Ως σήμερα γνωρίζαμε ερευνητικά και κλινικά την έννοια της επιλόχειου κατάθλιψης να συνδέεται με τις μητέρες, όμως οι πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι η πατρική επιλόχειος κατάθλιψη υπάρχει και αφορά περίπου το 25% των ανδρών σκιάζοντας τον τρόπο που συνδέονται σχεσιακά με τους σημαντικούς άλλους, το επίπεδο συμμετοχής στη φροντίδα των παιδιών τους, την ποιότητα του μεταξύ τους δεσμού αλλά και την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των βρεφών(Brandon et al.,2019).
Οι πιο πολλές έρευνες σε βρέφη με μπαμπάδες με επιλόχειο κατάθλιψη έδειξαν πως υπάρχει εμφανής επίδραση στην συναισθηματική, γνωστική και αντιληπτική ανάπτυξη των βρεφών. Ενδεικτικά βρέθηκε πως τα βρέφη είχαν εξαιρετικά σημαντική δυσκολία να αναγνωρίζουν εν γένει χαρούμενα ενήλικα πρόσωπα ενώ τους ήταν οικεία στις αντιληπτικές αντιδράσεις τους τα θλιμμένα ενήλικα πρόσωπα(Paulson & Bazemore, 2010; Ramchandani, O’Connor, Heron, Murray, & Evans, 2008).
Σύμφωνα με τους Kim&Swain(2011) ένας πατέρας μπορεί να βιώσει ορμονικές αλλαγές κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης ακόμα και πολλούς μήνες μετά την γέννα, αυτές είναι και οι κυριότερες αλλαγές που συντελούν στον σχηματισμό μιας βαθιάς ψυχικής και συναισθηματικής σύνδεσης με το βρέφος.
Για παράδειγμα, εντοπίστηκαν μειωμένα επίπεδα τεστοστερόνης στους νέους μπαμπάδες που συνδέθηκαν με ουσιαστικότερες και πιο ενσυναισθηματικές αποκρίσεις στο κλάμα του βρέφους και την άμεση φροντίδα του, που κατά συνέπεια συντελούσε στην θεμελίωση μιας πολύ δυνατής σχέσης πατέρα-παιδιού(Scarff,2019).
Με τις πιο φροντιστικές αποκρίσεις και περισσότερο ενδυναμωμένους συναισθηματικά δεσμούς συνδέθηκαν και τα αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων, κορτιζόλης, βασοπρεσίνης και προλακτίνης. Βέβαια αυτές οι ορμονικές αλλαγές φαίνεται να συντελούν και στην πιθανότητα εμφάνισης καταθλιπτικής διάθεσης στους νέους μπαμπάδες(Scarff,2019).
Ενώ η ψυχική και συναισθηματική εικόνα από τα κλινικά δεδομένα δείχνει υψηλό επίπεδο απογοήτευσης, ματαίωσης και απομόνωσης των ανδρών, γνωρίζουμε ελάχιστα για αυτό που στα αλήθεια βιώνουν οι άνδρες με επιλόχειο κατάθλιψη.
Στην έρευνα των Brandon et al.(2019), οι περισσότεροι συμμετέχοντες είπαν ότι δεν γνώριζαν ότι η συγκεκριμένη ψυχική διαταραχή μπορεί να συμβεί στους άνδρες, αφού οι μόνες αναφορές που έβρισκαν ήταν μόνο για την μητρική επιλόχειο κατάθλιψη, γεγονός που ενέτεινε την αίσθηση απομόνωσης και μοναξιάς.
