Η συμπεριφορά των γονιών και τα επίθετα διαμορφώνουν ρόλους στην ενήλικη ζωή!
Η σειρά γέννησης των παιδιών έχει επίδραση στην προσωπικότητα και στην ανάπτυξή τους. Γενικεύοντας, τα πρωτότοκα παιδιά γενικά τείνουν προς την τελειομανία, είναι αυταρχικά στις σχέσεις τους και απεχθάνονται τα ρίσκα. Τα μεσαία παιδιά είναι λιγότερο εγωκεντρικά, έχουν περισσότερο καλλιτεχνική και κοινωνική φύση. Τα μικρότερα παιδιά είναι αξιαγάπητα και προστατευμένα από τις αντιξοότητες, για αυτό και δυσκολεύονται να γίνουν ανεξάρτητοι ενήλικες. Οι δεξιότητες είναι καθοριστικές για την επιτυχία και δύσκολα τις κατακτά κάποιος μέσα από εξάσκηση και επιμονή. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι γονείς επιτρέπουν στο παιδί να αποτύχει και να δεχτεί τις συνέπειες των επιλογών του και στη συνέχεια να προσπαθήσει ξανά, χωρίς ντροπή.
Η αδελφική σχέση είναι ο πρώτος ρόλος που τα παιδιά μαθαίνουν στη ζωή και αποτελεί ένα πρότυπο για τις αλληλεπιδράσεις στις άλλες σχέσεις. Αν ως γονείς χρησιμοποιείτε το “μικρός” και “μεγάλος” για τα παιδιά σας, αυτό σε ένα βαθμό τα επηρεάζει, καθώς τα επίθετα αυτά τα συνοδεύουν και ρόλοι. Βλέπετε τα παιδιά τείνουν να αναλαμβάνουν τους ίδιους ρόλους και στην ενήλικη ζωή τους, εκτός της πατρικής οικογένειας. Έτσι για παράδειγμα, ο “μεγάλος” είναι αυτός που ξέρει, που αναλαμβάνει να προσέχει τα άλλα αδέλφια ή που δικαιούται περισσότερα (ο πρωτότοκος, κατά την παράδοση), ενώ ο “μικρός” είναι αυτός που πασχίζει πάντα να αποδείξει την αξία του.
Οι γονείς συμπεριφέρονται διαφορετικά στα παιδιά ανάλογα με τη σειρά γέννησης;
Δεν είναι λίγοι οι γονείς που συνειδητοποιούν ότι ήταν υπερπροστατευτικοί και υπερβολικοί με τα μεγαλύτερα παιδιά τους. Βέβαια, όταν κάνουν και άλλα παιδιά είναι πιο ανεκτικοί. Ο ερχομός ενός τρίτου παιδιού βρίσκει τους γονείς, που έχουν αρκετά χρόνια εμπειρίας στο μεγάλωμα των παιδιών (και μεγαλύτερη κούραση), να αντιμετωπίζουν τα πράγματα πιο χαλαρά. Σαν αποτέλεσμα, το τρίτο παιδί είναι συνήθως πιο ήρεμο και γενικά πιο “εύκολο” παιδί. Μπορεί όμως να συμβαίνει και το εξής, αν ένα παιδί είχε υπερ-προστασία από τις δυσκολίες από τους γονείς και από τα μεγαλύτερα αδέλφια του, η διαχείριση των δυσκολιών μπορεί να είναι μια δύσκολη κατάσταση.
Βέβαια, όλα αυτά τα χρόνια εμπειρίας μπορεί να αποτελούν μειονέκτημα. Οι πολυάσχολοι γονείς έχουν ελάχιστο χρόνο για να μάθουν στα παιδιά τους πως να δένουν τα κορδόνια τους ή να βάζουν τα ρούχα τους. Έτσι, καταβάλλουν προσπάθεια να βρουν λίγο ποιοτικό χρόνο μαζί τους.
