Η συναισθηματική αγωγή δεν αποτελεί κάποια μαγική φόρμουλα που εξαλείφει τις οικογενειακές εντάσεις και συγκρούσεις ή την ανάγκη να τίθενται όρια. Ούτε πρέπει να αντιμετωπίζεται ως τέτοια.
Μπορεί όμως να σας βοηθήσει να πλησιάσετε τα παιδιά σας. Καλλιεργεί το έδαφος για σχέση συνεργασίας όπου τα προβλήματα επιλύονται από κοινού. Τα παιδιά σας μαθαίνουν ότι μπορούν να σας αποκαλύπτουν τα συναισθήματά τους. Γνωρίζουν ότι δεν θα τα επικρίνετε, ούτε θα τα πληγώσετε “για το δικό τους καλό”. Και μεγαλώνοντας θα βιώνουν αυτό το τόσο γνωστό σε πολλούς ενηλίκους συναίσθημα που συμπυκνώνεται στη φράση:
“Αγαπούσα τον πατέρα μου, αλλά δεν μπορούσα ποτέ να μιλήσω πραγματικά μαζί του”.
Όταν τα παιδιά σας αντιμετωπίσουν ένα πρόβλημα, θα στραφούν σ’ εσάς επειδή ξέρουν ότι θα τους προσφέρετε κάτι περισσότερο από γενικότητες και λογύδρια. Ξέρουν ότι θα τα ακούσετε πραγματικά.
Η αληθινή ομορφιά της συναισθηματικής αγωγής όμως είναι ότι τα αποτελέσματά της έχουν διάρκεια και στα χρόνια της εφηβείας. Μέχρι εκείνη την περίοδο τα παιδιά θα έχουν εστερνιστεί τις αξίες σας και θα δρέπουν τους καρπούς της συναισθηματικής νοημοσύνης. Θα γνωρίζουν πώς να συγκεντρωθούν, πώς να συμπεριφερθούν και πώς να αντιμετωπίζουν τους συνομήλικούς τους, πώς να χειρίζονται τα έντονα συναισθήματά τους. Θα αποφεύγουν επίσης τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν τα παιδιά που δεν διαθέτουν παρόμοιες δεξιότητες.
Ας δούμε μερικά παραδείγματα απαντήσεων “ώριμων” και “ανώριμων” γονιών, ή “αποστασιοποιημένων” γονιών και εκείνων που ασκούν την συναισθηματική αγωγή στα παιδιά τους.
Παραδείγματα
1ο παράδειγμα
‘Ενα παιδί εξαφανίζεται μέσα σε ένα πολυκατάστημα, γεγονός προκαλεί έντονη ανησυχία στους γονείς του. Μετά από λίγο ένας υπάλληλος βρίσκει ένα καταφανώς αναστατωμένο παιδί και το βοηθά να αναζητήσει τους γονείς του.
Λανθασμένη απάντηση: «Ανόητε! Είμαι τόσο θυμωμένος μαζί σου που δεν πρόκειται να σε ξαναπάρω μαζί μου για ψώνια».
Προτεραιότητα των γονέων: Οι γονείς είναι φοβισμένοι και θέλουν να ξέ-ρουν ότι το παιδί Θα είναι ασφαλές και δεν θα ξανασυμβεί κάτι παρόμοιο.
Συναίσθημα του παιδιού: Φόβος.
Σωστή απάντηση: «Θα πρέπει να φοβήθηκες πολύ. Κι εγώ τρόμαξα. Έλα κοντά μου και άσε με να σε κρατήσω λίγο αγκαλιά. θα μιλήσουμε στη συ-νέχεια γι’ αυτό που σου συνέβη».
2ο παράδειγμα
Το παιδί επιστρέφει από το σχολείο και λέει: «Δεν Θα ξαναπάω ποτέ σχολείο! Ο δάσκαλος μου έβαλε τις φωνές μπροστά στους φίλους μου».
Λανθασμένη απάντηση: «Τι έκανες και προκάλεσες τις φωνές του δασκάλου σου;».
Προτεραιότητα των γονέων: Οι γονείς Θέλουν το παιδί τους να έχει επιτυχίες στο σχολείο και να το αγαπά ο δάσκαλος. Γι’ αυτό ανησυχούν μήπως κάνει κάτι που δεν πρέπει και προκαλέσει την αποδοκιμασία του δασκάλου.
