Η θετική γονεϊκότητα (positive parenting) είναι μια προσέγγιση που επικεντρώνεται στη θετική συμπεριφορά των παιδιών και των εφήβων, αντί να επικεντρώνεται στις αρνητικές, προβληματικές συμπεριφορές. Είναι μια αντιφατική προσέγγιση καθώς οι περισσότεροι άνθρωποι είμαστε προγραμματισμένοι να ανταποκρινόμαστε στα αρνητικά και όχι στα θετικά ερεθίσματα. Για παράδειγμα, όταν υπάρχουν δύο παιδάκια και το ένα κάθεται ήσυχο και το άλλο κάνει φασαρία, η προσοχή μας θα πάει συνήθως σε αυτό που κάνει φασαρία. Το παιδί γίνεται αποδέκτης “αρνητικής προσοχής”, ενώ το ήσυχο παιδάκι συχνά δεν λαμβάνει καθόλου προσοχή. Στη θετική γονεϊκότητα οι γονείς αγνοούν το παιδί που κάνει θόρυβο και επιβραβεύουν το ήσυχο παιδάκι. Βέβαια, αυτό είναι πολύ εύκολο να το λέει κάποιος παρά να το κάνει.
Η θετική γονεϊκότητα βασίζεται στην θεωρία κοινωνικής μάθησης σύμφωνα με την οποία είμαστε πρότυπο για το πως θέλουμε να συμπεριφέρονται τα παιδιά μας. Έτσι, αν θέλουμε τα παιδιά μας να είναι ήρεμα, πρέπει και εμείς ως γονείς να είμαστε ήρεμοι. Αυτή η προσέγγιση ουσιαστικά σημαίνει ότι κάνουμε ότι λέμε, και είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί στην πραγματική ζωή.
Τι είναι ακριβώς η θετική γονεϊκότητα;
Η θετική γονεϊκότητα είναι μια πανίσχυρη προσέγγιση. Η ιδέα είναι ότι οι γονείς επικεντρώνονται στις δυνάμεις του παιδιού τους και δεν προσπαθούν να διορθώσουν τις αδυναμίες του.
Οι ρίζες της θετικής γονεϊκότητας προέρχονται από τον Αυστριακό ψυχίατρο Άλφρεντ Άντλερ το 1900. Ο συγκεκριμένος άνθρωπος πίστευε ότι τα παιδιά έχουν ανάγκη να είναι συνδεδεμένα με τους ανθρώπους γύρω τους. Όταν βρίσκονται σε ένα θετικό και ενθαρρυντικό περιβάλλον, είναι πιθανό να είναι ήρεμα.
Συχνά, η φυσική μας θέση , ως γονείς και σύντροφοι, είναι να είμαστε σχολαστικοί. Είναι εύκολο να επικεντρωνόμαστε σε όσα κάνουν λάθος τα παιδιά μας. Αλλά η αλλαγή της εστίασής σας στα δυνατά τους σημεία είναι η φιλοσοφία αυτού του τρόπου ανατροφής. Όπως δείχνουν οι έρευνες είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος διαπαιδαγώγησης.
Κατανοώντας τη θετική γονεϊκότητα
Ένας εύκολος τρόπος να θυμάστε την θετική γονεϊκότητα είναι να σκέφτεστε την “πυραμίδα της γονεϊκότητας”. Ο ποιοτικός χρόνος με τα παιδιά, τα παιχνίδια και η επιβράβευση βρίσκονται στη βάση της πυραμίδας. Στη συνέχεια ακολουθούν οι τεχνικές θετικής πειθαρχίας που περιλαμβάνουν κανόνες, όρια και επιλεκτική άγνοια. Η πυραμίδα αναπτύχθηκε από τον Αμερικανό ψυχολόγο, Κάρολιν Γουέμπστερ-Στράτον, ο οποίος έγραψε το δημοφιλές βιβλίο για τους γονείς ” The Incredible Years.”
Η πυραμίδα της γονεϊκότητας υπενθυμίζει στους γονείς ότι τα εργαλεία που προάγουν την συνεργασία πρέπει να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, με τα εργαλεία της θετικής πειθαρχίας να χρησιμοποιούνται με φειδώ.
Για τους εφήβους, μπορεί να χρησιμοποιηθεί η θετική γονεϊκότητα με προσαρμοσμένο τρόπο. Για παράδειγμα, είναι σημαντικό οι γονείς να επιβραβεύουν τους εφήβους, αλλά αυτό συνήθως πρέπει να γίνεται διακριτικά. Η ενθουσιώδης επιβράβευση, όπως δηλώνουν πολλοί γονείς, μπορεί να μην έχει τα αναμενόμενα αποτελέσματα.
Μια από τις σημαντικότερες δεξιότητες των γονέων όσον αφορά τους εφήβους, είναι να παραμένουν ήρεμοι όταν αντιμετωπίζουν δύσκολες συμπεριφορές.
