Οι σημερινοί έφηβοι (παιδιά που βρίσκονται σήμερα στην ηλικία των 12-18 ετών) έχουν μεγαλώσει σε ένα δύσκολο οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο, έχοντας εισπράξει επιπρόσθετο άγχος, απογοήτευση και βία σε μια εξαιρετικά ευαίσθητη περίοδο στη ζωή τους.
Το βιβλίο «Εφηβεία: Η μεγάλη έκρηξη!» της Σοφίας Ανδρεοπούλου (εκδ. Διόπτρα) έρχεται να μιλήσει για την εφηβεία συνολικά, αλλά και ειδικά για την εποχή που διανύουμε και την ελληνική πραγματικότητα. Πρόκειται για έναν χρήσιμο οδηγό επιβίωσης για γονείς με παιδιά στην εφηβεία, ο οποίος θα συμβάλει στην ευρύτερη κατανόηση αυτής της περιόδου της ζωής των παιδιών, αλλά και στο πώς οι γονείς μπορούν να τη διαχειριστούν καλύτερα.
Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν γενικά οι έφηβοι, κυμαίνονται από θέματα που αφορούν το άγχος και την αυτοεκτίμηση, μέχρι ζητήματα όπως ο εκφοβισμός και η σοβαρή κατάθλιψη. Ακριβώς για αυτό, η καλή σχέση ανάμεσα στους γονείς και στα παιδιά στη συγκεκριμένη φάση της ζωής τους είναι κομβική. Οι καβγάδες δεν βοηθούν, ούτε δίνουν την αίσθηση στους εφήβους ότι εισακούγονται.
Η συγγραφέας Σοφία Ανδρεοπούλου
Το Mamagers.gr εξασφάλισε για εσάς την προδημοσίευση ενός αποσπάσματος του βιβλίου:
«Τα παιδιά που είναι τώρα 12-18 ετών έχουν ζήσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους μέσα σε κρίση – οικονομική, υγειονομική, ενεργειακή, ιδεών και θεσμών. Αυτό τι σημαίνει;
Αφενός, σημαίνει πιθανώς στερήσεις υλικές και εκπαιδευτικές. Κυρίως όμως σημαίνει ότι μεγάλωσαν και εκπαιδεύτηκαν από ενήλικες (γονείς και εκπαιδευτικούς) που συχνά λειτουργούσαν σαν τρομαγμένα ή οργισμένα παιδιά.
Πολλοί ενήλικες βίωσαν ιδιαίτερα αρνητικά τα προηγούμενα χρόνια. Δεν αντιμετώπισαν μόνο μεγάλα οικονομικά προβλήματα, αλλά πολλοί ένιωσαν αδικημένοι, αποτυχημένοι, προδομένοι.
Απογοητεύθηκαν από κόμματα, θεσμούς, ιδέες, ένιωσαν ξεκρέμαστοι και μόνοι.
Να σημειώσουμε εδώ ότι τέτοια συναισθήματα δεν βίωσαν μόνο όσοι είχαν μεγάλα οικονομικά προβλήματα, αλλά ακόμα και ευκατάστατοι ή πλούσιοι γονείς. Ακριβώς επειδή η κρίση δεν αφορά μόνο την οικονομική ζωή μας αλλά και τις αξίες, τις αρχές, τους θεσμούς, την ίδια την ταυτότητά μας, γι’ αυτό η απογοήτευση και η οργή (δικαιολογημένη και αδικαιολόγητη) μπόλιασαν όλα τα παιδιά, άσχετα από την οικονομική δυνατότητα των γονιών τους.
Τα παιδιά αυτά λοιπόν μεγάλωσαν ρουφώντας από παντού (οικογένεια, σχολείο, ΜΜΕ κ.λπ.) μια μεγάλη απογοήτευση, μια αγωνία και μια απαξίωση των πάντων. Η τόσο αρνητική αυτή στάση είναι σαν μικρόβιο. Εμείς οι ενήλικες μεταδώσαμε τα προηγούμενα χρόνια το μικρόβιο αυτό στα παιδιά μας που τώρα έγιναν έφηβοι και δεν έχουν την ψυχική υποδομή που χρειάζονται για να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις της ζωής τους.