Συναίσθημα του παιδιού: Αμηχανία και στενοχώρια
Σωστή απάντηση: “Θα πρέπει να ήταν ιδιαίτερα ενοχλητικό για σένα”.
3ο παράδειγμα
Την ώρα του βραδινού μπάνιου το παιδί λέει: «Μισώ τον αδελφό μου, θα ήθελα να πεθάνει».
Λανθασμένη απάντηση: «Είναι τρομερό αυτό που λες. Δεν μιλάμε με αυτό τον τρόπο στο σπίτι. Δεν μισείς τον αδελφό σου, τον αγαπάς. Δεν θέλω να ξανακούσω να λες κάτι τέτοιο!».
Προτεραιότητα των γονέων: Οι γονείς θέλουν τα δύο αδέλφια να τα πηγαίνουν καλά.
Συναίσθημα του παιδιού: Θυμός.
Σωστή απάντηση: “Γνωρίζω ότι ο αδερφός σου σε αναστατώνει και σε θυμώνει μερικές φορές. Τι συνέβη;”.
4ο παράδειγμα
Το παιδί επιστρέφει σπίτι και λέει: «Μισώ αυτά τα παιδιά. Δεν Θέλουν να παίξουν μαζί μου. Μου φέρονται απαίσια».
Λανθασμένη απάντηση: «Αν δεν ήσουν τόσο ιδιότροπος, θα έπαιζαν μαζί σου. Μην κάνεις θέμα για το παραμικρό. Θα πρέπει να υποχωρείς πού και πού!».
Προτεραιότητα των γονέων: Οι γονείς θέλουν το παιδί τους να τα πηγαίνει καλά με τα άλλα παιδιά και να μην πληγώνεται εύκολα.
Συναίσθημα του παιδιού: Λύπη
Σωστή απάντηση: “Θα πρέπει να στενοχωρήθηκες. Πες μου τι συνέβη”.
5ο παράδειγμα
Το παιδί σας λέει: «Θα ήθελα να μην ασχοληθείς εσύ απόψε μαζί μου, αλλά να ήταν εδώ ο/η (συμπληρώστε το κενό) για να με φροντίσει».
Λανθασμένη απάντηση: «Είναι πολύ άσχημο αυτό που λες. Δεν σκέφτεσαι καθόλου όταν μιλάς».
Προτεραιότητα των γονέων: Οι γονείς θέλουν το παιδί τους να εκτιμά το γεγονός ότι διέθεσαν χρόνο και έκαναν προσπάθειες για να μείνουν μαζί του το βράδυ.
Συναίσθημα του παιδιού: Λύπη
Σωστή απάντηση: Μπoρώ να το καταλάβω. Κι εμένα μου λείπει ο/η (συμπληρώστε το κενά)*
6ο παράδειγμα
Σας επισκέπτεται μια φίλη της κόρης σας. Η κόρη σας λέει στη φίλη της: «Δεν Θέλω να παίξουμε με το ίδιο παιχνίδι. Δεν μπορείς να παίξεις μ’ αυτό».
Λανθασμένη απάντηση: «Είσαι εγωίστρια. Θα πρέπει να μάθεις να μοιράζεσαι τα παιχνίδια σου».
Προτεραιότητα των γονέων: Οι γονείς Θέλουν η κόρη τους να μοιράζεται τα πράγματά της και να είναι πιο γενναιόδωρη και φιλόξενη με τις φίλες της.
Συναίσθημα του παιδιού: Θυμός
Σωστή απάντηση: «Μερικές φορές είναι πράγματι δύσκολο να μοιράζεσαι ένα αγαπημένο σου παιχνίδι. Ας αφήσουμε αυτό το παιχνίδι στην άκρη και ας βρούμε κάποια άλλα που πιστεύεις ότι μπορείς να μοιραστείς πιο άνετα».
Παρόλο που δεν υπάρχει μία και μοναδική «σωστή» απάντηση για κάθε Θέμα, οι παραπάνω απαντήσεις αποτελούν τυπικά παραδείγματα του είδους της διαπαιδαγώγησης που βασίζεται στη συναισθηματική αγωγή. Λάβετε υπόψη ότι τόσο το «σωστό» όσο και το «λάθος» ανταποκρίνονται στις προτεραιότητες των γονέων, να ξέρετε όμως ότι το «σωστό προσφέρει στο παιδί ενσυναίσθηση και καθοδήγηση.
Απόσπασμα, John Gottman “Η συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών”
