Δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι οι καυγάδες των γονιών επηρεάζουν αρνητικά τα παιδιά. Και οι μελέτες όντως δείχνουν ότι όταν οι γονείς διαφωνούν συχνά ή έντονα, αυτό έχει καταστροφικές συνέπειες στα παιδιά. Οι διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους μπορεί να συμβεί αυτό, ωστόσο, δεν είναι πάντα τόσο προφανείς. Και είναι εύκολο κάποιος να μην κατανοεί αυτές τις μακροχρόνιες επιδράσεις, τις οποίες μπορεί να κουβαλά χρόνια μέσα του μέχρι και την ενήλικη ζωή. Πώς επηρεάζουν οι καυγάδες των γονιών τα παιδιά;
Όταν οι γονείς καυγαδίζουν-διαχείριση συγκρούσεων
Συνειδητά και ασυνείδητα μαθαίνουμε πολλά πράγματα για τις σχέσεις από τους γονείς μας. Μπορεί ως ενήλικες να έχουμε ξεχάσει αυτές τις διαφωνίες των γονιών, και πλέον έχουμε τους δικούς μας συντρόφους και δεν βλέπουμε τα πράγματα όπως στην παιδική μας ηλικία. Όμως οι συμπεριφορές των γονιών έχουν αντιγραφεί ασυνείδητα, και μας επηρεάζουν.
Όταν ένα παιδί βλέπει τους ενήλικες στη ζωή του να συγκρούονται συνέχεια, αυτό που μαθαίνει είναι ότι οι διαφωνίες είναι μια φυσική αντίδραση στις διαφορετικές απόψεις. Αν οι γονείς συχνά τσακώνονται μπροστά στα παιδιά, μπορεί το παιδί να πιστεύει ότι με αυτό τον τρόπο λύνονται οι διαφωνίες. Μπορεί επίσης να βιώνει συναισθήματα απελπισίας, πανικού και θλίψης, και να πιστεύει ότι αυτό ευθύνεται για τους καυγάδες, ή πως εκείνο μόνο μπορεί να φτιάξει τη σχέση των γονιών του. Συχνά τα παιδιά μπορεί να εμφανίσουν προβλήματα υγείας (σωματικά ή ψυχικά) για να ενώσουν τους γονείς απέναντι σε ένα κοινό μέτωπο (την αντιμετώπιση του προβλήματος υγείας του παιδιού), παίρνουν δηλαδή το ρόλο του “ασθενή”.
Οι συνέπειες λοιπόν από τους καυγάδες μπροστά στα παιδιά μπορεί να κινούνται σε διάφορες κατευθύνσεις. Μπορεί το παιδί να αντιγράφει αυτή τη συμπεριφορά και να μαθαίνει να αντιδρά με τον ίδιο τρόπο, να θυμώνει και να γίνεται αμυντικό, να αρνείται να ακούσει τις απόψεις των άλλων που είναι διαφορετικές από τη δική του.
Μπορεί να υψώνει τη φωνή και να πιστεύει ότι σε κάθε διαφωνία πρέπει να υπάρχει ένας νικητής, και να προσπαθεί να έχει το πάνω χέρι στις ενήλικες σχέσεις του. Αντί να προσπαθεί να προσεγγίσει τις διαφωνίες με σεβασμό αι ευγένεια.
Επίσης, μπορεί να αποφεύγει τις διαφωνίες, να έχει τραυματιστεί από τους γονείς του και από τις συνεχείς συγκρούσεις τους, έτσι που η διαφωνία με κάθε άνθρωπο να του προκαλεί πραγματικό πανικό. Ίσως να μην μιλάει όταν διαισθάνεται ότι μια διαφωνία έρχεται, και σαν ενήλικας να παγώνει ή να αρνείται να εμπλακεί σε μια σύγκρουση.