Οι έφηβοι χρειάζονται ιδέες, αξίες, κίνητρα και όνειρα για να ζήσουν – κι εμείς τους έχουμε δώσει μόνο απαξίωση και απογοήτευση. Απαιτούμε από εκείνους να πηγαίνουν καλά στο σχολείο και να μπουν στο πανεπιστήμιο, ενώ παράλληλα εμείς έχουμε απαξιώσει τη μόρφωση και αναμασάμε διαρκώς πως στην Ελλάδα δεν θα βρουν ποτέ δουλειά. Ε, τότε, γιατί να το κάνουν;
Συχνά έρχονται στο γραφείο μου μαθητές του λυκείου με διαφόρων ειδών ψυχολογικά και ψυχοσωματικά συμπτώματα. Νιώθουν ότι πιέζονται πολύ με το σχολείο και το φροντιστήριο για να σπουδάσουν και η πίεση αυτή τους γονατίζει. «Γιατί να διαβάσω;» αναρωτιούνται. «Γιατί να σπουδάσω, αφού μετά το πτυχίο μου δεν θα έχει αξία και θα είμαι άνεργος;».
Κάποιοι, μάλιστα, δεν αναρωτιούνται μόνο «γιατί να διαβάσω», αλλά και «γιατί να ζήσω;». Τι νόημα έχει αυτή η ζωή όταν όλα είναι τόσο χάλια, όταν δεν μπορώ να στηριχτώ πουθενά, να πιστέψω τίποτα, να ονειρευτώ;
Θέλετε να δείτε το προφίλ του μέσου (όχι δηλαδή μια ακραίας περίπτωσης αλλά ενός συνηθισμένου) Έλληνα εφήβου σήμερα;
- Κάνει πολλά μαθήματα αλλά έχει ελάχιστες γνώσεις. Τα μαθαίνει όλα επιφανειακά, τα ξεχνάει εύκολα, δεν μπορεί να κρίνει και δεν μπορεί να συνδυάσει.
- Δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί σε ένα πράγμα (είτε στο διάβασμα, είτε ακόμα και στη συζήτηση).
- Είναι κολλημένος στο κινητό ή στο τάμπλετ του πολλές ώρες τη μέρα.
- Παίζει ηλεκτρονικά παιχνίδια ή βλέπει βιντεάκια στο YouTube πολλές ώρες τη μέρα.
- Παθαίνει κρίσεις πανικού, υποφέρει από ψυχοσωματικά (π.χ. δερματολογικά, στομάχι κ.λπ.).
- Δυσκολεύεται να κάνει σχέσεις. Δεν εμπιστεύεται τους άλλους, δεν αντέχει οτιδήποτε δεν τον βολεύει, δεν αντιδρά σε αυτό που δεν του αρέσει, δεν διεκδικεί να βελτιωθεί κάτι. Απλώς αποσύρεται.
- Δυσκολεύεται να μιλήσει και να ακούσει. Συνήθως «επικοινωνεί» κυρίως με σύντομα μηνύματα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
- Νιώθει ότι υπάρχει μόνο αν ανεβάσει φωτογραφίες που προβάλλουν δικές του στιγμές. Αλλά αν οι άλλοι τις σχολιάσουν αρνητικά, καταρρέει.
- Δεν ξέρει τι θέλει να κάνει μετά το σχολείο και νιώθει άγχος γι’ αυτό, αλλά δεν το ψάχνει.
- Νιώθει άδειος, μόνος και χωρίς κίνητρα.
Βέβαια, αρκετοί έφηβοι, εκτός από τα παραπάνω, βιώνουν μεγαλύτερες δυσκολίες. Και, δυστυχώς, ούτε οι δυσκολίες αυτές δεν είναι στατιστικά ασυνήθιστες. Αντίθετα, και οι πιο «ακραίες» αυτές καταστάσεις είναι αρκετά συχνές ανάμεσα στους εφήβους και οποιοσδήποτε έφηβος είναι αρκετά πιθανό κάποια στιγμή να βιώσει κάτι από αυτά.
- Έχει κάποια διαταραχή διατροφής.
- Αυτοτραυματίζεται.
- Φέρεται βίαια (παίζει ξύλο στον δρόμο, τα σπάει στο γήπεδο).
- Πίνει αλκοόλ, καπνίζει τσιγάρα του εμπορίου, καπνίζει χασίς.
