Μια νέα σελίδα στη μάχη για τις διατροφικές διαταραχές ανοίγει για τη χώρα μας. Το TBT-S είναι ένα καινοτόμο πρωτόκολλο θεραπείας Διατροφικών Διαταραχών που έρχεται να «χτυπήσει» τη ρίζα της νόσου. Εφαρμόζεται, με θεαματικά αποτελέσματα, σε πολλές χώρες παγκοσμίως με την Αυστραλία πρόσφατα να το έχει εντάξει επίσημα στο εθνικό σύστημα υγείας της.
Η Δρ. Μαρία Τσιάκα, έπειτα από πολυετή εκπαίδευση, είναι πλέον επίσημα η μοναδική εκπρόσωπος και εκπαιδεύτρια του TBT-S Training Institute των ΗΠΑ στην Ελλάδα, την Κύπρο και όλη τη Μεσόγειο. Το TheMamagers.gr μίλησε μαζί της για την αποτελεσματική μέθοδο και πώς μπορεί να βοηθήσει παιδιά και γονείς να αντιμετωπίσουν τις διατροφικές διαταραχές.
Τι είναι η θεραπεία TBT-S και πώς μπορεί να βοηθήσει τον ασθενή να αντιμετωπίσει πιο αποτελεσματικά τις Διατροφικές Διαταραχές;
Το νέο πρωτόκολλο θεραπείας διατροφικών διαταραχών βασίζεται στις πιθανές νευροβιολογικές διαφοροποιήσεις αλλά και στα ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά του ασθενή τα όποια είναι γονιδιακά προσδιοριζόμενα, με βασικό στόχο να ανακατευθύνει τα ιδιοσυγκρασιακά από καταστροφικά σε παραγωγικά μειώνοντας έτσι και τις συμπεριφορές της νόσου. Το πρωτόκολλο θεραπείας TBT-S δίνει την δυνατότητα μέσα από τα παραπάνω να κατανοήσουμε ακόμη καλυτέρα τους ασθενείς και τις αντιδράσεις τους, έχοντας πάντα ως βάση δυο δεδομένα (α)ότι οι ΔΔ είναι εγκεφαλικά προσδιοριζόμενη ψυχική νόσος και (β) ότι η τροφή είναι το φάρμακο. Αν ο ασθενής δεν σπάσει με δομημένο τρόπο συνήθειες και συμπεριφορές της νόσου με την βοήθεια των υποστηρικτών , καταναλώνοντας καθημερινά την απαιτούμενη ενέργεια για τον εγκέφαλο και το σώμα, η ανάρρωσή είναι ανέφικτη.
Πόσο σημαντική είναι η υποστήριξη και η εμπλοκή της οικογένειας στην θεραπεία των Διατροφικών Διαταραχών;
Η συμμετοχή των γονέων, συντρόφων, αδερφών, φίλων στη θεραπεία είναι απαραίτητη και καθοριστικός παράγοντας για την επίτευξη της πλήρους ανάρρωσης. Η οικογένεια είναι τα ματιά των θεραπευτών στο σπίτι, χωρίς τη δική τους εμπλοκή είναι ανέφικτη η ίαση. Γνωρίζουμε με βάση τις νευροβιολογικές έρευνες ότι τα νευρωνικά κυκλώματα σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκέφαλου διαφοροποιούνται σε σχέση με αυτούς που δεν νοσούν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην μπορούμε να εμπιστευτούμε τους ασθενείς καθώς αδυνατούν να αντιληφθούν με ακρίβεια, αισθήσεις όπως την πείνα, τον κορεσμό, τον πόνο και την κόπωση, τη γεύση. Επίσης, κάποιες φορές δυσκολεύονται να αποφασίσουν ή να διακρίνουν τι είναι σωστό και τι λάθος κτλ .Όλες οι παραπάνω λειτουργίες είναι καθοριστικές για την επιβίωσή μας. Για αυτό τον λόγο προσομοιάζουμε τον εγκέφαλο ως «τυφλό» , και εκπαιδεύουμε το υποστηρικτικό δίκτυο να καθοδηγεί και να υποστηρίζει τον ασθενή για βγει στο ξέφωτο, όπως ακριβώς κάνει ένας εκπαιδευμένος σκύλος που υποστηρίζει ένα άτομο με σοβαρό πρόβλημα όρασης.
