Το παιχνίδι αποτελεί μια βασική δραστηριότητα στη ζωή του παιδιού και παίζει καθοριστικό ρόλο στη σωματική, την ψυχοσυναισθηματική, την κοινωνική και τη γνωστική του ανάπτυξη. Η ψυχολόγος Ειρήνη Γιαννόπαπα, επιστημονικά υπεύθυνη του Θεραπευτικού Ινστιτούτου Ίσιδα, απάντησε στη δημοσιογράφο Φίλια Μητρομάρα πώς το παιχνίδι βοηθά στην εξέλιξη των παιδιών.
Τι σημαίνει “παίζω;”
Για το παιδί παίζω σημαίνει αλληλοεπιδρώ, μεταφέρω σκέψεις, συναισθήματα σε έναν άλλο άνθρωπο ή σε ένα αντικείμενο, φτιάχνω το δικό μου κόσμο.
Το παιχνίδι στην ψυχοθεραπεία λειτουργεί ως διαγνωστικό εργαλείο;
Στην ψυχοθεραπεία πάντα με τα παιδιά εργαζόμαστε μέσα από το συμβολικό κόσμο του παιχνιδιού. Δίνουμε στο παιδί να παίξει, παρατηρούμε τι παιχνίδια προτιμά. Επίσης, μέσα από τα παιχνίδια αναδεικνύονται ρόλοι που αναλαμβάνει το παιδί ή καταστάσεις με τις οποίες είναι εξοικειωμένο μέσα στο σπίτι. Οπότε για τον θεραπευτή το παιχνίδι είναι ένα σημαντικό διαγνωστικό αλλά και θεραπευτικό εργαλείο. Μέσα από το συμβολικό παιχνίδι των παιδιών αντιλαμβανόμαστε πως βιώνει το παιδί τις σχέσεις των μελών της οικογένειας και τα πρότυπα που διαμορφώνονται, για τις μελλοντικές δικές του διαπροσωπικές σχέσεις. Για παράδειγμα, ένα κορίτσι που παίζει με τις κούκλες του και συνηθίζει να λέει απευθυνόμενο στον «σύζυγο»: «μα καλά, δεν πήγες σούπερ μάρκετ, όλα εγώ πρέπει να τα κάνω πια!» μας δίνει την πολύτιμη πληροφορία ότι είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με ένα παιχνίδι ρόλων στο σπίτι, όπου η μητέρα του απαξιώνει τον πατέρα του και εκείνος φαίνεται ανεπαρκής. Οπότε, πως να μην αναζητήσει στην πορεία του ένα αντίστοιχο μοντέλο σχέσης που θα το δυσκολέψει στην ενήλικη ζωή του; Ή, όταν ένα κορίτσι παίζει και δίνει στις κούκλες του χαρακτηριστικά μεγαλύτερων γυναικών, για παράδειγμα έντονο μακιγιάζ ή ντύσιμο που αντιστοιχεί σε γυναίκα, πως να μην αγωνιούμε για το πως αυτό το κορίτσι προσεγγίζει την θηλυκότητα του;
Δηλαδή με το παιχνίδι το παιδί επικοινωνεί την καθημερινότητά του, τον τρόπο που σχετίζεται, τους φόβους και τις ανησυχίες του;
Ναι! Για το παιδί το παιχνίδι είναι το μέσο επικοινωνίας του, ο τρόπος για να μάθει, ο κώδικας με τον οποίο επικοινωνεί με τους συνομηλίκους και με τους ενήλικες. Γι’ αυτό συνεχώς προτείνουμε στους γονείς να επεξεργάζονται γεγονότα μέσα από παιχνίδια ρόλων. Αν για παράδειγμα έχουμε αντιληφθεί ότι το παιδί μας προκαλεί ή δέχεται εκφοβισμό στο σχολείο, οι νουθεσίες και οι μακρόσυρτοι διάλογοι σπανίως βοηθούν, ενώ αυτό που προτείνουμε είναι οι γονείς να «παίξουν» σκηνές που διαδραματίζονται στο σχολείο και μέσα από τους ρόλους να περάσουν τα μηνύματα στο παιδί για το πως αντιδρούμε σε κάθε κατάσταση.
Τα παιδιά ζητούν πολλές φορές να παίξουν παιχνίδια στο tablet. Αυτό είναι παιχνίδι;
Θα πρέπει να διαφυλάξουμε την παιδικότητα του παιδιού, να του επιτρέψουμε να βιώσει την παιδική του ηλικία, να μη βιαζόμαστε να το εντάξουμε σε ρόλους που δεν του αντιστοιχούν. Το παιχνίδι είναι δημιουργία και κάθε φορά που στερούμε από ένα παιδί το παιχνίδι ή το βάζουμε σε καταστάσεις τυποποιημένου παιχνιδιού, βλέπε τάμπλετ, του κόβουμε από τη δημιουργικότητα που ενυπάρχει στη φύση του.