Αυτό μπορούν να το επιβεβαιώσουν πολλοί γονείς. Συνήθως, οι μαμάδες που αποκτούν το πρώτο τους παιδί μένουν στο σπίτι, και αφιερώνονται στο μεγάλωμά του. Στη συνέχεια, και στα επόμενα παιδιά, δουλεύουν από το σπίτι. Μπορεί να έχουν κάποιο χρόνιο νόσημα, και η ζωή είναι πλέον πολύπλοκη. Ο συνδυασμός των υποχρεώσεων, της φροντίδας των παιδιών και της δουλειάς είναι εξοντωτικός. Αλλά πως επιδρά η σειρά γέννησης των παιδιών στην συμπεριφορά και στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους;
Η σειρά γέννησης ενός παιδιού επηρεάζει τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας;
Ο ψυχολόγος Άλφρεντ Άντλερ έγραψε πρώτος για τη σειρά γέννησης των παιδιών και το πως αυτή επηρεάζει τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας. Περιγράφει ότι τα μεγαλύτερα παιδιά είναι ηγέτες και κυνηγούν τα επιτεύγματα. Ωστόσο, είναι νευρικά όταν αποκτούν ένα μικρότερο αδερφάκι καθώς χάνουν την αποκλειστικότητα. Σύμφωνα με τον Άντλερ, τα μεσαία παιδιά είναι ανεξάρτητοι ειρηνοποιοί που νιώθουν ότι η ζωή είναι άδικη. Και πως τα μικρότερα παιδιά είναι δημιουργικά, κοινωνικά, θέλουν την στήριξη των άλλων.
Οι μελέτες έχουν δείξει ότι τα πρωτότοκα παιδιά έχουν 30% περισσότερες πιθανότητες να γίνουν διευθυντές, πολιτικοί, και ίσως έχουν λίγο υψηλότερη ευφυΐα συγκριτικά με το μικρότερο παιδί. Αυτό συμβαίνει λόγω των μεγάλων αλλαγών στη συμπεριφορά των γονέων.
Φυσικά, δεν συμφωνούν όλες οι μελέτες ότι η σειρά γέννησης των παιδιών επηρεάζει τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας. Η σειρά γέννησης μπορεί να έχει μια επίδραση στη συμπεριφορά, αλλά δεν καθορίζει απόλυτα την προσωπικότητα και την τροχιά της ζωής. Πολλοί παράγοντες επηρεάζουν την προσωπικότητα όπως το φύλο, η κοινωνικοοικονομική κατάσταση, τα στερεότυπα.
Η μεροληψία είναι αναπόφευκτη
Τα πρωτότοκα παιδιά βιώνουν κάποιες δυσκολίες, μαζί με τους γονείς τους. Μαζί μαθαίνουν να χτίζουν τη σχέση τους μέσα από λάθη και επιτυχίες. Στο δεύτερο και στο τρίτο παιδί, οι γονείς παρά τις προθέσεις τους, είναι πιο αδιάφοροι, καθώς προσπαθούν να βρουν ισορροπία ανάμεσα στη ζωή και στις υποχρεώσεις. Και παρά τις καλές προθέσεις τους, οι γονείς δεν μπορούν να μεγαλώσουν όλα τα παιδιά με τον ίδιο τρόπο. Οι μελέτες δείχνουν ότι τα παιδιά γνωρίζουν αυτή τη μεροληψία των γονιών και την προσπάθεια που κάνουν οι γονείς να έχουν την ίδια συμπεριφορά σε όλα τα παιδιά.
Συχνά υπάρχει μια τριγωνική σχέση ανάμεσα στα αδέλφια και στους γονείς. Πολλές φορές τα μεγαλύτερα αδέλφια συμμετέχουν στις συζητήσεις των γονέων για τη συμπεριφορά του μικρότερου αδελφού. Μπορεί επίσης, ο μεγάλος αδελφός να δίνει αναφορά στους γονείς του για τη συμπεριφορά του μικρότερου αδελφού, πράγμα που κάνει το μικρότερο παιδί να χάνει το κίνητρο, την αυτοπεποίθησή του.
Το μεγαλύτερο παιδί της οικογένειας μαθαίνει να στηρίζει μόνο του τον εαυτό του. Αυτό συμβαίνει επειδή οι γονείς δίνουν όλη τους την προσοχή στο μικρότερο παιδί.
Προκλήσεις για τα πρωτότοκα παιδιά
Η επιτυχία έχει το τίμημά της. Τα πρωτότοκα παιδιά έχουν προσωπικότητα τύπου Α. Φοβούνται την αποτυχία, για αυτό και όσα και αν επιτύχουν δεν είναι ποτέ αρκετά καλά. Επειδή τα πρωτότοκα παιδιά τρομάζουν μπροστά στα λάθη, είναι γενικά άκαμπτα, δεν αγαπούν τις αλλαγές και διστάζουν να βγουν από τη ζώνη άνεσής τους.
Επιπλέον, επειδή οι γονείς αναθέτουν στα πρωτότοκα παιδιά πολλές υποχρεώσεις του σπιτιού. Είτε αφορούν τις δουλειές του σπιτιού ή την φροντίδα των μικρότερων αδελφών, αναλαμβάνουν εύκολα ευθύνες. Αυτό το φορτίο μπορεί να οδηγεί σε έντονο στρες για ένα παιδί που ήδη νιώθει την πίεση ότι πρέπει να είναι τέλειο.
