Οι διατροφικές ανάγκες κατά την κύηση και τη βρεφική ηλικία, είναι μια περίοδος σημαντική για την ανάπτυξη του παιδιού που συνηθίζεται να αποκαλείται «οι 1000 χρυσές ημέρες». Για τις ανάγκες που έχει το έμβρυο και το βρέφος αλλά και τις διατροφικές ελλείψεις κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, έγραψε σε ανάρτησή του ο γνωστός παιδίατρος Κυριάκος Δούλγερης , αναφέροντας πως “το ταχέως εξελισσόμενο έμβρυο εντός τη μήτρας και νεογέννητο βρέφος αργότερα, έχει ανάγκη από συνεχή τροφοδοσία με θρεπτικά συστατικά. Ο εγκέφαλος του αποτελείται από πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λιπίδια, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία. Όλα τα όργανα παρουσιάζουν τον μεγαλύτερο ρυθμό ανάπτυξης τους ενδομήτρια και κατά τα 2 πρώτα έτη της ζωής”.
Όπως πρόσθεσε “η χρονική αυτή περίοδος έχει σημαντικό αντίκτυπο στην υγεία των παιδιών μακροπρόθεσμα ενώ ταυτόχρονα διαμορφώνει τις γευστικές προτιμήσεις και τις επιλογές στο φαγητό. Η σωστή διατροφή κατά την κύηση και τη βρεφική ηλικία έχει οφέλη για: α) την υγεία της μητέρας κατά την κύηση και το θηλασμό, β) την ανάπτυξη του παιδικού οργανισμού και γ) τη δόμηση της νόησης και της αντίληψης του παιδιού. Τυχόν διατροφικά ελλείμματα κατά την κρίσιμη αυτή περίοδο μπορεί να οδηγήσουν σε: α) βραχυπρόθεσμη καθυστέρηση της ανάπτυξης και β) δια βίου ελλείμματα εγκεφαλικών λειτουργιών.
Τα 10 από τα επιμέρους συστατικά της καλής διατροφής που είναι τα σημαντικότερα:
1) ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ: ΓΛΥΚΟΖΗ
Ο αναπτυσσόμενος εγκέφαλος είναι εξαρτημένος από την συνεχή τροφοδοσία με γλυκόζη, ως καύσιμο, από την κυκλοφορία του αίματος. Ωστόσο θα πρέπει να επιλέξουμε υδατάνθρακες με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη για να αποφύγουμε τον κίνδυνο της παχυσαρκίας.
Είναι πολύ σημαντικό να μην δώσουμε ζάχαρη σε παιδιά κάτω των 2 ετών. Παρά το ότι γενικά αποφεύγουμε να δίνουμε γλυκά στα πολύ μικρά παιδιά, τα πρόσθετα σάκχαρα που περιέχονται στις τροφές τους είναι συχνά υπερβολικά. Υπολογίζεται ότι τα βρέφη καταναλώνουν ένα κουταλάκι του γλυκού πρόσθετη ζάχαρη ανά 24ωρο ενώ τα νήπια καταναλώνουν περίπου 6 κουταλάκια το 24ωρο.
Συνήθεις πηγές πρόσθετων σακχάρων: 1) Σακχαρούχα ροφήματα (χυμοί), 2) Επιδόρπια και γλυκά σνακ (παιδικά γιαουρτάκια και μπισκότα), 3) Σοκολάτες και γλυκά, 4) Δημητριακά πρωινού και μπάρες δημητριακών.
2) ΣΙΔΗΡΟΣ
Ο σίδηρος είναι κύριο συστατικό της αιμοσφαιρίνης και υπεύθυνος για την μεταφορά του οξυγόνου στο αίμα. Στο 3ο τρίμηνο της εγκυμοσύνης δημιουργούνται οι αποθήκες σιδήρου του νεογέννητου, οι οποίες καλύπτουν το βρέφος μέχρι και την ηλικία των 6 μηνών, όπου γίνεται η εισαγωγή στερεών τροφών πλούσιων σε σίδηρο.
Τα πρόωρα νεογνά έχουν μικρότερα αποθέματα σιδήρου καθώς χάνουν μέρος από αυτήν τη περίοδο αποθήκευσης σιδήρου στον οργανισμό τους (3ο τρίμηνο κύησης).
Η σιδηροπενική αναιμία κατά την κύηση μπορεί να προκαλέσει μη αναστρέψιμες εγκεφαλικές βλάβες στο βρέφος όσον αφορά τις ανώτερες εγκεφαλικές λειτουργίες (αντίληψη, συμπεριφορά).
Ο σίδηρος περιέχεται στο κόκκινο κρέας, το κοτόπουλο, το ψάρι, τα θαλασσινά, τα καρύδια, το σπανάκι καθώς και στα διατροφικά συμπληρώματα που λαμβάνει η έγκυος.
3) ΚΑΡΩΤΕΝΟΕΙΔΗ
Τα χρώματα που βρίσκουμε στη φύση οφείλονται σε ουσίες που ονομάζονται χρωστικές. Μια ομάδα χρωστικών ουσιών είναι τα καρωτενοειδή, τα οποία περιέχονται σε πολλά τρόφιμα και προσδίδουν το κόκκινο, το κίτρινο και το πορτοκαλί χρώμα!
Τα καρωτενοειδή είναι ωφέλιμα για τον οργανισμό για τη αντιοξειδωτική τους δράση. Σχετίζονται με την καλή ανάπτυξη και λειτουργία του αμφιβληστροειδούς του εμβρύου. Τα φρούτα/λαχανικά και τα αυγά είναι πλούσιες πηγές καρωτενοειδών (ντομάτα, πιπεριά, σπανάκι, καρότα, βερίκοκα, καλαμπόκι).