Σύμφωνα με τις μελέτες, οι νευροεπιστήμονες έχουν καταλήξει ότι κάποια χαρακτηριστικά όπως το άγχος, η τελειομανία και η παρορμητικότητα σχετίζονται με την ανάπτυξη και διατήρηση διατροφικών διαταραχών. Δεδομένου ότι στην Ελλάδα η παιδική παχυσαρκία αποτελεί μεγάλο πρόβλημα υγείας, πώς μπορούν οι γονείς να το αντιμετωπίσουν πιο αποτελεσματικά;
Η βιβλιογραφία δείχνει ότι τα παραπάνω ιδιοσυγκρασιακά, μαζί με την αποφευκτικότητα (φόβος σύγκρουσης και αποφυγής αρνητικών συνέπειων), τις υψηλές ακαδημαϊκές/ αθλητικές επιδόσεις και τον ιδεοψυχαναγκασμό, καθιστούν ένα άτομο πιο ευάλωτο στην ανάπτυξη μιας ΔΔ με τη βασική προϋπόθεση ότι θα περιορίσει την πρόσληψη τροφής και θα λαμβάνει πολύ λιγότερη ενέργεια από αυτή που χρειάζεται για να λειτουργήσει επαρκώς μέσα στην καθημερινότητά του.
Τώρα σε ό,τι αφορά στο πρόβλημα της παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας, το οποίο είναι πολυεπίπεδο, θεωρώ ότι το κλειδί στην άμεση αντιμετώπιση είναι η εκπαίδευση και εμπλοκή των γονιών στις τεχνικές διαχείρισης της τροφής αλλά και των διατροφικών συμπεριφορών των παιδιών τους. Για αυτό το λόγο καλό θα ήταν να αποφεύγουν την παγίδα της δίαιτας για τη διαχείριση του βάρους, καθώς το βάρος είναι απλά ένα ορατό αποτέλεσμα βιοψυχοκοινωνικών παραγόντων. Και μην ξεχνάμε ότι ο περιορισμός και η δίαιτα είναι μια από τις βασικές αίτιες για την πυροδότηση της υπερκατανάλωσης τροφής λόγω του ιδιοσυγκρασιακού της παρόρμησης. Τα παιδιά χρειάζονται υποστήριξη για την αποκατάσταση της σχέσης τους με την τροφή, χωρίς κριτική για την «έλλειψη αυτοπειθαρχίας».
Πώς μπορεί μέσω της θεραπείας ένα χαρακτηριστικό που “ευθύνεται” για διατροφικές διαταραχές να μετατραπεί από καταστροφικό για το άτομο σε παραγωγικό για τη ζωή του;
Για να γίνω πιο επεξηγηματική: Για παράδειγμα, αν κάποιος έχει το ιδιοσυγκρασιακό της επίμονης ή της αποφασιστικότητας μπορεί να το εκδηλώσει είτε παραγωγικά είτε καταστροφικά. Μπορείτε να φανταστείτε πώς θα μπορούσε να εκδηλωθεί αντίστοιχα η επιμονή ή η αποφασιστικότητα από ένα άτομο που νοσεί από κάποια μορφή ΔΔ; Πυροδοτούνται αμέσως με έντονο και επίμονο τρόπο τα συμπτώματα της νόσου, αφού ο ασθενής με τα παραπάνω ιδιοσυγκρασιακά είναι αποφασισμένος να κάνει τα πάντα για την επίτευξη των στόχων μέσα στη νόσο. Πχ έντονη άσκηση, περιορισμός τροφής, εφαρμογή αντισταθμιστικών πρακτικών (πρόκληση εμέτων , χρήση καθαρτικών κτλ). Αυτή είναι η καταστροφική εκδήλωση του ιδιοσυγκρασιακού. Όμως η συγκεκριμένη θεραπεία με τη βοήθεια της οικογένειας κινητοποιεί τον ασθενή να στρέψει την επιμονή του προς την κατεύθυνση του να πολεμήσει την νόσο, στηρίζοντας με σθένος την απόφασή του να ζήσει μια φυσιολογική ζωή μακριά από την ασθένεια. Αυτό βέβαια χρειάζεται επιμονή στην εφαρμογή του προγράμματος θεραπείας, στη δομή, στο πλάνο το οποίο καλείται να το στηρίξει και να το διασφαλίσει η οικογένεια με τη συνδρομή της διεπιστημονικής ομάδας.
Δεδομένου ότι η θεραπεία TBT-S απευθύνεται σε άτομα άνω των 18 ετών, μπορούν οι γονείς μικρότερων παιδιών που αντιμετωπίζουν διατροφικές διαταραχές να παρακολουθήσουν τη θεραπεία;
Βεβαίως και μπορούν ασθενείς πάνω από 16. Θα ήθελα να αναφέρω ότι στο προσεχές μέλλον θα εφαρμόσουμε το αντίστοιχο πρωτόκολλο TBT-S σε παιδιά και εφήβους στο Κέντρο μας.
