Σοκαριστική ήταν η έκθεση της Ανεξάρτητης Αρχής Διασφάλισης της Ποιότητας στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση που παρουσίασε εχθές η Καθημερινή, σύμφωνα με την οποία οι μισοί Έλληνες μαθητές είναι λειτουργικά αναλφάβητοι.
Τι σημαίνει όμως “λειτουργικά αναλφάβητος;”
Λειτουργικός Αναλφαβητισμός: Είναι η γνώση που δεν αφομοιώνεται, δεν γίνεται κατανοητή και άρα δεν εφαρμόζεται από μία προσωπικότητα που συρρικνώνεται, διαστρεβλώνεται κι εκφυλίζεται και η έκφραση που αδυνατεί να εκδηλωθεί και να παράγει αποτελέσματα. Με την λέξη «λειτουργικός» νοείται αυτός που διαθέτει όχι γνώση, αλλά ΕΠΙΓΝΩΣΗ της γνώσης, είναι ικανός να ενεργεί και να αναλαμβάνει έλεγχο κι ευθύνη του ελέγχου, αυτός που είναι ικανός να χειρίζεται καταστάσεις και πράγματα. Εύκολα διαφοροποιεί ανομοιότητες, δεν ταυτοποιεί ανόμοιους συσχετισμούς και κατανοεί αφηρημένες έννοιες.
Είναι φανερό, ακόμη κι αν ελάχιστα εξασκείς την τέχνη της παρατήρησης, ότι γύρω μας κυριαρχούν σε όλους τους χώρους των επιστημών οι μορφωμένοι – αμόρφωτοι, ενώ είναι σταθερό δεδομένο πως οι ταγοί των θρησκειών είναι καθολικά όλοι τους μορφωμένοι-αμόρφωτοι. Είναι φαινομενική αντίφαση να αποκαλείται κάποιος ως «μορφωμένος-αμόρφωτος» γιατί κάποιος που είναι μορφωμένος δεν μπορεί να είναι ταυτόχρονα κι αμόρφωτος.
Στην πραγματικότητα (σε αντίθεση με την φαινομενικότητα) αυτό ακριβώς συμβαίνει, γιατί αυτός που έχει σπουδάσει αλλά δεν χρησιμοποιεί τις γνώσεις του για να δημιουργεί αποτελέσματα, βρίσκεται στο ίδιο ακριβώς επίπεδο με αυτόν που δεν διαθέτει την γνώση, τον αμόρφωτο, τον αναλφάβητο. Δηλαδή ένας γιατρός που έχει σπουδάσει αλλά δεν χρησιμοποιεί τις γνώσεις του για να θεραπεύει ανθρώπους κι ένας αμόρφωτος που δεν γνωρίζει να θεραπεύει ανθρώπους έχουν αμφότεροι την ίδια μηδενική αξία στο περιβάλλον και στην κοινωνία που αλληλεπιδρούν, μάλιστα αυτός που κατέχει την γνώση αν δεν την χρησιμοποιεί, είναι ακόμη πιο κάτω στην αξιακή κλίμακα από αυτόν που δεν την κατέχει.
Μια γνώση αποκτά αξία όταν γίνεται πράξη (δημιουργεί δηλ. αποτελέσματα, από θέση αιτίας) η γνώση που δεν δημιουργεί αποτελέσματα είναι μια άχρηστη γνώση. Σκέψου μια τεράστια βιβλιοθήκη σε γλώσσα άγνωστη για ανθρώπους, δυνητικά εμπεριέχει πολύτιμη γνώση αλλά δεν έχει καθόλου αξία. Ξαφνικά κάποιος μαθαίνει την γλώσσα κι αρχίζει να διαβάζει τα βιβλία της και να μεταδίδει αυτά που μαθαίνει σε άλλους ανθρώπους, αλλά και πάλι δεν έχει καμία αξία η γνώση που αποκομίζει κι αναμεταδίδει.
Με τον καιρό κάποιος παίρνει μια γνώση από τον σωρό πληροφορίας, την εφαρμόζει στον φυσικό κόσμο κι αρχίζει να παράγει κάτι, ένα κατασκεύασμα που θεραπεύει τους ανθρώπους, που τους παρέχει ασφάλεια ή δυνατότητα αυξημένης επιβίωσης. Μόνο τότε η γνώση αρχίζει να αποκτά αξία, όχι όλη, μα μόνο η συγκεκριμένη.
Η ίδια η βιβλιοθήκη δεν έχει καμιά αξία, μόνο η μεταστοιχείωση της γνώσης με την δράση και την εφαρμογή αποκτά μια συγκεκριμένη αξία. Πως όμως θα αποφασίσει κάποιος ποιά είναι η γνώση που έχει αξία και θα την ξεχωρίσει από τον σωρό των σκουπιδιών; Γιατί η πλειονότητα των μορφωμένων ανθρώπων είναι μη λειτουργικοί σε σχέση με την γνώση τους; Πως μπορείς να ξεχωρίζεις με την υπερπληθώρα πληροφορίας γύρω σου τι διαθέτει αξία (φιλοεπιβιωτικό, ευδαιμονικό) για να του δώσεις την προσοχή σου; Μα είναι απλό. Αξία διαθέτει ότι είναι ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟ, ότι παράγει αποτελέσματα, ότι συνεισφέρει στην ευδαιμονία και την επιβίωση κι επιπλέον είναι απλό, (το ξυράφι του Όκαμ). Έτσι μπορούμε να δούμε γύρω μας (αφού απομονώσουμε τους φύση και θέση αναλφάβητους) ότι έχουμε να αντιμετωπίσουμε τις πληγές του Φαραώ που έρχονται καταπάνω στην λογική μας σαν σμήνος ακρίδων από τους μορφωμένους-αμόρφωτους. Όμως από τους μορφωμένους έχουμε απαιτήσεις, όχι από τους αμόρφωτους.
Οριοθέτηση της έννοιας λειτουργικός αναλφαβητισμός
Λειτουργικά αναλφάβητος είναι όχι εκείνος που δεν ξέρει, ή δεν μπορεί να συλλαβίσει και πίσω από τους φθόγγους να αναγνωρίσει τις λέξεις και το σώμα του έναρθρου λόγου, αλλά εκείνος που μολονότι γνωρίζει γραφή και ανάγνωση δεν μπορεί να τα χρησιμοποιήσει, για να λειτουργήσει με αυτάρκεια μέσα στην κοινωνική ομάδα στην οποία είναι ενταγμένος. Πρακτικά ένα άτομο είναι λειτουργικά αναλφάβητο: Είναι άνθρωπος που έχει αποφοιτήσει από την τυπική βασική εκπαίδευση με ικανοποιητική και πολλές φορές και με εξαιρετική σχολική επίδοση. Δεν μπορεί όμως:
