Η καμπάνια «Διαβάζω δυνατά» της Κόκκινης Αλεπούς είναι και πάλι εδώ. Για να μας υπενθυμίσει πόσο σημαντικό είναι να διαβάζουμε μεγαλόφωνα βιβλία στα παιδιά -από δέκα λεπτά ως μισή, μία ώρα και όσο θέλουν εκείνα και εσείς την ημέρα. Διαβάζοντας δυνατά στα παιδιά καλλιεργούμε μια συνήθεια που μας φέρνει πιο κοντά στα παιδιά, ενώ τους προσφέρει μια ευκαιρία ζωής: να αγαπήσουν τις ιστορίες και τα βιβλία.
Τα οφέλη της μεγαλόφωνης ανάγνωσης είναι πολλά και ανεκτίμητα, όπως μας εξηγεί παρακάτω η δημοσιογράφος Ζωή Κοσκινίδου, δημιουργός της Κόκκινης Αλεπούς. Μιας πύλης για το παιδικό βιβλίο που εδώ και επτά χρόνια μας ενημερώνει ανελλιπώς για τα νέα του χώρου, προσφέροντας προτάσεις βιβλίων και κριτικές, αλλά και συνεντεύξεις με συγγραφείς, δημιουργούς κι εκδότες. Η Ζωή Κοσκινίδου έχει επίσης διατελέσει μέλος της κριτικής επιτροπής για τα Κρατικά Βραβεία παιδικής κι εφηβικής λογοτεχνίας.
Φέτος, την αφίσα της καμπάνιας υπογράφει η η comic artist και εικονογράφος Στέλλα Στεργίου (O μικρός πρίγκιπας, Το καπλάνι της Βιτρίνας, Κλεμμένα Αυτιά, Στο δάσος, Έχω δικαίωμα; Εχω δικαίωμα!, συνεργασία με το περιοδικό Μπλε Κομήτης, κ.ά). Το εικαστικό έργο της Στέλλας Στεργίου πήρε τη μορφή της αφίσας χάρη στη δουλειά της γραφίστριας Τατιάνας Κοντούλη.
-Τι είναι ακριβώς η μεγαλόφωνη ανάγνωση και πώς μπορεί να υλοποιηθεί πρακτικά μες την ημέρα;
Είναι ακριβώς αυτό που λένε οι λέξεις: διαβάζουμε δυνατά ένα εικονογραφημένο βιβλίο ή ένα (ή και περισσότερα) κεφάλαιο από ένα λογοτεχνικό και αντλούμε ευχαρίστηση και ως ακροατές και ως αναγνώστες. Η κάθε οικογένεια, η κάθε τάξη είναι ένας διαφορετικός ζωντανός οργανισμός, με διαφορετικά μέλη που έχουν διαφορετικές ανάγκες. Στην οικογένεια η μεγαλόφωνη ανάγνωση μπορεί να ενταχθεί στην καθημερινότητα οποιαδήποτε ώρα της ημέρας, ανάλογα φυσικά το πρόγραμμά της, γονιών και παιδιών και τις ηλικίες των παιδιών. Για παράδειγμα, μια οικογένεια που έχει μικρά σε ηλικία παιδιά, που δεν πηγαίνουν ακόμα παιδικό σταθμό, μπορεί να εντάξει τη μεγαλόφωνη ανάγνωση οποιαδήποτε ώρα της ημέρας, μαζί με το παιχνίδι ή πριν τον ύπνο, ως μια ξεχωριστή δράση. ‘Οσο μεγαλώνουν τα παιδιά και το καθημερινό πρόγραμμα φορτώνεται με εξωτερικές δραστηριότητες, η μεγαλόφωνη ανάγνωση μεταφέρεται αργά το βράδυ και πάλι ίσως όχι πάντα κάθε μέρα.
Στην τάξη τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά: μπορεί ως πρακτική να υιοθετηθεί σε καθημερινή βάση, πριν ξεκινήσει το μάθημα ή στο τέλος για αποφόρτιση ή να αποτελέσει μέρος μιας ξεχωριστής δραστηριότητας στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Το ωραίο με τη μεγαλόφωνη ανάγνωση είναι ότι δε χρειάζεται πολλή ώρα (ακόμα και 10 λεπτά κάνουν δουλειά, αν και μεταξύ μας ποτέ δεν είναι αρκετά!) και ότι δεν είναι απαραίτητα ακριβό σπορ, μιας και βιβλία μπορεί κανείς εκτός από να αγοράσει, να δανειστεί, να ανταλλάξει ή να αγοράσει σε προσφορές, μπαζάρ, παλιότερους τίτλους, κλπ.
