Το να πείτε στο παιδί ότι «ο παπούς έφυγε ένα μεγάλο ταξίδι» ή «η γιαγιά βρίσκεται ψηλά στον ουρανό» ίσως δεν είναι και ο ενδεδειγμένος τρόπος για να μιλήσετε για την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Να πώς μιλάμε στα παιδιά για την απώλεια και τον θάνατο.
Μην του το κρύψετε
Τα παιδιά αντιλαμβάνονται ότι κάτι συμβαίνει στο σπίτι. Μην του επιτείνετε την ανασφάλεια. Πληροφορείστε το με ειλικρίνεια και σαφήνεια για το τι συνέβη. Έτσι εμπλέκεται το παιδί στη διαδικασία του πένθους, το βοηθάτε να έρθει σε επαφή με το συναίσθημα του πόνου και της απώλειας και να αποδεχτεί τον αποχωρισμό.
Μιλήστε του ανάλογα με την ηλικία του
Ανάλογα με το αναπτυξιακό στάδιο και την ηλικία του χρησιμοποιείστε απλές και σύντομες εξηγήσεις για να μη μπερδευτεί. Αν το παιδί σας είναι κάτω από τα πέντε μιλήστε του απλά χωρίς να του δώσετε πολλές πληροφορίες που δεν είναι σε θέση να καταλάβει. Στην προσχολική ηλικία το παιδί αντιλαμβάνεται τον θάνατο ως απουσία και κάτι αναστρέψιμο και όχι ως μόνιμη κατάσταση. Δώστε του παραδείγματα, όπως π.χ., όταν πεθάνει η γάτα δε νιαουρίζει, δεν τρώει, δεν πονά και δεν αναπνέει.
Μη χρησιμοποιείτε λέξεις που μπερδεύουν
Μη φοβάστε να του πείτε τη λέξη «πέθανε». Όταν πεθαίνει κάποιος δεν «κοιμάται», δεν «φεύγει», δεν «ξεκουράζεται» κ.λπ. Τα παιδιά συγχύζονται, όταν χρησιμοποιούμε τις λέξεις αυτές. Εξηγήστε του π.χ. ότι πέθανε επειδή αρρώστησε πολύ βαριά, ξεχωρίστε τη θανατηφόρα ασθένεια από τις απλές ιώσεις για να μη συνδέσει το παιδί το γεγονός ότι εάν αρωστήσει θα πεθάνει και εκείνο.
Διευκρινίστε του ότι ο θάνατος δεν είναι τιμωρία
Όταν ένα μέλος της οικογένειας πεθαίνει, τα παιδιά νιώθουν ενοχή επειδή πιστεύουν ότι μπορεί εκείνα να προκάλεσαν το θάνατό του. Διευκρινίστε του ότι ο θάνατος δεν είναι τιμωρία αλλά κάτι που συμβαίνει και επιβεβαιώστε του ότι σε καμία περίπτωση δεν ευθύνεται εκείνο.
Δώστε του χρόνο
Επιτρέψτε του να κλάψει, να στεναχωρηθεί, να εκφραστεί, μην προσπαθείτε να το ανακουφίσετε λέγοντας του να σταματήσει να το σκέφτεται. Χρειάζεται χρόνο να πενθήσει. Επίσης, τα παιδιά θέλουν χρόνο για να καταλάβουν την έννοια του θανάτου και μπορεί να σας ρωτήσουν πολλές φορές το ίδιο πράγμα. Το παιδί βιώνει διαφορετικά τη διαδικασία του πένθους από έναν ενήλικα. Κάποιες φορές το παιδί μπορεί να παίζει και να γελάει, μην νομίζετε ότι δε βιώνει τη διαδικασία του πένθους. Δώστε του χώρο να βιώσει τη θλίψη του την ώρα που το επιθυμεί το ίδιο. Μην το πιέσετε να έχει μια τυπική συμπεριφορά θλίψης μπροστά σε ξένους ή συγγενείς.
Παίξτε μαζί του «συμβολικό παιχνίδι»
Αναπαραστήσετε τη φροντίδα ενός ασθενή, το θάνατο και την ταφή με παιχνίδι με κούκλες. Βοηθά να αντιλφθούν τη διαδικασία του θανάτου και να εκφράσουν συναισθήματα σε ένα προστατευμένο πλαίσιο.
Διαβάστε του ειδικά βιβλία
Κάποια παιδικά βιβλία και ιστοριούλες που είναι γραμμένα για την απώλεια είναι χρήσιμα, για να βοηθήσετε τα μικρά παιδιά να αναγνωρίσουν τα συναισθήματα των πρωταγωνιστών και τα δικά τους. Σας προτείνουμε:
* Αντίο, μικρέ μου φίλε της Marge Eaton Heegaard, εκδόσεις: Ελληνικά Γράμματα.
* Παππού θα σε θυμάμαι για πάντα των Ann De Bode και Rien Broere, εκδότης: Γλαύκη.
*Ο θυμός των παιδιών της Alba Marcoli ,εκδότης: University Studio Press.
Φροντίστε να νιώσει ασφάλεια
Το παιδί μπορεί να φοβάται ότι οι γονείς θα τον εγκαταλείψουν γι’ αυτό χρειάζεται την επιβεβαίωσή σας ότι δε θα πεθάνετε σύντομα, και ότι θα το φροντίζετε.
Να είστε προσεκτικοί με τη θρησκεία
Μπορεί η θρησκεία να ανακουφίζει τους ενήλικες αλλά όχι και τα μικρά παιδιά. Εξηγήσεις του τύπου «πήγε στο Θεό, σε κοιτάζει από ψηλά, το θέλησε ο Θεός», μπορεί να του προκαλέσουν μεγάλο φόβο και ανασφάλεια ότι μπορεί ο Θεός να πάρει και αυτό.
Πότε το παιδί χρειάζεται βοήθεια από επαγγελματία ψυχολόγο;
• Όταν παρουσιάσει αλλαγές στις σχολικές του επιδόσεις, αρνείται να πάει σχολείο, να κοιμηθεί ή να συνεχίσει τις δραστηριότητές του.
• Όταν παρουσιάζει πολύ συχνά θυμό, καταστροφικότητα, επιθετικότητα
• Όταν έχει άγχος ή φοβίες ή εφιάλτες ή διαταραχές ύπνου
• Όταν παρουσιάζει διάφορα ψυχοσωματικά συμπτώματα όπως συχνές πονοκεφάλους ή πόνους στην κοιλιά κ.λπ.
• Οταν απομονώνεται
•¨Οταν παρουσιάζει παρατεταμένη θλίψη, ανορεξία και εύχεται να πεθάνει