Ως θεραπεύτρια ήσασταν η πρώτη ευρωπαία που εκπαιδεύτηκε στο πρωτόκολλο TBT-S από την Dr. Laura Hill στο Οχάιο των ΗΠΑ. Πώς αυτή η εκπαίδευση άλλαξε τον τρόπο που αντιμετωπίζατε έως τότε τις Διατροφικές Διαταραχές;
Αυτό το θεραπευτικό μοντέλο μού φώτισε πολλές σκοτεινές πτυχές της νόσου και μού έδωσε πολλές απαντήσεις, εργαλεία και περισσότερες δεξιότητές στην κλινική πράξη για να γίνω πιο αποτελεσματική στην αντιμετώπιση της νόσου. Η βιοψυχοκοινωνική σκοπιά του μοντέλου TBT-S συνέβαλε στο να λάβω σημαντικά υπόψη πως τα γονίδια αλλά και η νευροβιολογία καθορίζουν και ενεργοποιούν την έναρξή της και την διατήρηση της νόσου και τον ρόλο της τροφής ως φάρμακο. Ένα είναι σίγουρο: ότι χωρίς σίτιση η οποιαδήποτε θεραπεία λειτουργεί αναποτελεσματικά και είναι αλήθεια ότι αυτό το πρωτόκολλο αποδεικνύει με άμεσο, σαφή και αναλυτικό τρόπο πως η ίαση μπορεί να επιτευχθεί με την συμμετοχή όλων μας.
Η μέχρι τώρα εκπαίδευση των ειδικών υπερεκτιμούσε τους περιβαλλοντικούς παραγόντες, οδηγώντας σε λανθασμένες ερμηνείες και αντιλήψεις γύρω από τις διατροφικές διαταραχές. Αυτός θεωρώ ότι είναι ένα από τους βασικούς λόγους της αναποτελεσματικότητας των θεραπευτικών προσεγγίσεων κυρίως στις χρόνιες διατροφικές διαταραχές (> 5 έτη). Το νέο μοντέλο λαμβάνει υπόψη όλους τους παράγοντες και εμπλέκει ενεργά την οικογένεια, καθώς πολλές έρευνες αποδεικνύουν ότι κάποια μέλη της οικογένειας μοιράζονται κάποια κοινά γονιδιακά χαρακτηριστικά προσωπικότητας όπως τελειομανία, άγχος, ιδεοψυχαναγκασμός, έλλειψη ευελιξίας στην σκέψη τα οποία σε συνδυασμό με τις συνέπειες που βιώνουν από την νόσο τους οδηγούν σε μη βοηθητικές συναισθηματικές αντιδράσεις και συμπεριφορές, οι οποίες στην συνέχεια επηρεάζουν την ψυχική τους υγεία, καθιστώντας τους μη βοηθητικούς στην ανάρρωση του αγαπημένου προσώπου .
Όμως το TBT-S πρεσβεύει ότι η οικογένεια και το κοινωνικό δίκτυο αποτελεί τον βασικό πυλώνα ανάρρωσης αν την εκπαιδεύσουμε και την κάνουμε κοινωνό στο πλαίσιο θεραπείας, αίροντας τον στιγματισμό των ασθενών και των οικογενειών τους, προσφέροντάς νέα γνώση η όποια μας οδηγεί με σταθερά βήματα στην ουσιαστική αντιμετώπιση.
Από την εμπειρία σας, πόσο αποτελεσματική βλέπετε ότι είναι αυτή η θεραπεία; Χρειάζεται ο ασθενής να την επαναλάβει ή είναι μια θεραπεία που μόλις ολοκληρωθεί “κρατάει για πάντα”;
Από το 2017 το TBT-S είναι ένα από τα βασικά πρωτόκολλα θεραπείας στο κέντρο μας και σε συνδυασμό με την θεραπευτική υποστηριζόμενη σίτιση έχουμε διαπιστώσει ταχεία άρση συμπτωμάτων μέσα στο πρώτο τετράμηνο θεραπείας στο 85% των ασθενών. Παράλληλα, οι οικογένειες διαχειρίζονται με μεγάλη επάρκεια τις προκλήσεις και τις παγίδες της νόσου, καθώς γνωρίζουν ακριβώς τα βήματα που θα βοηθήσουν στην ανάρρωσή του ασθενή.
Όσο περισσότερο οι ασθενείς και το υποστηρικτικό τους δίκτυο είναι στην «ίδια σελίδα», δηλαδή έχουν κοινή γνώση για τη νόσο και εφαρμόζουν καθημερινά τις νέες προσυμφωνημένες συμπεριφορές, όλο και πιο γρήγορα χτίζεται και δημιουργείται μια νέα συνθήκη μακριά από τη νόσο και πιο κοντά στη ζωή.
Δρ. Μαρία Τσιάκα, BA Psychology, PhD Psychological Medicine , IOPN, Section of Eating Disorders, King’s College, οικογενειακή- συστημική θεραπεύτρια και Ιδρύτρια και Διευθύντρια του Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών. Πιστοποιημένη εκπαιδεύτρια του αμερικανικού TBT-S Institute σε Ελλάδα και στις χώρες της Μεσογείου.
