Η Εύη Τσιτιρίδου-Χριστοφορίδου δεν είναι μια συνηθισμένη δασκάλα. Λατρεύει τη λογοτεχνία και τα βιβλία- είναι και η ίδια δημοφιλής συγγραφέας- και θέλει να μεταδώσει την αγάπη της για τα βιβλία και στους μικρούς μαθητές. Φέτος βραβεύτηκε από τον Κύκλο Παιδικού Βιβλίου Ελληνικού Τμήματος ΙΒΒΥ με το βραβείο «Κούλα Κουλουμπή» που δίνεται σε εν ενεργεία νηπιαγωγό ή παιδαγωγό που εισάγει με τους πιο ευφάνταστους τρόπους τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας στον κόσμο του παιδικού βιβλίου.
Έχοντας μια εμπειρία από την εργασία της σε δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς και σε Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, με αντικείμενο την ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση παιδιών και ενηλίκων σε θέματα πολιτισμού και περιβάλλοντος, όταν μπήκε στη δημόσια εκπαίδευση το 2003 μετέφερε όλη την αγάπη της για τον μαγικό κόσμο των βιβλίων και στους μικρούς της μαθητές.
Ως συγγραφέας έχει εκδώσει παραμύθια, ιστορίες βραχείας φόρμας, διασκευές κλασικών έργων, βιβλία γνώσεων-δραστηριοτήτων και ποίηση, από το 2005. Έργα της έχουν βραβευτεί από τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου και τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά.
Η Εύη Τσιτιρίδου-Χριστοφορίδου μίλησε στο TheMamagers για τους τρόπους με τους οποίους μαθαίνει στα παιδιά να αγαπούν τα βιβλία, δίνει στους γονείς τις πολύτιμες συμβουλές για το ποια βιβλία να διαβάζουν στα παιδιά αλλά και πώς να τα διαβάζουν, ενώ εξηγεί γιατί πλέον το 35% του ελληνικού πληθυσμού δεν διαβάζει ούτε ένα βιβλίο τον χρόνο!
Συγχαρητήρια για τη φετινή βράβευσή σας με το βραβείο «Κούλα Κουλουμπή» που δίνεται από τον Κύκλο Παιδικού Βιβλίου Ελληνικού Τμήματος ΙΒΒΥ σε εν ενεργεία νηπιαγωγό ή παιδαγωγό που εισάγει με τους πιο ευφάνταστους τρόπους τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας στον κόσμο του παιδικού βιβλίου. Ως παιδαγωγός με ποιους τρόπους μαθαίνετε στα παιδιά να αγαπούν τα βιβλία;
Σας ευχαριστώ! Το βιβλίο είναι ο φυσικός και διαρκής φίλος, σύμμαχος και βοηθός μας στο σχολείο. Ειδικά στην προσχολική εκπαίδευση έχουμε το χρόνο και τις δυνατότητες να το αξιοποιούμε ποικιλοτρόπως και να το συνδέουμε με κάθε στιγμή της σχολικής μας ζωής. Ο τρόπος που εγώ επιλέγω είναι να απευθύνομαι σε όλες τις αισθήσεις των παιδιών, να το συνδέω και με τις άλλες μορφές τέχνης, τα εικαστικά, τη μουσική, το θέατρο, το χορό. Απώτερος στόχος είναι η ολόπλευρη ανάπτυξη των ικανοτήτων και δεξιοτήτων τους και η κινητοποίηση της προσωπικής έκφρασης και της φαντασίας τους, μέσα από την απόλαυση της μεγαλόφωνης ανάγνωσης και με όλα όσα την ακολουθούν. Παράλληλα δουλεύουμε την αυτογνωσία αλλά και τη συνεργασία μεταξύ μας. Η επαφή με το βιβλίο μετατρέπεται έτσι σε προσωπικό βίωμα και αυτό είναι που μένει ανεξίτηλο στη μνήμη και στην ψυχή των παιδιών, διαμορφώνοντας και την προσωπικότητά τους.
