Από τότε που είδα το Adolescence κοιτάζω λίγο περισσότερο τα παιδιά στον δρόμο. Τους έφηβους που κάθονται δίπλα μου στο τρένο, μιλάνε, βρίζουν, καπνίζουν στη στάση, κοιτάζουν το κινητό τους και γελάνε. Κοιτάζω έφηβους που είναι μόνοι τους και κουρνιάζουν στη θέση τους για να μην προκαλέσουν, επειδή μια μεγάλη παρέα συνομήλικων μπαίνει στο τρένο. Κοιτάζω τον ίδιο τον εαυτό μου, εάν φοβάται ή έχει φοβηθεί στο παρελθόν, όταν περπατάω στα 43 μου στο δρόμο και ξαφνικά βλέπω έφηβα αγόρια να βρίζουν και να έρχονται προς το μέρος μου.
Η νεανική βία όπως υπάρχει σήμερα- γιατί πάντα υπήρχε- είναι κάτι που- αν κοιτάξουμε- τη βλέπουμε γύρω μας. Δεν είναι μόνο στο “ξύλο” έξω από τα σχολεία, είναι στο πώς μιλάει ο έφηβος στην ταμία του σούπερ μάρκετ, στο θράσος του όταν καπνίζει μέσα στην καφετέρια δίπλα σε μια μαμά με καρότσι, στο τρένο όταν τσαντίζεται και πετάει κάτω πράγματα. Κι όσοι μεγαλύτεροι θυμόμαστε παρόμοια περιστατικά από τα δικά μας νεανικά χρόνια, μπορεί να τα κατανοούμε αλλά και να νιώσουμε άβολα γιατί οι ενήλικες δεν αντέχουν το απρόβλεπτο στις κινήσεις και στις εξάρσεις των νέων.
Μπορεί κάποιος να πει “εμείς δεν κάναμε έτσι”, να μιλήσουν για την ηθική εξαθλίωση, για την απουσία των ορίων, των γονέων ακόμα και ως φυσική παρουσία, του κράτους. Πώς γίνεται, όμως, γονείς να σοκαρίστηκαν όταν είδαν το Adolescence; Τη σειρά που όντως με μαεστρία και ένα θεαματικό μονοπλάνο δείχνει την ιστορία ενός 13χρονου αγοριού που δέχτηκε διαδικτυακό bullying και σκότωσε τελικά -χωρίς καν να το θεωρήσει κάτι τραγικό- τη συμμαθήτριά του; Είναι μια σοκαριστική ιστορία; Ναι. Είναι κάτι εκτός πραγματικότητας; Όχι!
Δεν σκοτώνουν όλα τα παιδιά που δέχονται bullying, δεν μεγαλώνουν όλα για να γίνουν sociopaths, δεν το διαχειρίζονται όλα με τον ίδιο τρόπο. Υπάρχουν, όμως, κι αυτά που ενώ οι γονείς τους δεν ήταν κακοποιητικοί, δεν ήταν απόντες, έχασαν την μπάλα. Δεν τους έβαλε όρια κανείς. Οι κριτικές στο διαδίκτυο έκαναν λόγο για “γροθιά στο στομάχι”, για “μια ιστορία που σοκάρει γονείς και μη”, για “μια σειρά που πρέπει να δουν όλοι οι γονείς με παιδιά στην εφηβεία”, για να καταλάβουν λίγο περισσότερο τον κόσμο των παιδιών τους.
Βλέποντας τη σειρά, το “σοκ” που περίμενα από τη σειρά δεν ήρθε. Το “σοκ” ήρθε με τη συνειδητοποίηση του πώς γίνεται κάποιος να είναι γονιός και να μην ξέρει τον κόσμο των παιδιών του. Πώς γίνεται κάποιος να είναι γονιός και να μην ξέρει τι μπορεί να κάνει το bullying σε μια παιδική ψυχή; Να είναι γονιός και να μην αντιλαμβάνεται ότι το παιδί του χρειάζεται όρια για να ανθίσει. Πώς γίνεται η μάνα της σειράς να πίστευε ότι το παιδί της είναι ασφαλές στο δωμάτιό του- μόνο και μόνο επειδή βρίσκεται εκεί. Πώς γίνεται να μην ήξερε για τον κόσμο του διαδικτύου και των games; Έχει κάποιος παιδιά στην εφηβεία και τα αφήνει να παίζουν με τις ώρες μπροστά σε μια οθόνη; Ναι, και το σοκαριστικό είναι το “δεν ήξερα”.
