και να μην αναπαράγουν αυτά τα πρότυπα στην ενήλικη ζωή τους;
Σίγουρα το σχολείο από μόνο του δεν μπορεί να κάνει θαύματα, η συνεργασία σχολικού περιβάλλοντος και οικογενειακού αν δεν είναι άριστη και ταυτόσημη, δεν έχει τα ιδανικά αποτελέσματα. Ακόμα όμως κι αν το σχολείο έχει μία τελείως άλλη οπτική για τη ζωή από το σπίτι, δεν πρέπει να εγκαταλείπουμε την προσπάθεια. Δημιουργείται ένα δίπολο, που είναι σημαντικό για το παιδί να ξέρει ότι υπάρχει. Ότι εκτός από τα παραδείγματα που παίρνει μέσα από το σπίτι του, υπάρχουν και αυτά που θα του δώσει το σχολείο και θα τον βοηθήσει μεγαλώνοντας να τα αναγνωρίζει μπροστά του, να υιοθετήσει μέρος τους ή όλα και να καταφέρει να σεβαστεί όλες τις διαφορετικές οικογένειες που θα γνωρίσει στη ζωή του. Το ιδανικό θα είναι να μάθει μέσα από τα υγιή πρότυπα και να αφήσει πίσω κάθε λογής στερεοτυπικής αντίληψης.
Ποια είναι κατά τη γνώμη σας αυτά που πρέπει να μάθουν τα παιδιά για να γίνουν μια μέρα- αν το επιθυμήσουν- καλές μαμάδες και καλοί μπαμπάδες;
Κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και διαφορετικά είναι και τα μηνύματα που ξεκλειδώνουν την σκέψη και την συμπεριφορά του. Σίγουρα θα βοηθούσε όλους τους ανθρώπους να σκεφτόμαστε ότι καθένας, καθεμία από μας σκέφτεται διαφορετικά, είναι μια αυθύπαρκτη προσωπικότητα που δε συνεχίζει τη ζωή του μπαμπά ή της μαμάς και σαν αυθύπαρκτη προσωπικότητα πρέπει να την αντιμετωπίζουμε. Να έχει δική της φωνή, δικά της θέλω, δικές τις επιλογές κι αυτά να είναι σεβαστά από τους γονείς. Ο σεβασμός λοιπόν πάνω απ’ όλα δίνει το στίγμα, όπως και η ενεργητική ακρόαση, να ακούω τον άλλον, την σκέψη του, να μη θέλω να την ορίσω και να την περιορίσω, αλλά να της δώσω φτερά, μονοπάτια, συμβουλές ή νέες οπτικές.
Tο βιβλίο σας, “Η αγκαλιά που ψήλωνε”, μαθαίνει στα παιδιά τι είναι ενσυναίσθηση. Μπορεί η αγκαλιά από τον μπαμπά, τη μαμά αλλά και όλο το στενό περιβάλλον του παιδιού να είναι η απάντηση στις φοβίες, στα τοξικά στερεότυπα, στον σχολικό εκφοβισμό, στους εθισμούς και να διαμορφώσει τελικά καλύτερους μελλοντικούς μπαμπάδες και μαμάδες;
Φυσικά. Η αγκαλιά έχει πολλές σημασίες, καθώς πέρα από αυτή που δεχόμαστε από το περιβάλλον μας, στην ουσία μαθαίνουμε να αγκαλιάζουμε εμείς τον εαυτό μας. Γι’ αυτό και πρέπει η αγκαλιά να είναι αδιαπραγμάτευτη και χωρίς όρους. Δεν υπάρχουν «αλλά» δίπλα από το «σε αγαπώ». Δεν υπάρχουν «όμως», «ίσως» ή «αν και». Ένας γονέας πάνω απ’ όλα, είτε μπαμπάς, είτε μαμά, οφείλει να σεβαστεί το παιδί του, την προσωπικότητα του, να του δώσει χώρο και χρόνο να κτιστεί και να βοηθήσει στο να δημιουργηθεί εμπιστοσύνη προς τον εαυτό, αποδοχή προς τον εαυτό, αυτοπεποίθηση και όλα αυτά είναι που θα χτίσουν μια υγιή προσωπικότητα που δεν θα έχει τίποτα να φοβάται μπροστά στην κακιά, τον εκφοβισμό ή άλλα δεινά, γιατί θα πατάει καλά στα πόδια της. Η αγάπη είναι η απάντηση, ακόμα και αν δεν ξέρουμε την απάντηση. Η αγάπη προς τον εαυτό μας, που είναι μοναδικός και δε χρειάζεται εμείς οι ίδιοι να τον αμφισβητούμε αν το κάνουν άλλοι.