Έχουν κυκλοφορήσει βιβλία σας με φύλλα εργασίας και δραστηριότητες για παιδιά. Είναι ωφέλιμο οι γονείς να απασχολούμε τα παιδιά δημιουργικά με τέτοιες δραστηριότητες, ή πρέπει να γίνονται αποκλειστικά στο σχολείο ώστε στο σπίτι να έχουν χρόνο για “ελεύθερο παιχνίδι”;
Στη σχέση μας και στην καθημερινότητα με τα παιδιά μας μπορεί και οφείλουμε, για το δικό τους το καλό, να χωρούν όλα, αλλά με μέτρο. Σημαντικό είναι να διαθέτουμε χρόνο μαζί τους με τρόπο ουσιαστικό και να είμαστε πραγματικά δίπλα τους, εστιάζοντας σε αυτό που κάνουμε μαζί τους με όλο μας τον εαυτό. Τα παιδιά καταλαβαίνουν πότε είμαστε αληθινά παρόντες και πότε «χανόμαστε» στα προβλήματά μας, στις ασχολίες μας, στις αγωνίες μας. Πιστεύω ότι στις περισσότερες οικογένειες αυτό που επικρατεί είναι να κάνουν τα παιδιά πολλές δραστηριότητες εκτός και εντός σπιτιού, επειδή η ωφέλεια έχει συνδεθεί με την ποσότητα των εφοδίων που θεωρούμε ότι πρέπει να τους παρέχουμε στο μεγάλωμά τους για ν’ αντιμετωπίσουν τη ζωή. Όμως αυτό που πραγματικά ωφελεί είναι το να αισθάνονται ευεξία, πληρότητα και αυτοπεποίθηση για να ζήσουν τη ζωή τους κάνοντας τις επιλογές που ταιριάζουν σε αυτά, ώστε να τη ζήσουν ευτυχισμένα. Και αυτό δεν σχετίζεται και δεν εξαρτάται από την ποσότητα αλλά από την διάκριση, την ισορροπία, την ποιότητα. Και κυρίως από τη σχέση που θεμελιώνουμε μαζί τους από τη στιγμή της γέννησής τους. Το ελεύθερο παιχνίδι και η αυθόρμητη δημιουργικότητα είναι δυστυχώς είδη προς εξαφάνιση στις μέρες μας. Γι’ αυτό και έχουμε πλέον στο σχολείο μαθητές με πολλές δυσκολίες και κυρίως στη συμπεριφορά τους.
Μέσα από τα βιβλία σας, όπως το “Ένα γράμμα για τον αρχηγό” από τις εκδόσεις Μεταίχμιο που μιλάει με χιούμορ και φρεσκάδα για το σχολικό εκφοβισμό, περνάτε στα παιδιά μηνύματα για την ψυχολογία και τα συναισθήματά τους με κατανοητό τρόπο για αυτά. Αρκεί ένα βιβλίο για να μιλήσουμε για πιο δύσκολα θέματα στα παιδιά;
Το βιβλίο είναι ο φυσικός και διαρκής φίλος, σύμμαχος και βοηθός μας, όπως σας είπα στην αρχή της κουβέντας μας. Φυσικά και δεν αρκεί, αλλά μπορεί να βοηθήσει και όχι μόνο αυτό. Όλες οι μορφές τέχνης μπορούν να το κάνουν. Ο κάθε γονιός και ο κάθε δάσκαλος βρίσκει τους δικούς του ξεχωριστούς τρόπους να μιλήσει για οποιοδήποτε θέμα στα παιδιά. Έχοντας πάντα υπόψη του το παιδί που έχει απέναντί του, την προσωπικότητα, το χαρακτήρα, την ψυχοσύνθεσή του. Γιατί κομβικής σημασίας δεν είναι μόνο το τι θα πεις, αλλά και το πώς θα το πεις.
Ως μαμά έχω παρατηρήσει ότι τα βιβλία που περνάνε όμορφα μηνύματα στα παιδιά μπορεί να λειτουργούν διαφορετικά σε κάθε παιδί ανάλογα με τη διάθεσή του αλλά και την ηλικία του. Είναι σημαντικό να διαβάζουμε στα παιδιά ξανά και ξανά τα ίδια βιβλία ακόμα κι αν δεν ακολουθούν τα ηλικιακά κριτήρια;
Στη ζωή και στην τέχνη δεν υπάρχουν συνταγές. Κάθε φορά που διαβάζουμε ένα βιβλίο είναι μια άλλη φορά, όπως και εμείς μπορεί να είμαστε ή να νιώθουμε διαφορετικά. Αυτή είναι και η ομορφιά της τέχνης, το απροσδιόριστο, η περιπέτεια που υπόσχεται στο μυαλό και στην ψυχή μας. Στη σχέση μας με τα παιδιά μας πρωταρχική σπουδαιότητα και αξία έχει το να μπορούμε να αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες, τις επιθυμίες και τις προσδοκίες τους, αλλά και το να τους επιτρέπουμε να τις εκφράσουν. Να τα ενθαρρύνουμε να μας πουν τι σκέφτονται, τι αισθάνονται, τι ονειρεύονται. Να κουβεντιάζουμε μαζί τους και να απολαμβάνουμε ένα βιβλίο μπαίνοντας εναλλάξ και στο ρόλο του αναγνώστη και στο ρόλο του ακροατή. Να τους διαβάζουμε αλλά και να τους ζητάμε να μας διαβάσουν, ακόμη κι αν είναι πολύ μικρά. Να δημιουργούμε ευκαιρίες για παιχνίδι με αφορμή τα βιβλία. Και φυσικά να διαβάζουμε και να ξαναδιαβάζουμε τα αγαπημένα μας βιβλία. Γιατί όχι; Δεν γευόμαστε ξανά και ξανά τα αγαπημένα μας φαγητά;
Έχετε πει σε παλιότερη συνέντευξή σας πως “κάθε φορά που επιλέγουμε ένα βιβλίο για τα παιδιά, τους μαθητές, τους εαυτούς μας, προβαίνουμε σε μία πράξη επί της ουσίας πολιτική”. Πώς μπορούμε να επιλέξουμε ένα “σωστό βιβλίο” για παιδιά;
Ως γονείς γνωρίζουμε τα παιδιά μας περισσότερο από κάθε άλλον. Αλλά στην ερώτησή σας θα άλλαζα τη λέξη «σωστό» με τη λέξη «καλό». Επιλέγουμε καλά βιβλία για τα παιδιά μας με γνώμονα κατ’ αρχήν το τι θα άρεσε σε εκείνα, τι θα τα ψυχαγωγούσε και παράλληλα το τι θα είχε μια αξία και ωφέλεια για την ανάπτυξή τους, σύμφωνα με την ηλικία τους. Κατ’ αρχήν διαβάζουμε την περίληψη του περιεχομένου των βιβλίων που συνήθως υπάρχει στο οπισθόφυλλο, ώστε να πάρουμε μια πρώτη γεύση περί τίνος πρόκειται. Αν πρόκειται για βιβλία που απευθύνονται στα μικρότερα παιδιά, τα ξεφυλλίζουμε για να δούμε την εικονογράφηση, που παίζει εξίσου σημαντικό ρόλο με το κείμενο, αν όχι και μεγαλύτερο στην εποχή μας. Συμβουλευόμαστε τους δασκάλους των παιδιών μας, που συνήθως μπορούν να μας κάνουν κάποια ενδιαφέρουσα πρόταση. Και επιλέγουμε να κάνουμε τις αγορές μας από τα βιβλιοπωλεία της περιοχής μας, όχι μόνο επειδή έτσι στηρίζουμε τους ανθρώπους του βιβλίου, αλλά και επειδή μπορούμε να πάρουμε τη γνώμη τους και να μας βοηθήσουν στις επιλογές μας. Φυσικά είναι σημαντικό και απαραίτητο να διαλέγουμε βιβλία για τα παιδιά, μαζί με τα παιδιά. Απλώς να έχουμε ως ενήλικοι μια διακριτική επίβλεψη και να συζητάμε μαζί τους τις προτιμήσεις τους, ειδικά όταν επικεντρώνονται σε προϊόντα που διαφημίζονται κατά κόρον, ενώ δεν έχουν να προσφέρουν κάτι ωφέλιμο και ουσιαστικό.
Πολλές φορές οι γονείς διαβάζουμε βιβλία στα παιδιά- που π.χ. μας έχουν κάνει δώρο – κι όσο τα διαβάζουμε συνειδητοποιούμε ότι δεν ταιριάζουν στην αισθητική μας ή που χρησιμοποιούν γλώσσα που δεν μας αρέσει. Προτείνετε να διαβάζουμε πάντα πρώτοι τα βιβλία/ παραμύθια που προορίζονται για μικρά παιδιά ή να συζητάμε μαζί τους για τους λόγους που δεν μας αρέσει ένα βιβλίο;
Προσωπικά και ως παιδαγωγός και ως μητέρα επιλέγω να διαβάζω πάντα τα βιβλία που θα απευθύνω στα παιδιά στο σπίτι, στην τάξη, ως δώρο και ειδικά στα μικρότερα, πριν το κάνω. Η πρόληψη είναι πάντα καλύτερη από την όποια μεταγενέστερη αντιμετώπιση.
Έχει σημασία η συζήτηση που θα προκύψει με τα παιδιά μετά την ανάγνωση ενός βιβλίου; Ο τρόπος που το διαβάζουμε φωναχτά εμείς οι γονείς αλλά και η ερμηνεία που μπορεί να δώσουμε;
Όλα αυτά που επισημαίνετε έχουν σημασία και ακόμη περισσότερα που συχνά δεν πάει ο νους μας σε αυτά. Πρωταρχική σημασία έχουν οι συνθήκες κάτω από τις οποίες διαβάζουμε ένα βιβλίο, όπου το διαβάζουμε, ώστε να μπορούμε να το απολαύσουμε χωρίς περισπασμούς και ενοχλήσεις. Αν ένα παιδί είναι κουρασμένο, εκνευρισμένο, πεινάει, νυστάζει, δεν έχει διάθεση για κάτι τέτοιο, δεν έχει νόημα. Ή αν είμαστε εμείς σε τέτοια κατάσταση. Αν ο χώρος που διαβάζουμε έχει φασαρία ή ανθρώπους που μπαινοβγαίνουν και κάνουν άλλες δραστηριότητες, πάλι δεν έχει νόημα. Διαβάζουμε στα παιδιά όπως θα διαβάζαμε στον εαυτό μας: με ηρεμία, με αγάπη και σεβασμό. Προσπαθούμε να «ζωντανέψουμε» την πλοκή «χρωματίζοντας» τη φωνή μας αναλόγως και επιδιώκοντας και τη δική τους ενεργό συμμετοχή, ανάλογα με την ιστορία και το είδος του βιβλίου. Προσπαθούμε να εξάψουμε το ενδιαφέρον τους, να κεντρίσουμε τη φαντασία τους δείχνοντας πόσο και εμείς αληθινά απολαμβάνουμε την ανάγνωση. Επιλέγουμε να τους διαβάσουμε και έμμετρες ιστορίες και ποιήματα, που στα μικρότερα παιδιά αρέσουν ιδιαιτέρως γιατί αγαπούν πολύ το ρυθμό και απομνημονεύουν ευκολότερα το λεξιλόγιο έτσι. Μην ξεχνάμε ότι η ανάγνωση βιβλίων ενισχύει τη γλωσσική ικανότητα των παιδιών, μαθαίνουν εύκολα και αβίαστα να εκφράζονται και να γράφουν σωστά.