Κάποια παιδιά και έφηβοι ανταποκρίνονται καλά στις τεχνικές θετικής γονεϊκότητας, ενώ άλλα αντιστέκονται σε αυτές τις αλλαγές. Ουσιαστικά τεστάρουν την δέσμευση των γονιών τους. Η θετική αλλαγή συχνά χαρακτηρίζεται από μια διαδικασία που περιλαμβάνει δύο βήματα μπροστά και ένα βήμα πίσω.
Πώς μπορούν οι γονείς να εφαρμόσουν τη θετική γονεϊκότητα;
Οι τεχνικές της θετικής γονεϊκότητας μπορεί να διαφέρουν αλλά η κεντρική ιδέα είναι ότι οι γονείς πρέπει να δίνουν έμφαση στη θετική αλληλεπίδραση. Οι γονείς πρέπει να αναγνωρίζουν, να επιβραβεύουν και να ενισχύουν τις θετικές συμπεριφορές. Στόχος είναι να δείξουν ενσυναίσθηση και να προσφέρουν ζεστασιά και υποστήριξη. Επίσης, σκοπός είναι να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον που θα ώστε ένα παιδί να συμπεριφέρεται εποικοδομητικά.
Οι ψυχολόγοι ορίζουν ως “δύναμη”, κάτι που το παιδί κάνει καλά, συχνά και με χαρά. Αυτό μπορεί να είναι ότι του αρέσει να περπατά ή να συζητά, χαρακτηριστικά της προσωπικότητας όπως η περιέργεια, το κουράγιο, το χιούμορ και η ευγένεια. Οι γονείς πρέπει να τα έχουν όλα αυτά στο μυαλό τους για να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη της μοναδικής προσωπικότητας, των δεξιοτήτων , των ταλέντων και των ικανοτήτων του παιδιού τους ώστε να το βοηθήσουν να ευημερήσει.
Χρήσιμες συμβουλές για τη θετική γονεϊκότητα
1. Προσπαθήστε να καταλάβετε τα παιδιά σας
Είναι πολύ σημαντικό ως γονείς να δείχνετε συμπόνια και κατανόηση στα συναισθήματα των παιδιών σας. Οι σκέψεις και οι συμπεριφορές τους μπορεί να μοιάζουν παράλογες ή ακόμη και άτακτες σε εσάς. Αλλά μέσα τους προσπαθούν να βγάλουν νόημα από τις εμπειρίες τους για τον κόσμο και τις ανάγκες τους. Αν μπορέσετε να μπείτε για ένα λεπτό στη θέση τους, μπορείτε να τα βοηθήσετε. Αναρωτηθείτε: “Μήπως είναι κουρασμένα; Βαριούνται; Νυστάζουν;”
2. Αναγνωρίστε τις καλές συμπεριφορές των παιδιών σας
Πόσες φορές ασχολείστε με τα παιδιά σας επειδή δεν τρώνε το φαγητό τους, αντί όταν το τρώνε; Οι καλές συμπεριφορές πρέπει να επιβραβεύονται.
Βεβαιωθείτε ότι επιβραβεύετε το παιδί σας όταν τα πάει καλά. Τα στοιχεία δείχνουν ότι τα μικρά παιδιά ανταποκρίνονται πολύ καλά στην επιβράβευση. Να τα επιβραβεύετε ακόμη και όταν κάνουν κάτι απλό πολύ καλά, έτσι θα έχουν λιγότερα προβλήματα συμπεριφοράς στο μέλλον.
3. Χρησιμοποιήστε τον αντιπερισπασμό
Για τα μωρά και τα νήπια, η θετική γονεϊκότητα συχνά σημαίνει ότι οι γονείς πρέπει να αποσπούν τα παιδιά τους από ανεπιθύμητες συμπεριφορές. Έτσι, θα προλάβετε τυχόν συγκρούσεις. Μπορείτε να εφαρμόσετε μια τεχνική αντιπερισπασμού πριν συμβεί κάτι.
Πιστεύετε ότι το παιδί σας θα πάρει το παιχνίδι από το ξαδερφάκι του; Προσπαθήστε να βρείτε ένα άλλο παιχνίδι που θα του τραβήξει την προσοχή.
4. Σκεφτείτε τον εαυτό σας ως δικηγόρο των παιδιών σας
Δεν είναι ανάγκη να συμφωνείτε με τις απαιτήσεις ή τις συμπεριφορές των παιδιών σας αλλά ρωτήστε τα να σας πουν τη δική τους εκδοχή της ιστορίας και δώστε τους την ευκαιρία να σας μιλήσουν.
Αυτό θα τους δείξει ότι είστε δίκαιοι, και δείχνετε συμπόνια. Έπειτα, μπορείτε να τα βοηθήσετε να βρούνε μια θετική λύση στο πρόβλημά τους. Σκεφτείτε πως θα θέλατε να σας αντιμετωπίζουν. Να είστε σύμμαχοί τους.
5. Αφιερώστε χρόνο στα παιδιά σας
Είναι πολύ εύκολο στην καθημερινότητα να αποσπάται η προσοχή σας από το τηλέφωνο, τις δουλειές του σπιτιού, τις υποχρεώσεις. Αλλά οι όμορφες συζητήσεις με τα παιδιά σας και τα παιχνίδια μαζί τους είναι οι ακρογωνιαίο λίθοι της θετικής γονεϊκότητας.
Ενθαρρύνετε αυτές τις θετικές αλληλεπιδράσεις. Πέστε στο ύψος των παιδιών σας και γίνετε ξανά παιδιά. Να είστε διαθέσιμοι για αυτά, έτσι ώστε όταν χρειαστούν κάτι να έρθουν σε εσάς. Να τα ακούτε από μικρή ηλικία γιατί αυτό δημιουργεί ένα θετικό μοτίβο για τη ζωή τους.
6. Αναλογιστείτε το μερίδιο της ευθύνης σας
Βεβαιωθείτε ότι η πλειοψηφία των αλληλεπιδράσεων με το παιδί σας , είναι θετικές. Ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι θα αγνοήσετε κάποια από τα λάθη των παιδιών σας. Κάποια πράγματα είναι ανάγκη να τα επισημαίνετε και κάποια άλλα να τα παραβλέπετε.
Νιώθετε θυμωμένοι και αγχωμένοι;
Ο θυμός μπορεί να επηρεάζει την ικανότητά σας να είστε θετικοί. Αλλά τα μωρά μπορούν να αναγνωρίζουν άλλα συναισθήματα όπως το άγχος. Το δικό σας άγχος και η ένταση στη σχέση σας, τα κάνει να νιώθουν και αυτά άσχημα.
Για αυτό, κάντε ένα βήμα πίσω, πάρτε μερικές βαθιές αναπνοές ή ζητήστε βοήθεια από την οικογένεια ή τους φίλους σας όταν συσσωρεύετε μέσα σας συναισθήματα.
Είναι η θετική γονεϊκότητα κατάλληλη για εμένα;
Η θετική γονεϊκότητα έχει κοινωνικά, συναισθηματικά, συμπεριφορικά και γνωστικά οφέλη. Οι μελέτες δείχνουν ότι η χρήση τεχνικών θετικής γονεϊκότητας στα μωρά και στα νήπια έχει τα εξής οφέλη:
Βελτιώνει την κοινωνικο-συναισθηματική ανάπτυξη και μειώνει τις ενοχλητικές συμπεριφορές π.χ. τα προβλήματα στην προσοχή, την επιθετικότητα, την υπερκινητικότητα, το άγχος αποχωρισμού.
Επηρεάζει θετικά την γνωστική ανάπτυξη στην νηπιακή ηλικία (18, 24, 36 μηνών) και δίνει στα παιδιά περισσότερες πιθανότητες να έχουν υψηλά ακαδημαϊκά επιτεύγματα στο μέλλον.
Βελτιώνει την ικανότητα της διαχείρισης ψυχοπιεστικών καταστάσεων , τις σωματικές και ψυχικές επιδράσεις.
Έχει πολλαπλά οφέλη στη μίμηση και στο παιχνίδι.
Όπως συμβαίνει με όλα, οι γονείς πρέπει να κάνουν αυτό που νιώθουν ότι είναι σωστό. Μπορούν να εφαρμόζουν τεχνικές θετικής γονεϊκότητας ή να παίρνουν ιδέες από αυτές.
Δεν είναι ανάγκη οι γονείς να πιέζονται να κάνουν τα πάντα σωστά. Είναι άνθρωποι και δεν μπορούν πάντα να αντιδρούν θετικά. Ωστόσο, πάντα πρέπει να υπάρχει μια ισορροπία.
Ψυχική ενδυνάμωση
Η ψυχοθεραπεία προσφέρει ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε οι γονείς να διατηρήσουν αυτές τις θετικές αλλαγές. Σύμφωνα με την εμπειρία μου, η ψυχοθεραπεία βοηθά τους γονείς να ανακαλύψουν νέες ιδέες σε περιβάλλον εμπιστοσύνης, ώστε να μπορέσουν να διαχειριστούν τις δυσκολίες και να μάθουν πως να διατηρούν τις θετικές αλλαγές. Η ψυχοθεραπεία επικεντρώνεται στην ενίσχυση της ευεξίας. Σε συνδυασμό με την θετική γονεϊκότητα βοηθά στην επίτευξη της αρμονίας και της ευεξίας σε όλα τα μέλη της οικογένειας.
Ευχαριστούμε τον Ψυχίατρο – Ψυχοθεραπευτή Αριστοτέλη Βάθη, www.therapia.gr
