Mέχρι κάποιο επίπεδο το άγχος είναι φυσιολογικό. Δεν είναι κακό το παιδί να νιώθει κάποιες φορές θυμό, φόβο, μοναξιά ή άγχος αρκεί να μοιράζεται αυτά τα συναισθήματα. Ρωτήσαμε τη ψυχολόγο Ειρήνη Γιαννόπαπα και μας απάντησε τί μπορούμε να κάνουμε όταν το παιδί έχει άγχος.
Πώς μπορώ να καταλάβω ότι ένα παιδί έχει άγχος;
Το ήπιο άγχος αποκαλεί ανησυχία ή αγωνία, ενώ το έντονο άγχος βιώνεται ως τρόμος ή πανικός. Τα βασικά συμπτώματα άγχους στα παιδιά είναι μεταξύ άλλων:
• Παρουσιάζει ψυχοσωματικά συμπτώματα όπως πονοκέφαλοι, πόνο στην κοιλιά, ταχυπαλμίες και εμετούς.
• Εμφανίζει παλινδρόμηση σε κάποιο τομέα που ήδη το παιδί έχει κατακτήσει όπως ενούρηση ή νυχτερινή ενούρηση, εγκόπριση, αρνείται να φάει ή να κοιμηθεί μόνο του, πιπιλά το δάκτυλό του κ.λπ.
• Ανησυχεί υπερβολικά όταν πρέπει να αποχωριστεί τους γονείς του (άγχος αποχωρισμού).
• Φοβάται ότι θα συμβεί κάτι κακό στους γονείς του ή φοβάται μήπως το ίδιο το παιδί πάθει κάτι κακό.
• Αρνείται να πάει παιδικό σταθμό ή στο σχολείο χωρίς τους γονείς του. Δεν θέλει να μείνει μόνο του, έχει διάφορες φοβίες,
• Βλέπει εφιάλτες.
• Έχει δυσκολία στη συγκέντρωση και είναι αφηρημένο.
Υπάρχουν διάφορες μορφές αγχωδών διαταραχών στα παιδιά;
Ναι, οι πιο συνηθισμένες είναι το άγχος αποχωρισμού και οι διάφορες φοβίες για αντικείμενο, ζώο, χώρο, κατάσταση ή δραστηριότητα. Σε αυτές προστίθεται και η κοινωνική φοβία (από 8 ετών) και η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, που χαρακτηρίζεται από έντονο, χρόνιο, γενικευμένο και διάχυτο άγχος ή υπερβολική ένταση και επίμονες, αβάσιμες ανησυχίες σχετικά με τον ανταγωνισμό, την αποδοχή, τις ικανότητες του παιδιού. Επίσης υπάρχει και η αγχώδης διαταραχή σχετιζόμενη με ειδικούς παράγοντες. Συμβαίνει όταν τα αγχώδη συμπτώματα ξεκινούν μετά από γεγονότα δυνητικά στρεσογόνα όπως αποχωρισμοί, έκθεση σε σκηνές βίας, διαζύγιο των γονιών, αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος. Συνήθως διαρκεί για μικρό χρονικό διάστημα αλλά η παραμονή του στρεσογόνου παράγοντα διαιωνίζει την παρουσία των συμπτωμάτων.
Ποιο είναι το προφίλ των παιδιών που αγχώνονται;
Τα πολύ αγχώδη παιδιά είναι, συνήθως, συνεσταλμένα και εξαρτημένα από τους γονείς τους. Δυσκολεύονται να αυτονομηθούν και να αναπτύξουν την αυτοπεποίθησή τους γιατί οι γονείς είναι πιο προστατευτικοί και παρεμβατικοί. Τα παιδιά αυτά έχουν την ανάγκη να βρίσκονται συνεχώς μαζί με τους γονείς τους.