Τα παιδιά μικρών ηλικιών κυρίως αγαπούν τα βιβλία. Όσο μεγαλώνουν φαίνεται ότι τα αφήνουν, αφού πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι το 35% του ελληνικού πληθυσμού δεν διαβάζει ούτε ένα βιβλίο τον χρόνο! Γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό;
Δυστυχώς οι λόγοι είναι πολλοί και πιστεύω πως συνδέονται με το αξιακό μας σύστημα ως κοινωνία. Γι’ αυτό και είχα αναφέρει σε παλιότερη συνέντευξή μου πως κάθε φορά που επιλέγουμε ένα βιβλίο για τα παιδιά, τους μαθητές, τους εαυτούς μας, προβαίνουμε σε μία πράξη επί της ουσίας πολιτική. Όλα στη χώρα μας συνηγορούν στο να απομακρυνθούμε από το βιβλίο, από την πνευματική, ψυχική και γλωσσική μας καλλιέργεια και ανάπτυξη τελικά: το εκπαιδευτικό μας σύστημα που είναι κατά βάση χρησιμοθηρικό, αποσκοπεί όχι στη μόρφωση και στην ποιότητα ζωής των παιδιών μας αλλά στην επιλογή επαγγέλματος και αυτό με λάθος τρόπο, η έλλειψη σχολικών βιβλιοθηκών, τα χαμηλής ποιότητας σχολικά εγχειρίδια, η πλήρης υποβάθμιση του λειτουργήματος του εκπαιδευτικού, η απουσία μιας στιβαρής και ουσιαστικής εθνικής πολιτικής για το βιβλίο και τη φιλαναγνωσία με συνέπεια και διαχρονικότητα, με λίγα λόγια η μη ενίσχυση της παιδείας και του πολιτισμού. Παράλληλα θα επισημάνω και από την εμπειρία μου ως εκπαιδευτικός ότι η οικογένεια, που είναι το κύριο στήριγμα και το πρότυπο κάθε παιδιού, δεν αγαπά και δεν στηρίζει το βιβλίο στη χώρα μας όσο θα έπρεπε και θα μπορούσε. Τα παιδιά, ειδικά στις μικρές ηλικίες, μεγαλώνουν μιμούμενα τους ενήλικους, τα πρόσωπα κύρους της οικογένειάς τους. Αν δεν βλέπουν στο περιβάλλον τους εμάς τους γονείς, τους συγγενείς, τους φίλους, τους δασκάλους να αγοράζουμε και να διαβάζουμε βιβλία, να αγαπάμε τα βιβλία, πως περιμένουμε από εκείνα να θελήσουν να το κάνουν και μάλιστα σε μια εποχή που κυριαρχούν στη ζωή μας οι κάθε λογής οθόνες;
Ετοιμάζετε κάτι αυτή την περίοδο είτε ως παιδαγωγός είτε ως συγγραφέας;
Όταν είσαι παιδαγωγός, πάντα κάτι κάνεις και κάτι ετοιμάζεις για την επόμενη μέρα. Κι όταν είσαι συγγραφέας, καλλιτέχνης γενικότερα, δεν παύεις ποτέ να εμπνέεσαι και να δημιουργείς, γιατί αυτό είναι η φύση σου, η βαθύτερη ανάγκη σου και ο προορισμός σου. Συχνά καταγράφω στο προσωπικό μου ιστολόγιο στιγμές και δράσεις από την καθημερινότητα στο σχολείο και χαίρομαι να τις μοιράζομαι μαζί σας. Το ίδιο και ακόμη περισσότερο ισχύει για τα βιβλία μου. Αυτήν την περίοδο ετοιμάζονται καινούργια βιβλία που πιστεύω και εύχομαι να συγκινήσουν και ν’ αγαπηθούν από μικρούς και μεγάλους. Μείνετε συντονισμένοι!
To υπέροχο τραγούδι σε μουσική και ερμηνεία του συνθέτη Αλέξανδρου Χατζηνικολιδάκη και στίχους της Εύης Τσιτιρίδου-Χριστοφορίδου. Την εικονογράφηση επιμελήθηκαν οι μαθητές της!