Γιατί οι εξωσχολικές δραστηριότητες των παιδιών πρέπει να είναι λίγες και επιλεγμένες;
Είμαι εναντίον των πολλών δραστηριοτήτων σε πλαίσια π.χ κολυμβητήριο, μπάσκετ κ.λπ., επειδή βλέπω πως τα τελευταία χρόνια οι γονείς έχουν την τάση να γεμίζουν ασφυκτικά το πρόγραμμα των παιδιών τους με δραστηριότητες και, στο τέλος, καταλήγουν να μπαίνουν οι ίδιοι και να βάζουν και τα παιδιά σε ένα μαραθώνιο να προλάβουν να τα πάνε και να τα φέρουν από τις δραστηριότητες, χωρίς εν τέλει τα παιδιά να απολαμβάνουν τη διαδικασία. Είναι προτιμότερο οι γονείς να διαθέσουν τα απογεύματά τους και να φτιάξουν μαζί με τα παιδιά ένα γλυκό στο σπίτι, ένα παζλ, να πάνε μια βόλτα σε ένα κοντινό πάρκο, να συζητήσουν, να καθίσουν μαζί να δούνε τη βροχή, ή να «κάνουν πειράματα», ή απλά να καθίσουν αγκαλιά και να πουν ιστορίες από τα παιδικά τους χρόνια ή να μαστορέψουν κάτι που χάλασε μέσα στο σπίτι.
Πολλές φορές λόγω του γρήγορου ρυθμού της καθημερινότητας όμως δεν υπάρχει χρόνος για παιχνίδι
Για τα παιδιά μας φροντίζουμε να έχουν πάντα φαγητό, φροντίζουμε να έχουν φάρμακα όταν αρρωσταίνουν, φροντίζουμε να είναι ντυμένα καλά, φροντίζουμε όλες τις βασικές τους ανάγκες γιατί λοιπόν να μην φροντίζουμε να βρίσκεται πάντα ο χρόνος για παιχνίδι;
Στην πραγματικότητα το παιχνίδι είναι αναπόσπαστο και απαραίτητο στοιχείο για την ανάπτυξη και τη ζωή του παιδιού. Μάλιστα, η απουσία του παιχνιδιού από τη ζωή του παιδιού, συνδέεται με φτωχές κινητικές δεξιότητες, χαμηλά επίπεδα φυσικής δραστηριότητας, μειωμένη ικανότητα διαχείρισης στρεσογόνων καταστάσεων, μειωμένες κοινωνικές δεξιότητες, οι οποίες είναι πιθανό να οδηγήσουν σε δυσκολίες στη διαχείριση κοινωνικών καταστάσεων, επίλυση συγκρούσεων, θέματα διαφορετικότητας, θέματα αυτοεκτίμησης ή θέματα αποτυχίας.
Τι σημαίνει “παίζω” για τον ενήλικα;
Ο δημιουργικός ενήλικας είναι το παιδί που επιβίωσε μέσα μας. Θέλω να τονίσουμε ότι όταν ο ενήλικας χάσει την επιθυμία του για παιχνίδι, να “μπει” δηλαδή στη ζωή με τρόπο ενεργητικό, με τρόπο που να αναζήτα να δράσει, να δημιουργήσει, να μάθει νέα πράγματα, τότε καταλήγει στη μίζερη θέαση της ζωής, γίνεται άχρωμος και σαφέστατα ο άχρωμος τρόπος ζωής του θα επηρεάσει και τη ζωή των παιδιών του.
Τι παιχνίδια πρέπει να επιλέγουν οι γονείς για τα παιδιά;
Οι γονείς ασκούν μεγάλη επιρροή στις προτιμήσεις των παιδιών στο παιχνίδι, καθώς συνήθως διαλέγουν τα παιχνίδια του, βασιζόμενοι κυρίως στις δικές τους ιδέες περί κατάλληλων παιχνιδιών. Ωστόσο, το εκπαιδευτικό παιχνίδι ή το ακριβό παιχνίδι δεν έχει νόημα εάν δεν υπάρξει αλληλεπίδραση, εάν ο γονιός πρώτα δεν το χαρεί μαζί με το παιδί του. Η αλήθεια είναι ότι βλέπω πολλά παιδιά που ενθουσιάζονται με ένα απλό επιτραπέζιο από χαρτόνι που φτιάχνουν μόνα τους μαζί με τον θεραπευτή και μόνο ή αίσθηση ότι έφτιαξαν κάτι μόνα τους τους δίνει λάμψη στα μάτια. Ή βλέπω παιδιά που απολαμβάνουν να φυσάνε με καλαμάκι μέσα σε μία λεκάνη με νερό, ή παιδιά που σκάνε στα γέλια επειδή κολλάνε τα χέρια τους στο ζυμάρι. Καταλήγω, λοιπόν, στο ότι τα παιδιά απολαμβάνουν κυρίως τη διαδικασία, όχι ένα υλικό παιχνίδι, απολαμβάνουν την παρέα του φίλου ή του ενήλικα που θα ασχοληθεί μαζί τους.
Δες σε αυτό το βίντεο τη μεγάλη σημασία του παιχνιδιού:
