Πολλοί γονείς αγωνίζονται να αρχίσει το παιδί τους σχολείο νωρίς ή να πηδήξει μια τάξη. Τα παιδιά μαθαίνουν ανάγνωση και αριθμητική όλο και νωρίτερα. Κι είμαστε περήφανοι επειδή είναι έξυπνα. Και το να είναι έξυπνα ή αθλητικά θεωρείται πολύτιμο χαρακτηριστικό στην αμερικάνικη κοινωνία.
Συχνά, θα φτάσουμε στ’άκρα φορτώνοντάς τα με ιδιαίτερα μαθήματα και εκπαιδευτικά παιχνίδια, για να τα βοηθήσουμε να προχωρήσουν πιο γρήγορα. Η επιτυχία είναι γλυκιά κι αυτά είναι απτά, ορατά, μετρήσιμα σημάδια επιτυχίας. Το ελεύθερο παιχνίδι μοιάζει διασκεδαστικό. Όμως τι τα διδάσκει;
Αν σας λέγαμε ότι το ελεύθερο παιχνίδι διδάσκει τα παιδιά να είναι λιγότερο αγχώδη; Τα διδάσκει να είναι ανθεκτικά ψυχικά. Και η ανθεκτικότητα έχει αποδειχτεί ότι είναι ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες για την επιτυχία στην ενήλικη ζωή. Η ικανότητα να συνέρχεσαι έπειτα από μια αποτυχία, να ελέγχεις τα συναισθήματά σου και να αντιμετωπίζεις το άγχος είναι βασικά χαρακτηριστικά για έναν υγιή, λειτουργικό ενήλικα. Τώρα ξέρουμε ότι η ανθεκτικότητα είναι σπουδαία για την αποφυγή του άγχους και της κατάθλιψης, και είναι κάτι που οι Δανοί καλλιεργούν στα παιδιά τους εδώ και χρόνια. Και ένας από τους τρόπους που το κάνουν αυτό είναι δίνοντας μεγάλη σημασία στο παιχνίδι.
Από το 1971 ακόμα, στην Δανία, οι Niels και Erna Juel-Hansen, που ήταν ζευγάρι, ανέπτυξαν για πρώτη φορά μια παιδαγωγική μέθοδο που έδινε σημαντικό ρόλο στο παιχνίδι. Ανακάλυψαν ότι το ελεύθερο παιχνίδι είναι πολύ σημαντικό για την ανάπτυξη ενός παιδιού. Μάλιστα, για πολλά χρόνια δεν επιτρεπόταν στα παιδιά στη Δανία να αρχίσουν σχολείο πριν κλείσουν τα επτά. Οι εκπαιδευτικοί και οι υπεύθυνοι για την παιδεία δεν ήθελαν να αρχίζουν νωρίς το σχολείο, επειδή πίστευαν ότι τα παιδιά πρέπει πρώτα και πάνω από όλα να είναι παιδιά και να παίζουν. Ακόμα και τώρα, τα παιδιά κάτω των δέκα ετών τελειώνουν το σχολείο στις δύο το μεσημέρι και μετά έχουν την επιλογή να πάνε σε αυτό που ονομάζεται “σχολείο για τον ελεύθερο χρόνο” (skolefritidsorning) για την υπόλοιπη μέρα, όπου ενθαρρύνονται κυρίως να παίζουν. Απίστευτο, αλλά αληθινό!
Στη Δανία δεν δίνεται έμφαση στην εκπαίδευση μόνο ή στον αθλητισμό, αλλά στο παιδί ως ολότητα. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί εστιάζουν σε πράγματα όπως η κοινωνικοποίηση, η αυτονομία, η συντροφικότητα, η δημοκρατική στάση κι η αυτοεκτίμηση. Θέλουν τα παιδιά τους ν’αποκτήσουν ψυχική ανθεκτικότητα και ν’αναπτύξουν μια ισχυρή, εσωτερική πυξίδα που θα τα καθοδηγεί στην ζωή τους. Ξέρουν ότι τα παιδιά τους θα εκπαιδευτούν καλά και θα αποκτήσουν πολλές δεξιότητες. Η αληθινή ευτυχία, όμως, δεν πηγάζει μόνο από μία καλή εκπαίδευση.
Ένα παιδί που μαθαίνει να αντιμετωπίζει το άγχος, κάνει φίλους και έχει μια ρεαλιστική αντίληψη για τον κόσμο διαθέτει ένα σύνολο από δεξιότητες ζωής που είναι πολύ διαφορετικές από το να είναι, για παράδειγμα, μαθηματική ιδιοφυΐα. Κι όταν μιλούν για δεξιότητες ζωής, οι Δανοί αναφέρονται σ’όλες τις πλευρές της ζωής, κι όχι μόνο στην επαγγελματική ζωή.
Γιατί τι νόημα έχει να είσαι ιδιοφυΐα στα μαθηματικά χωρίς την ικανότητα να διαχειρίζεσαι τα σκαμπανεβάσματα της ζωής; Όλοι οι Δανοί γονείς στους οποίους μιλήσαμε είπαν ότι η υπερβολική πίεση σε μικρά παιδιά τους φαινόταν πολύ παράξενη.
Όπως το βλέπουν εκείνοι, αν τα παιδιά πασχίζουν διαρκώς να επιτύχουν κάτι – καλούς βαθμούς, βραβεία, επαίνους από δασκάλους και γονείς -, τότε δεν έχουν την ευκαιρία να αναπτύξουν τις βαθύτερες τάσεις τους. Πιστεύουν ότι τα παιδιά χρειάζονται, πάνω απ’όλα, τον χώρο και την εμπιστοσύνη που θα τους επιτρέψουν να μάθουν πράγματα μόνα τους. Να κατασκευάσουν και να επιλύσουν τα δικά τους προβλήματα. Αυτό δημιουργεί αληθινή αυτοεκτίμηση και αυτονομία, επειδή πηγάζει από το ίδιο το παιδί κι όχι από κάποιον άλλον.