Τι μπορούμε να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε το άγχος του παιδιού;
Πολλές φορές οι γονείς κουράζονται ή θυμώνουν όταν το παιδί παρουσιάζει άγχος κάτι που εμποδίζει τη λειτουργικότητα της οικογένειας. Ο θυμός ή οι φωνές δεν βοηθούν ένα αγχωμένο παιδί να πάψει να ανησυχεί. Κάποιοι άλλοι γονείς ανησυχούν ή νιώθουν ντροπή για το πώς βλέπουν οι άλλοι το παιδί τους ή και τους ίδιους. Εάν προσθέσετε και τις ενοχές η κατάσταση είναι άσχημη για όλη την οικογένεια. Βασική προϋπόθεση λοιπόν είναι να ελέγχετε το δικό σας άγχος και τις δικές σας ανησυχίες και αντιδράσεις μπροστά στο παιδί. Προσπαθείτε να διαχειρίζεστε τις καταστάσεις με ψυχραιμία και αισιοδοξία, να είστε ευρηματικοί και να δίνετε ένα σωστό πρότυπο διαχείρισης προβλημάτων στα παιδιά σας. Να θυμάστε ότι όσο πιο έντονο το άγχος που βιώνετε, τόσο περισσότερη και σε βάθος “δουλειά” χρειάζεται για να το αντιμετωπίσετε.
Εξασφαλίστε ένα οικογενειακό περιβάλλον στο όποιο το παιδί να αισθάνεται αγάπη, αποδοχή, ασφάλεια και στοργή.
Δώστε προσοχή στο να μη νιώθει το παιδί μεγάλη πίεση εξαιτίας προσδοκιών είτε δικών του είτε του περίγυρου.
Ελέγξτε την υπερπροστασία σας, αν θέλετε το παιδί σας να είναι στο μέλλον ένας ώριμος με εμπιστοσύνη στον εαυτό του ενήλικας. Η υπερπροστασία πνίγει τα παιδιά και στέλνει το μήνυμα πως είναι ανίκανα να κάνουν κάτι μόνα τους. Έτσι τα καθιστά εξαρτώμενα, εσωστρεφή, χωρίς τη δυνατότητα να λαμβάνουν μόνα τους αποφάσεις.
Φροντίστε να ενθαρρύνετε το παιδί να συμμετέχει σε διαφορές κοινωνικές, αθλητικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες, προτρέψτε το να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες.
Ακούτε προσεκτικά όταν το παιδί σας μιλά και αποφεύγετε την αρνητική κριτική για τα συναισθήματά του.
Τέλος, ενισχύετε και τονώνετε την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση του παιδιού κάθε μέρα.
Πότε απαιτείται η συμβολή ενός ψυχολόγου;
Εάν πιστεύετε ότι δεν μπορείτε να διαχειριστείτε το άγχος του παιδιού ή το ίδιο εμμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα και επηρεάζει τη λειτουργικότητα του, μιλήστε με έναν ψυχολόγο.
Να θυμάστε ότι το άγχος στο παιδί δεν είναι κάτι που περνάει μόνο του. Αν οι ανησυχείτε για την ψυχική υγεία του παιδιού πρέπει οπωσδήποτε να αναζητήσετε βοήθεια σε ψυχολόγο και να μην αφήσετε συναισθήματα όπως η ντροπή και ο φόβος να σας εμποδίσουν να ζητήσετε υποστήριξη. Με την κατάλληλη υποστήριξη, θα συμβάλλετε σημαντικά στη βελτίωση της ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης του παιδιού.
Σε αρκετές περιπτώσεις είναι απαραίτητη η συμβουλευτική εργασία με την οικογένεια ή και η οικογενειακή θεραπεία, ιδίως όταν διαπιστώνεται ότι οι μεγάλες προσδοκίες των γονιών αποτελούν την πηγή άγχους για το παιδί ή όταν είναι εμφανείς οι ιδιαίτερες συναισθηματικές ανάγκες των γονιών που δημιουργούν ασάφειες στους ρόλους και αδυναμία διευθέτησης των διαφωνιών.