-Ποια είναι τα οφέλη για τα παιδιά;
Πέρα από τα οφέλη που έχει στα παιδιά σε επίπεδο μαθησιακό, όπως ο εμπλουτισμός του λεξιλογίου από πολύ μικρή ηλικία, η γνωριμία με διάφορα είδη γραπτού λόγου, ότι εξάπτει τη φαντασία και βοηθάει στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, έχει δύο οφέλη που για μένα είναι τα πιο σημαντικά: το ένα έχει να κάνει με τη δημιουργία στενών δεσμών με τους γονείς/δασκάλους, δηλαδή τους ανθρώπους που διαβάζουν μαζί με το παιδί. Το δεύτερο αφορά τη δημιουργία μιας υγειούς σχέσης του παιδιού με το βιβλίο. Παύει να βλέπει το βιβλίο, την ανάγνωση και το διάβασμα ως μια αναγκαστική δραστηριότητα των σχολικών διακοπών και αρχίζει να έχει μια πιο ουσιαστική σχέση με αυτό, καθώς συνδέει την ανάγνωση ενός βιβλίου μ’ ένα θετικό συναίσθημα, με τη χαρά της ψυχαγωγίας.
-Πώς μπορούμε να προσελκύσουμε τους εφήβους;
Οι έφηβοι καλώς θεωρούνται νομίζω το πιο δύσκολο κοινό, μιας και σε αυτή την ηλικία δεν θες ο γονιός σου θα σου επιλέγει αυτά που θα διαβάσεις ή σώνει και ντε να διαβάσεις ή ακόμα χειρότερα να κάνεις παρέα με τον γονιό σου. Είναι η ηλικία που θες να διαφοροποιηθείς από την οικογένεια και να μοιάσεις περισσότερο στους φίλους. Για τους έφηβους θεωρώ πως αν δεν έχουν γνωρίσει τη χαρά της μεγαλόφωνης ανάγνωσης στο σπίτι ή από πολύ μικρή ηλικία στο σχολείο, είναι λίγο πιο δύσκολο να τους κεντρίσεις το ενδιαφέρον από ό,τι στα πιο μικρά σε ηλικία παιδιά. Οχι ότι είναι ακατόρθωτο. Ο έφηβος έχει μια τεράστια γκάμα επιλογών και τίτλων για να διαβάσει. Είναι σε μια ηλικιακή φάση που δεν είναι παιδί αλλά δεν είναι και ενήλικας. Πατάει με το ένα πόδι στην εφηβική λογοτεχνία και με το άλλο στην ενήλικη. Εκεί έχει νομίζω να κάνει αποκλειστικά με το τι τον/την αφορά. Το κείμενο είναι που θα παίξει τον πρωταρχικό ρόλο. Αυτό ή θα τον φέρει πιο κοντά ή θα τον διώξει. Δεν ξέρω αν υπάρχει μαγική συνταγή για να τους προσελκύσεις. Στο μυαλό μου όμως παίζει πολύ το σενάριο να πρέπει απλώς να τους αφήσεις να κάνουν την επιλογή τους μόνοι τους, ίσως να τους δείξεις τον δρόμο κάνοντας μικρές προσπάθειες να φέρεις τη μεγαλόφωνη ανάγνωση στα δικά τους μέτρα, να συνδυάσεις το βιβλίο με μια ταινία ή τη μουσική.
Το απίστευτο είναι πως η μεγαλόφωνη ανάγνωση δεν έχει οφέλη μόνο για τα μωρά ή τα παιδιά. Και οι έφηβοι επωφελούνται, καθώς, σύμφωνα με τον Jim Trelease, Αμερικανό παιδαγωγό που θεωρείται ο γκουρού της μεγαλόφωνης ανάγνωσης, το επίπεδο αναγνωστικής ικανότητας ενός παιδιού δεν φτάνει το επίπεδο της ικανότητας της ακρόασης μέχρι τα 13 -14 του χρόνια. Αυτό που τονίζει ο Trelease είναι πως ακόμα και αν έχει κατακτήσει το παιδί την ικανότητα της ανάγνωσης, δεν σταματάμε να του διαβάζουμε, καθώς ακόμα ωφελείται πολλαπλά, συνεχίζει να εμπλουτίζει το λεξιλογιό του και να έρχεται σε επαφή με κείμενα που δεν απευθύνονται στη δική του ηλικία (σε επίπεδο δυσκολίας, κατανόησης, διάφορα είδη γραπτού λόγου κλπ). Εκεί νομίζω ότι παίζει τεράστιο ρόλο ο εκπαιδευτικός, ο οποίος μπορεί – αν το θέλει – να εντάξει τη μεγαλόφωνη ανάγνωση μέσα στις ώρες του. Και τυχαίνει να γνωρίζω και κάποια παραδείγματα καθηγητών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που το έχουν τολμήσει και τώρα δρέπουν τους καρπούς αυτού που έσπειραν.
Διαβάζω Δυνατά 2023 καμπάνια Κόκκινης Αλεπούς
-Πώς έχετε δει και εσείς ως μητέρα να λειτουργεί στο παιδί;
Θα σας περιγράψω ένα σκηνικό που συνέβη μέσα στην πανδημία, κάτι που με έκανε να καταλάβω τη δύναμη που έχει η μεγαλόφωνη ανάγνωση. Γενικά, διαβάζουμε δυνατά στο σπίτι από βρεφική ηλικία, στην αρχή board books, μετά εικονογραφημένα και σιγα σιγά μπήκαμε στη λογοτεχνία και τα chapterbooks. Μέσα στην πανδημία και ειδικά στη φάση της δεύτερης καραντίνας, με την τηλεκπαίδευση, όπως όλα τα παιδιά, έτσι και το δικό μου, βρέθηκε εκτός προγράμματος και με ένα τεράστιο άγχος να πρέπει να διαχειριστεί. Εκείνη την περίοδο η κατάσταση στο σπίτι ήταν τεταμμένη καθώς ήμασταν όλοι 24 ώρες το 24ωρο μαζί, να δουλεύουμε, να διαβάζουμε, να προσπαθούμε να δημιουργήσουμε νέες ισορροπίες. Σε εκείνη ακριβώς τη δύσκολη φάση, το ίδιο το παιδί αποζητούσε και απολάμβανε τη μεγαλόφωνη ανάγνωση περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη στιγμή ως τώρα. Και γενικά, παρατηρώ πως μου ζητάει να της διαβάσω όταν πάντα κάτι την προβληματίζει ή την απασχολεί. Ο χρόνος που αφιερώνει η μια στην άλλη είναι θεραπευτικός: εγώ χαλαρώνω λίγο από τον χαμό της καθημερινότητας κι εκείνη βρίσκει λίγο χρόνο να κουρνιάσει και να με έχει όλη για εκείνη. Για αυτό και θεωρώ πως ένα από τα σπουδαιότερα οφέλη της πρακτικής είναι οι ισχυροί δεσμοί που αναπτύσσονται.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
-Τι περιλαμβάνει η Καμπάνια της Κόκκινης Αλεπούς;
Το «Διαβάζω Δυνατά» είναι ουσιαστικά ένα μέσο ενθάρρυνσης, ένα μέσο γνωριμίας με τη μεγαλόφωνη ανάγνωση που απευθύνεται στο ευρύ κοινό. Οπως πολλές φορές έχουμε τονίσει μέσα από την αρθρογραφία που ανεβαίνει στην Κόκκινη Αλεπού, δεν είμαστε επιστήμονες ώστε να έχουμε τη δυνατότητα να εκπονούμε έρευνες για τα τεράστια οφέλη που κρύβει αυτή η πρακτική. Ολα ξεκινούν από την προσωπική μας εμπειρία, είτε ως γονείς είτε ως εκπαιδευτικοί. Αυτή είναι που μας οδηγεί και από εκεί και πέρα συμβουλευόμαστε πάντα τους ειδικούς, τους παιδιάτρους, τους παιδοψυχολόγους, τους ανθρώπους που ασχολούνται σε επιστημονικό επίπεδο με τη μεγαλόφωνη ανάγνωση. Το «Διαβάζω Δυνατά» απευθύνεται σε ανθρώπους που θέλουν να μάθουν περισσότερα για τη μεγαλόφωνη ανάγνωση, μαθαίνοντας μέσα από την αρθρογραφία και τις παρουσιάσεις/συζητήσεις που διοργανώνουμε σε νηπιαγωγεία, δημοτικά και βιβλιοθήκες για τα πολλαπλά οφέλη της αλλά και τον τρόπο που επιλέγουμε βιβλία.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
–Η Κόκκινη Αλεπού είναι συνυφασμένη με τον χώρο του παιδικού βιβλίου. Πώς ξεκίνησε αλήθεια το site και μάλιστα σε μια εποχή που δεν έγραφε σχεδόν κανείς για το παιδικό βιβλίο;
Ακριβώς αυτό ήταν που με παρακίνησε για να την ξεκινήσω, ό,τι δεν μπορούσα με ευκολία να βρω κείμενα που απευθύνονται στον μέσο αναγνώστη, όχι τον εκπαιδευτικό ή τον φοιτητή Παιδαγωγικών σχολών και που πρότειναν βιβλία μέσα από κριτικές. Ζητούσα να διαβάσω κείμενα που να απευθύνται σε μένα, που να με καθοδηγήσουν ώστε να μπορέσω δημιουργήσω την πρώτη βιβλιοθήκη της κόρης μου. Αν και το παιδικό βιβλίο δεν μου ήταν καθόλου άγνωστο, καθώς και αναγνώστρια από μικρή ήμουν και στην εφημερίδα που δούλευα τότε είχα επαφή με τον συγκεκριμένο χώρο, είχα ένα τεράστιο κενό να καλύψω όταν πρωτοξεκίνησα να στήνω την Κόκκινη Αλεπού. Και μιλάω και για το κενό στα βασικά χαρακτηριστικά των παιδικών βιβλίων (η παιδική λογοτεχνία κρύβει έναν τεράστιο θησαυρό και αποτελεί πεδίο πανεπιστημιακής εκπαίδευσης), αλλά και το κενό στην τότε εκδοτική πραγματικότητα. Ακόμα και τώρα, επτά χρόνια μετά, συνεχίζω να μαθαίνω σε καθημερινή βάση και καταλαβαίνω πως αν θες να γράφεις για βιβλία, πρέπει να διαβάζεις, να κάνεις έρευνα, να ρωτάς, να μιλάς με τους δημιουργούς τους, να βλέπεις τι συμβαίνει έξω από τη δική σου χώρα και να μην επαναπαύεσαι σε αυτά που ήδη γνωρίζεις. Το παιδικό βιβλίο είναι ένας ζωντανός οργανισμός, που δεν μένει σταθερός, αλλάζει, αναπτύσσεται και προσαρμόζεται στην κάθε εποχή. Επίσης, έχει τεράστιο ενδιαφέρον η ιστορία του, το παρελθόν του.
-Θα θέλατε να μας προτείνετε ενδεικτικά 10 βιβλία που προσφέρονται ιδιαίτερα για μεγαλόφωνη ανάγνωση;
Σάρλοτ η αραχνούλα, E.B. White, Ψυχογιός.
Ο θησαυρός της Βαγίας, Ζωρζ Σαρή, Πατάκης
Η σειρά Μικρός Δράκος Καρύδας, Ινγο Ζίγκνερ, Μεταίχμιο
Τα κλεμμένα αυτιά, Φ. Δούσος, Μικρή Σελήνη
Λύκοι στο χιόνι, Κάθριν Ράντελ, Πατάκης
Οι μάγισσες, Ρόαλντ Νταλ, Ψυχογιός
Οι δραπέτες, Ουλφ Σταρκ, εκδ. Αδελφοί Βλάσση
Η τριλογία Πέιτζις & Σία, Αννα Τζέιμς, Διόπτρα
H σειρά βιβλίων με πρωταγωνίστρια τη Δεσποινίδα Σαρλότ της Ντομινίκ Ντεμέρ, εκδ. Πατάκη (Η καινούρια δασκάλα, Η μυστηριώδης βιβλιοθηκάριος, Η φανταστική προπονήτρια)
Το καταραμένο κουνέλι, Judith Kerr, Παπαδόπουλος