Προκλήσεις για τα μεσαία παιδιά
Τα μεσαία παιδιά είναι τα μωρά της οικογένειας μέχρι να γεννηθεί ένα μικρότερο μωρό. Δυστυχώς, συνειδητοποιούν ότι δεν θα έχουν ποτέ την προσοχή των γονιών τους. Αυτή η συνειδητοποίηση μπορεί να τα κάνει να νιώθουν ότι οι γονείς τους αγνοούν τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους.
Τα μεσαία παιδιά είναι σε δύσκολη θέση μέσα στην οικογένεια επειδή πιστεύουν ότι δεν τα εκτιμούν. Είναι εύκολο να μείνουν εκτός και να χαθούν στην πορεία. Και υπάρχει κάποια βάση στα παράπονά τους.
Για παράδειγμα, οι μελέτες έχουν δείξει ότι οι γονείς δεν προσφέρουν την ίδια στήριξη στα μικρότερα παιδιά όπως στα πρωτότοκα, καθώς δεν το θεωρούν απαραίτητο.
Προκλήσεις για τα μικρότερα παιδιά
Τα μικρότερα παιδιά νιώθουν πως ότι και αν κάνουν δεν είναι σημαντικό. Κανένα από τα επιτεύγματα τους δεν έχει την ίδια αξία με τα επιτεύγματα των μεγαλύτερων αδελφών. Τα μεγαλύτερα αδέλφια ήδη έχουν μάθει να μιλούν, να διαβάζουν, να κάνουν ποδήλατο. Έτσι, οι γονείς αντιδρούν με λιγότερο ενθουσιασμό στα επιτεύγματά τους.
Τα μικρότερα παιδιά επίσης μαθαίνουν να χρησιμοποιούν το ρόλος τους ως “μωρά” για να χειραγωγούν τους άλλους για να πάρουν αυτό που θέλουν. Είναι λίγο απείθαρχα, οι γονείς είναι πιο ανεκτικοί με τις δουλειές και τους κανόνες , πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορούν να κρατήσουν τα ίδια πρότυπα με τα αδέλφια τους.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να ενισχύουν την ανεξαρτησία των μικρότερων παιδιών τους;
Πολλά παιδιά που είναι τα μικρότερα στην οικογένεια, θέλουν να παραμένουν τα μωρά της οικογένειας, και κάνουν προσπάθεια να βρουν τρόπους για να δείξουν την ανεξαρτησία τους, πράγμα που προκαλεί στρες.
Ένας τρόπος για να γίνουν τα μικρότερα παιδιά πιο ανεξάρτητα είναι να μην τα αποκλείουν οι γονείς από τις υποχρεώσεις του σπιτιού απλά επειδή είναι μικρά. Πολλά παιδάκια αγαπούν και θέλουν να συμμετέχουν στις δουλειές του σπιτιού όπως τα μεγαλύτερα αδέλφια. Οι γονείς καλό είναι να τα αφήνουν να βρίσκουν μόνα τους λύσεις. Και να μην τρέχουν σε αυτούς ή στα μεγαλύτερα αδέλφια.
Είναι σημαντικό τα παιδιά να μην νιώθουν ότι ανταγωνίζονται για την προσοχή των γονιών. Δεν πρέπει οι γονείς να χάνουν σημαντικά ορόσημα από την ζωή των μικρότερων παιδιών τους επειδή απλά έχουν δει τα μεγαλύτερα να φτάνουν εκεί. Πρέπει να επιβραβεύουν τις προσπάθειες και τα επιτεύγματα.
Κάθε παιδί είναι μοναδικό και ξεχωριστό!
Είτε η σειρά γέννησης επηρεάζει τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας είτε όχι, είναι σημαντικό οι γονείς να δίνουν την ίδια σημασία σε όλα τα παιδιά, και να μην βλέπουν το μικρό παιδί ως το “μωρό” τους. Σκοπός είναι τα παιδιά να μεγαλώνουν , να ωριμάζουν και να γίνονται ανεξάρτητα.
Αν οι γονείς νιώθουν ότι συμπεριφέρονται διαφορετικά στα παιδιά τους , τότε είναι σημαντικό να ξεκινούν ψυχοθεραπεία. Έτσι, θα μπορέσουν να επαναφέρουν την ισορροπία στη δυναμική και στις σχέσεις της οικογένειας.
Ευχαριστούμε τον Ψυχίατρο – Ψυχοθεραπευτή Αριστοτέλη Βάθη, www.therapia.gr