Ένα άλλο σχήμα που φάνηκε από την έρευνα έδειξε ότι οι συμμετέχοντες ένιωσαν εγκλωβισμένοι στην κοινωνική επιταγή του φύλου τους να «κρατήσουν γερά» και να στηρίξουν την σύντροφο τους στις προκλήσεις της γονεϊκότητας καθώς και ενοχή για την πιθανή έκφραση των συναισθημάτων ψυχικής δυσφορίας και συναισθηματικής εξάντλησης με βασικότερη την αιτιολόγηση ότι δεν βίωσαν εκείνοι σωματικά την εγκυμοσύνη και την γέννα και ότι η σύντροφος τους είχε μεγαλύτερο ρόλο στην νεογνική φροντίδα. Έτσι προσπαθώντας να παρέχουν πρακτική και συναισθηματική υποστήριξη στις συντρόφους τους πάλευαν ταυτόχρονα μέσα τους να καταλάβουν τι πάει τόσο λάθος(Grube, 2005; Pratt & Brody, 2014).
Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί ότι το ερευνητικό δείγμα αφορούσε συμμετέχοντες που είχαν ενεργή συμμετοχή στην εγκυμοσύνη, στον τοκετό και ήταν ενσυνείδητοι όσον αφορά την πατρική φροντίδα που ήθελαν να δώσουν στα παιδιά τους ανεξαρτήτως της πατρικής φροντίδας που είχαν λάβει εκείνοι. Θεωρούσαν τον εαυτό τους ως ισότιμο στην ανατροφή και στην φροντίδα του βρέφους, όμως ακόμα και σε ένα τέτοιο σχεσιακό περιβάλλον τους ήταν εξαιρετικά δύσκολο να ακουστούν και να φροντιστούν(Koch et al,2019).
Πολλοί συμμετέχοντες ακριβώς επειδή ένιωθαν συναισθηματικά και σχεσιακά απομονωμένοι και παραμελημένοι απαντούσαν ψυχικά με περαιτέρω δυσφορία και αποφυγή γονεϊκής φροντίδας και σταδιακά ένιωθαν εντελώς αποσυνδεδεμένοι από τον πατρικό τους ρόλο.
Τα παραπάνω ερευνητικά στοιχεία συγκλίνουν ότι οι άνδρες με επιλόχειο κατάθλιψη παραμένουν τα «αόρατα θύματα» και οι ιστορίες τους δεν έχουν ακόμα ακουστεί, τους έχουμε ξεχάσει, τους αμελήσαμε .Ίσως χαθήκαμε και εμείς στο δικό μας ταξίδι στην γονεϊκότητα, περιμένοντας μια ισχυρή αλλά συγκεκριμένου τύπου πλαισίωση από τους συντρόφους μας.
Όμως σήμερα περισσότερο από ποτέ έχουμε εξαντλήσει τον κοινωνικό μύθο του πατέρα αφέντη, ο χρόνος του pater familias έχει λήξει και αυτό που περιμένουμε να γυρίσει από το πέλαγος, σαν τον Τηλέμαχο, φέρνοντας μας την ελπίδα δεν είναι ένας ήρωας ντυμένος ένδοξα, όπως σημειώνει ο Recalcati(2016).
Κανένας θεός-πατέρας δεν μπορεί να μας σώσει, γιατί το αίτημα για πατέρα δεν αφορά πλέον αψεγάδιαστα πρότυπα, αήττητους ήρωες και ακλόνητες ιεραρχίες αλλά αφορά την επιστροφή ενός πατέρα βαθιά εξανθρωπισμένου, ανίκανου να μιλήσει για το νόημα της ζωής αλλά ικανός να δείξει μέσα από το ταξίδι του, μέσα από την ψυχική του διαδρομή κατά την είσοδο του στη γονεϊκότητα, ότι η ζωή έχει νόημα για να παλεύει να επιστρέφει κανείς και κάπως έτσι η πίστη στον ορίζοντα και στο μέλλον γίνεται η δυνατότερη κληρονομιά που μπορούν να δώσουν στα παιδιά τους.
Για τους μπαμπάδες που ταξίδεψαν σε πέλαγα δύσκολα, καλωσορίσατε.
Σας ακούμε.
Από την εξαιρετική Kalliopi Kremastioti.