Καταπίεση των συναισθημάτων
Οι συνεχείς συγκρούσεις απαιτούν τεράστια συναισθηματική ενέργεια. Οι γονείς που το κάνουν αυτό μπορεί να έχουν ελάχιστα περιθώρια για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των παιδιών τους. Υπάρχει μια άμεση σύνδεση ανάμεσα στις κακές σχέσεις και στην κακή ψυχική υγεία. Μερικές φορές είναι δύσκολο να γνωρίζουμε τι συνέβη αρχικά και οι διαφωνίες των γονιών έχουν μετατραπεί σε ένα φαύλο κύκλο. Όταν οι γονείς είναι εξουθενωμένοι από τους καυγάδες, είναι δύσκολο να κατανοήσουν τα συναισθήματα των παιδιών τους. Είναι επίσης, ακόμη πιο δύσκολο να θέσουν προτεραιότητες στις σκέψεις και στα συναισθήματά τους και να αναγνωρίσουν την αξία της σχέσης τους με τα παιδιά.
Σαν αποτέλεσμα, το παιδί μαθαίνει με τον καιρό να μην εκφράζει τις ανάγκες του. Αν οι γονείς δεν θέλουν να ακούσουν τι θέλει να πει το παιδί ή όταν είναι απορροφημένοι με τα δικά τους θέματα, και τα συναισθήματα του παιδιού δεν έχουν καμία αξία, το παιδί τελικά μαθαίνει να τα εσωτερικεύει, και αυτό γίνεται μια πεποίθηση. Επίσης, το παιδί πιστεύει ότι το να εκφράζει τις συναισθηματικές του ανάγκες είναι αρνητικό, από τη στιγμή που οι γονείς έχουν αυτή τη στάση.
Αυτό μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες αργότερα στη ζωή. Η ικανότητα να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας είναι απαραίτητη για να έχουμε υγιείς σχέσεις στην ενήλικη ζωή. Είναι ανάγκη να μιλάμε στους γονείς μας και να τους λέμε όσα νιώθουμε. Αν νιώθουμε ότι δεν μπορούμε να εκφράσουμε τα συναισθήματά μας αυτό έχει πολλές αρνητικές συνέπειες, καθώς κρύβουμε όσα νιώθουμε κάτω από το χαλί, και αυτό οδηγεί στην δυσαρέσκεια και στην απογοήτευση. Τα παιδιά που μιμούνται την συμπεριφορά των γονιών τους δεν μπορούν να ελέγχουν σωστά τα συναισθήματά τους. Θυμώνουν εύκολα για μικροπράγματα ή δεν έχουν την συναισθηματική αντοχή που απαιτείται να διαχειριστούν τις προκλήσεις της ζωής.
Εμπιστοσύνη
Μια ακόμη συνέπεια από τους καυγάδες των γονιών είναι η συνεχής ανησυχία για το πότε θα προκύψει ο επόμενος. Αν οι καυγάδες είναι συχνοί, τότε αυτό επηρεάζει τα συναισθήματα του παιδιού, ειδικά την σταθερότητα και την εμπιστοσύνη.
Το παιδί νιώθει ότι η επίλυση είναι προσωρινή, και είναι θέμα χρόνου ο επόμενος καυγάς. Με τον καιρό, αυτό μπορεί να προκαλεί μια αίσθηση κυνισμού στις σχέσεις. Την πεποίθηση ότι ακόμη και αν τα πράγματα πάνε καλά, είναι απλά θέμα χρόνου η επόμενη σύγκρουση. Στην ενήλικη ζωή, αυτή η πεποίθηση μπορεί να οδηγεί στο αυτοσαμποτάζ, με αποτέλεσμα να κάνει κάποιος τα πράγματα λάθος πριν πάνε στραβά από μόνα τους, επειδή δεν θέλει να πληγωθεί.
Μια άλλη συνέπεια λόγω της έλλειψης εμπιστοσύνης είναι η ανάπτυξη αποφευκτικών συμπεριφορών σχετικά με το σπίτι, γενικά. Το παιδί μπορεί να βλέπει το σπίτι ως χώρο σύγκρουσης και να αποφεύγει να γυρνάει σε αυτό όσο είναι δυνατό.
Μπορεί να αρχίζει να περνά όλο και περισσότερο χρόνο εκτός σπιτιού ή να ζητά ασφάλεια και σταθερότητα από άλλες πηγές. Σε ακραίες περιπτώσεις, αυτός μπορεί να είναι ο λόγος για τον οποίο πολλοί νέοι γίνονται μέλη συμμοριών, για να κερδίσουν, μια αίσθηση της οικογένειας την οποία δεν νιώθουν στο σπίτι τους. Θέτει επίσης αυτά τα παιδιά σε μεγαλύτερο κίνδυνο από τους ενήλικες που θέλουν να τα εκμεταλλευτούν.
Ενοχές
Στην ψυχοθεραπεία, πολλές φορές συζητάμε για τις συγκρούσεις που έχουν την μορφή ενός τριγώνου, το τρίγωνο του δράματος, με το θύμα, το θύτη και το σωτήρα. Όταν μια διαφωνία συμβαίνει ο θύτης επιτίθεται στο θύμα (όταν οι γονείς μαλώνουν). Ο μάρτυρας σε αυτή τη διαφωνία θέλει να βοηθήσει το θύμα, και έτσι γίνεται ο σωτήρας. Αν αυτό το άτομο είναι ένα παιδί, ωστόσο, μπαίνει σε μια απελπιστική θέση. Θέλει να λύσει την διαφωνία των γονιών του, αλλά δεν έχει την ικανότητα να το κάνει.
Έτσι, το παιδί νιώθει βαθιές ενοχές. Μπαίνει στη θέση να κάνει κάτι που το κάνουν οι ενήλικες, και έχει ελάχιστες πιθανότητες να το καταφέρει. Τα παιδιά των οποίων οι γονείς συνεχώς καυγαδίζουν , μιλούν αργότερα για την αίσθηση ότι τους αρνήθηκαν κάποια πτυχή της παιδικής τους ηλικίας, ότι αναγκάστηκαν να μεγαλώσουν γρήγορα. Αυτό μπορεί να δημιουργεί συναισθήματα δυσαρέσκειας προς τους γονείς, και αυτό να συμβάλλει σε αποφευκτικά μοτίβα συμπεριφοράς γύρω από τις διαφωνίες στις ενήλικες σχέσεις. Πράγμα που τους θυμίζει πόσο ανεπαρκείς ένιωθαν.
Περιορισμός των επιδράσεων από τους καυγάδες των γονέων
Η επίδραση των καυγάδων των γονιών μπορεί να είναι αρνητική και θετική. Τα παιδιά μαθαίνουν να αντιγράφουν τους γονείς τους και μπορεί να κληρονομήσουν κάποιες αρνητικές συμπεριφορές. Ωστόσο, μπορούν να μάθουν και θετικά πράγματα από τους γονείς τους. Αν και μπορεί να έχουν αμυντικές συμπεριφορές και να μην εμπιστεύονται εύκολα τους άλλους λόγω της επιρροής των γονιών τους, μπορούν επίσης να μάθουν να είναι ώριμα, να σέβονται τους άλλους και να επικοινωνούν εποικοδομητικά αν βλέπουν τους γονείς τους να το κάνουν αυτό.
Η απάντηση για τον περιορισμό των επιδράσεων των καυγάδων των γονιών είναι προφανής. Οι γονείς πρέπει να είναι καλά πρότυπα για τα παιδιά τους. Όταν οι γονείς διαχειρίζονται τις διαφωνίες με αποτελεσματικό τρόπο είναι πολύ πιθανό να κάνουν το ίδιο και τα παιδιά.
Ψυχική ενδυνάμωση για τους γονείς και τα παιδιά
Οι καλοί γονείς βάζουν την αυτοεκτίμηση των παιδιών τους πάνω από τη δική τους, και είναι πρόθυμοι να δουν πέρα από τους καυγάδες τους. Μπορούν να κατανοήσουν τα συναισθήματα των παιδιών τους και να αναγνωρίσουν ότι διαμορφώνουν την ταυτότητα των παιδιών τους.
Σίγουρα, η γονεϊκότητα είναι ένα ταξίδι με πολλές προκλήσεις. Ωστόσο, η ψυχοθεραπεία δίνει τα απαραίτητα εφόδια στους γονείς για να αντιμετωπίσουν κάθε δυσκολία σε αυτό το υπέροχο ταξίδι.
Ευχαριστούμε τον Ψυχίατρο – Ψυχοθεραπευτή Αριστοτέλη Βάθη, www.therapia.gr