4) ΧΟΛΙΝΗ
Η χολίνη συνήθως κατηγοριοποιείται μαζί με τις βιταμίνες του συμπλέγματος Β και είναι απαραίτητη για τη βέλτιστη ανάπτυξη του εγκεφάλου. Περιέχεται στο μοσχάρι, στο κοτόπουλο, στο αυγό και στα ψάρια.
5) ΙΩΔΙΟ
Η έλλειψη του παγκοσμίως είναι η μεγαλύτερη αιτία ψυχοκινητικής καθυστέρησης. Συμμετέχει στη σύνθεση των ορμονών του θυρεοειδούς (Τ3, Τ4) οποίες έως την 20η εβδ. της κύησης παράγονται μόνο στη μητέρα και καλύπτουν και το έμβρυο. Περιέχεται στο αλάτι (ιωδιωμένο), θαλασσινά, γαλακτοκομικά. Προσοχή: θα πρέπει η έγκυος να καταναλώνει το κλασσικό θαλασσινής προέλευσης αλάτι και όχι αλάτι το οποίο στερείται ιωδίου (αλάτι Ιμαλάιων, άνθος αλατιού).
6) ΨΕΥΔΑΡΓΥΡΟΣ
Συμμετέχει σε πλήθος ενζύμων στο μεταβολισμό του εγκεφάλου. Περιέχεται στα : καρύδια, όσπρια, στα οστρακοειδή και στο κρέας.
7) Ω3 και Ω6 Λιπαρά Οξέα
Επιδρούν στην οπτική οξύτητα και την καρδιαγγειακή λειτουργία. Περιέχονται σε: ελαιόλαδο, ψάρια, αυγά, καρύδια, σπόρους και στο κρέας.
8) ΒΙΤΑΜΙΝΗ D
Η βιταμίνη D, κατά την εγκυμοσύνη, υποστηρίζει το σκελετό της μαμάς και του εμβρύου. Χαμηλά επίπεδα σχετίζονται με αυξημένη πίεση και διαβήτη κυήσεως και προωρότητα. Περιέχεται σε αυγά και ψάρια και στα συμπληρώματα που λαμβάνει η μητέρα κατά την κύηση.
9) ΒΙΤΑΜΙΝΗ B12
Στην κύηση, η έλλειψη της B12 (αυστηρή χορτοφαγία), οδηγεί σε καθυστέρηση της μυελίνωσης και ατροφία τμημάτων του εγκεφάλου του εμβρύου. Περιέχεται σε αυγά, γαλακτοκομικά, κρέας και στα συμπληρώματα που λαμβάνει η μητέρα κατά την κύηση.
10) Φυλλικό Οξύ
Είναι μία βιταμίνη που λειτουργεί ως συνένζυμο σε πλήθος μεταβολικών διεργασιών και είναι απαραίτητη για την ακεραιότητα του νωτιαίου σωλήνα του εμβρύου. Περιέχεται στα όσπρια, το σπανάκι, τα αυγά, το μπρόκολο, το πορτοκάλι και τους ξηρούς καρπούς.
ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΚΥΗΣΗ
Στις πρώτες 2-8 εβδομάδες της κύησης γίνονται συνεχείς δομικές μεταβολές στο έμβρυο και η διατροφή επηρεάζει την ανάπτυξη, την οργανογένεση και τον εγκέφαλο. Στο 2ο και 3ο τρίμηνο της κύησης διατροφικά στοιχεία αποθηκεύονται στο έμβρυο για να χρησιμοποιηθούν μετά τη γέννηση (σίδηρος, ασβέστιο). Η έκθεση κατά την κύηση σε βλαπτικούς παράγοντες (πχ αλκοόλ, κάπνισμα, φάρμακα, τοξίνες) μπορεί να προκαλέσει εμβρυοπάθεια. Βέλτιστη διατροφή κατά την κύηση σημαίνει αυξημένη πρόσληψη ενέργειας και επιμέρους θρεπτικών συστατικών. Ειδικότερα για την ανάπτυξη των νευρικών κυττάρων τα σημαντικότερα από τα συστατικά αυτά είναι: τα καρωτενοειδή, η χολίνη, η βιταμίνη B12, o ψευδάργυρος, το φυλλικό οξύ, το ιώδειο, ο σίδηρος, τα Ω3 λιπαρά και η βιταμίνη D.
ΜΕΤΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ
Μετά τη γέννηση ο μητρικός θηλασμός από καλά διατρεφόμενες μητέρες, για 6 μήνες, καλύπτει τις ανάγκες του βρέφους για ενέργεια, πρωτεΐνες και την πλειονότητα βιταμινών-ιχνοστοιχείων με εξαίρεση τις βιταμίνες K και D για τις οποίες χορηγούμε συμπλήρωμα (η βιταμίνη Κ με ενδομυϊκή ένεση που γίνεται στο μαιευτήριο σε όλα τα νεογέννητα και η βιταμίνη D με σταγόνες για τους πρώτους 12 μήνες). Στην ηλικία περίπου των 6 μηνών, οι ανάγκες διατροφής του βρέφους αυξάνονται και τα εμβρυικά αποθέματα εξαντλούνται. Σε αυτό το σημείο γίνεται η εισαγωγή στερεών τροφών, πλούσιων σε βιταμίνες A, C , B6, B12 Φυλλικό Οξύ, Βιταμίνη D, και Ω3/Ω6 Λιπαρά (λαχανικά, φρούτα, κρέας)”.