- Έχει σύγχυση ως προς τον σεξουαλικό του προσανατολισμό (δεν ξέρει αν είναι gay, straight, bisexual, asexual).
- Έχει σύγχυση ως προς την ταυτότητα φύλου του (δεν ξέρει αν είναι αγόρι, κορίτσι, «άλλο»).
- Σκέφτεται την αυτοκτονία και έχει αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές.
Δεν γνωρίζουμε τους ακριβείς αριθμούς των εφήβων που βιώνουν τραυματικές εμπειρίες ή εκδηλώνουν προβληματικές συμπεριφορές. Ωστόσο, όποιος δουλεύει με εφήβους γνωρίζει πως όσα περιέγραψα πιο πάνω είναι αλήθεια και ισχύουν για μεγάλο μέρος του συνολικού πληθυσμού.
Η αλήθεια λοιπόν είναι ότι η κατάσταση είναι δύσκολη για τους εφήβους σήμερα. Ποιος και τι φταίει για αυτό; Πολλές αναλύσεις γίνονται πάνω στα αίτια: φταίει η εφηβεία, φταίνε οι απανωτές κρίσεις, φταίνε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, φταίνε οι εκπαιδευτικοί, φταίνε οι γονείς, φταίει η περιρρέουσα ατμόσφαιρα; Ίσως όλα τα παραπάνω και μερικά ακόμα.
Ωστόσο, αγαπητοί γονείς, οι κατηγορίες και οι ενοχές δεν βοηθούν κανέναν. Όταν τα βάζουμε με τους άλλους ή με τον εαυτό μας, στο τέλος νιώθουμε άσχημα και αντιδρούμε σπασμωδικά. Πού καταλήγει αυτό; Άλλοτε κάνουμε μεγάλα δράματα για το τίποτα, άλλοτε βυθιζόμαστε σε μια παθητική στάση επειδή έχουμε εξουθενωθεί από τις ενοχές και άλλοτε προτιμούμε να κρυφτούμε πίσω από το δάχτυλό μας και να μη δούμε την αλήθεια κατάματα. Και οι τρεις αυτές αντιδράσεις είναι δυσλειτουργικές και βλάπτουν σοβαρά τόσο εμάς όσο και το παιδί μας που μας χρειάζεται.
Προτείνω λοιπόν να αποφασίσουμε αυτή τη στιγμή ότι θα αλλάξουμε τη στάση μας αυτή. Ας αποφασίσουμε ότι θα σταματήσουμε να κατηγορούμε τους άλλους και ότι θα σταματήσουμε να κατηγορούμε τον εαυτό μας. Έχουμε όλοι περάσει δύσκολα, ειδικά τα τελευταία δέκα χρόνια και επομένως έχουμε όλοι κάνει κάποια λάθη.
Ναι, ως γονείς έχουμε κάνει κάποια λάθη – αλλά δεν τα κάναμε επίτηδες. Δεν τα κάναμε από αδιαφορία ή κακία. Αν ήμασταν αδιάφοροι ή κακοί γονείς, προφανώς δεν θα καθόμασταν σήμερα να γράφουμε και να διαβάζουμε και να προσπαθούμε να βελτιώσουμε την κατάσταση για τους εφήβους μας.
Αγαπάμε τα παιδιά μας, δουλεύουμε σκληρά για εκείνα και δεν έχουμε λόγο να νιώθουμε ενοχές απλώς και μόνο επειδή κάναμε κάποια λάθη. Κάναμε λάθη επειδή κι εμείς δυσκολευτήκαμε, μπερδευτήκαμε, επειδή κι εμείς είμαστε άνθρωποι – και πρέπει να συγχωρήσουμε τον εαυτό μας για αυτά.
Ήρθε, λοιπόν, η στιγμή που πρέπει να αφήσουμε πίσω μας τις κατηγόριες και τις ενοχές και να εστιάσουμε στο παρόν: το ζήτημα δεν είναι τι φταίει που έγιναν λάθη αλλά πώς θα τα διορθώσουμε. Το ζήτημα είναι ότι οι έφηβοι σήμερα βιώνουν δύσκολες στιγμές και χρειάζονται τη βοήθειά μας. Και για να τους βοηθήσουμε, πρέπει πρώτα να τους κατανοήσουμε».