Ναι, υπάρχουν γονείς που το κάνουν. Αλλά το σοκαριστικό δεν είναι ότι ένα παιδί μεγαλώνει χωρίς όρια, αλλά ότι οι γονείς δηλώνουν “άγνοια”. Κι ενώ η σειρά, μάλλον ρίχνει το μεγαλύτερο βάρος των ευθυνών στους γονείς “εγώ το μεγάλωσα έτσι”, το βάρος βρίσκεται και στους εκπαιδευτικούς. Στις σχολικές αίθουσες με απόντες καθηγητές, με ενήλικες που βλέπουν το “πείραγμα” και αδιαφορούν. Αλλά και την απουσία του κράτους. Με αστυνομικούς που δουλειά τους είναι να πιάσουν τον δολοφόνο, αλλά κανείς δεν τους έβαλε να προστατεύσουν ως πρόληψη το θύμα, κανείς δεν τους εκπαίδευσε ώστε ακόμα κι όταν συλλαμβάνουν τον δολοφόνο να μπορέσουν να τον σωφρονίσουν. Γίνεται αστυνομικός να μην ξέρει τι σημαίνουν τα επιθετικά emοticons όπως γνωρίζει άλλωστε ποια είναι τα τελευταία ναρκωτικά που κυκλοφορούν; Ποιο κράτος προστατεύει τα παιδιά; Ποιο κράτος δίνει χρόνο στους γονείς για να είναι δίπλα στα παιδιά τους: Ποιο κράτος δίνει τις υποδομές και όσα χρειάζεται ένας γονιός για να μεγαλώσει το παιδί του όσο καλύτερα γίνεται; Ποιο κράτος προλαμβάνει, εκπαιδεύει, σωφρονίζει; Ναι, πήγε ψυχολόγος να του μιλήσει. Αλλά πώς;
Η σχέση που δημιουργείται ανάμεσα σε μια παιδοψυχολόγο και έναν έφηβο κρατούμενο δεν είναι αυτή ασθενή- γιατρού. Το παιδί ξέρει ότι εκείνη πρέπει να γράψει αναφορά για το δικαστήριο. Η εμπιστοσύνη δεν υπάρχει, η ειλικρίνεια και η αλήθεια πιέζεται για να βγει στην επιφάνεια, δεν είναι ελεύθερος να μιλήσει όπως θέλει. Όσοι έχουμε κάνει ψυχανάλυση ξέρουμε τη διαφορά. Ξέρουμε ότι για να δούμε ένα πρόβλημά μας πρέπει να το θέλουμε εμείς οι ίδιοι. Πόσο σοκαριστική να είναι η σκηνή με την ψυχολόγο, όταν μένουμε μόνο στο αν “είναι χειριστικός”, “είναι βίαιος” ή (το διάβασα κι αυτό) “ήταν μπροστά από εκείνη και την έκανε ό,τι ήθελε”. Το σοκαριστικό είναι ότι εκείνη δεν πήγε εκεί για να βοήθησει, αλλά μόνο για να καταλάβει το “γιατί”. Και το παιδί, το αντιλαμβάνεται. Της δίνει το “γιατί”, αλλά πονάει, φωνάζει, επαναστατεί. Γιατί μετά το “γιατί” μένει μόνο του, με πολλά δικά του αναπάντητα γιατί. Ναι είναι δολοφόνος. Ένα παιδί που αφαίρεσε μια ζωή, του φέρονται σαν εγκληματία και θα τιμωρηθεί για αυτό. Αλλά δεν είναι σοκαριστικό που (ειδικά) στην περίπτωση ενός παιδιού εγκληματία, δεν σκεφτόμαστε ως κοινωνία τον σωφρονισμό; Δεν σκεφτόμαστε το κράτος ως υποχρεωμένο να κάνει ό,τι μπορεί για να σώσει την ψυχή ενός εγκληματία; Δεν είναι σοκαριστικό που θέλουμε “τιμωρία” μόνο κι ας είμαστε μια δημοκρατική κοινωνία;
Είναι ωραίο όταν μια σειρά φέρνει στον δημόσιο διάλογο ένα πρόβλημα που απασχολεί όλη την κοινωνία. Και το Adelescence είναι μια σειρά που το κάνει κι ευτυχώς είναι καλογυρισμένη και έχει όμορφες ερμηνείες. Αλλά όταν μια σειρά φεύγει από τα χέρια των δημιουργών και πηγαίνει στα χέρια των θεατών, αλλάζει. Και το Adolescence για το διαδίκτυο και τους θεατές είναι πλέον μια σειρά-γροθιά. Κι αν μείνουμε μόνο στη “γροθιά” δεν κάνουμε και πολλά, ως ενήλικες, ως πολίτες, ως γονείς.
Το σοκαριστικό δεν είναι που ένας 13χρονος (ίσως και κοινωνιοπαθής) σκότωσε. Δυστυχώς δεν είναι για το 2025. Το σοκαριστικό είναι η άγνοια των γονιών και του κράτους. Δεν γίνεται να έχεις έφηβο μέσα στο σπίτι σου και να μην ξέρεις ότι γίνεται bullying στο διαδίκτυο. Δεν γίνεται να μην ξέρεις ότι ο έφηβός σου σε χρειάζεται παρά το γεγονός ότι λέει “δεν σε θέλω”. Δεν γίνεται να μπει στην εφηβεία και να μην θέλεις να είσαι όσο πιο συντονισμένος γίνεται μαζί του. Πώς είναι στο σχολείο; Τον πειράζει κάποιος; Πώς συμπεριφέρεται; Γιατί θέλει να είναι συνέχεια στην οθόνη; Το “όλα τα παιδιά το ίδιο κάνουν” είναι μάλλον μια πολύ παλιακή ατάκα που ακόμα κι οι δικοί μας γονείς το έλεγαν. Κι αν πρέπει να μας σοκάρει κάτι είναι το τι πιστεύουν τελικά κάποιοι γονείς ότι περιλαμβάνει ο ρόλος τους ως γονείς. Γιατί όταν το παιδί δεν έχει όρια στο σπίτι, δεν έχει όρια στο σχολείο, βγαίνει σε μια κοινωνία κρατών που καταπατάνε όρια και κανόνες, τότε γιατί σοκάρεσαι όταν ξεφεύγει;
Φοβάσαι έναν 13χρονο;” λέει κάποια στιγμή ο έφηβος στην ψυχολόγο. Το σοκαριστικό δεν είναι ότι τον φοβάται ή ότι την ειρωνεύεται. Το σοκαριστικό είναι ότι έχουμε ξεχάσει ως πολίτες γιατί δεν πρέπει να φοβόμαστε. Τα παιδιά είναι ο καθρέφτης.
