Ίσως το έχεις δει και εσύ στην πράξη: οι τιμωρίες δεν είναι πάντα αποτελεσματικές. Αντιθέτως προκαλούν περισσότερη ένταση και ενίοτε και δημιουργούν εμπόδια στη σχέση σου με το παιδί.
Τι είναι η τιμωρία;
Τιμωρία είναι η επιβολή ποινής ως αντίποινα για ένα αδίκημα. Οι συνήθεις τιμωρίες για τα παιδιά περιλαμβάνουν τη σωματική τιμωρία, την αφαίρεση προνομίων ή την απώλεια κάτι που εκτιμούν.
Πειθαρχία είναι να διδάσκουμε στα παιδιά τον κατάλληλο τρόπο συμπεριφοράς σύμφωνα με τους κοινωνικούς κανόνες της κοινωνίας μας.
Παρόλο που η τιμωρία είναι μια μορφή πειθαρχίας, δεν είναι ούτε η μόνη μορφή ούτε ένας αποτελεσματικός τρόπος για να διδάξουμε την καλή συμπεριφορά.
Γιατί δεν λειτουργεί;
Δεν διδάσκει ποια είναι η καλή συμπεριφορά
Η τιμωρία αποσπά την προσοχή του παιδιού από τι έπρεπε να κάνει και την στρέφει σε αυτό που δεν έπρεπε να κάνει. Δηλαδή δεν προσφέρει τα εργαλεία στο παιδί ώστε να βρει διεξόδους και άλλες λύσεις προκειμένου να ικανοποιήσει ή να επικοινωνήσει τις ανάγκες του. Αντιθέτως, το παιδί θυμώνει.
Κατευθύνει την προσοχή του παιδιού στον δικό του πόνο και τη δυσαρέσκεια και όχι στο πώς η ανεπιθύμητη συμπεριφορά του μπορεί να επηρεάσει τους άλλους ή τι προβλήματα μπορεί να προκαλέσει.
Οδηγούνται στο ψέμα
Είναι προφανές πως τα παιδιά, όπως και οι ενήλικοι άλλωστε, θέλουν να αποφύγουν την οποιαδήποτε ποινή. Το να κάνουν αυτό που θέλουν οι γονείς τους προκειμένου να αποφύγουν τις συνέπειες, δεν σημαίνει πως δεν φυλάνε την «παραβατική» τους συμπεριφορά για αργότερα, όταν δηλαδή δεν θα τους βλέπουν οι γονείς. Συχνά εκπαιδεύονται στο να λένε ψέματα ή να μην είναι αληθινά.
Τιμωρία δεν σημαίνει μάθημα ηθικής
Το να διδάξεις στο παιδί σου πειθαρχία είναι επιτακτική ανάγκη για την ηθική ανάπτυξη του. Ωστόσο, η τιμωρία δεν βοηθά τα παιδιά να αναπτύξουν τη συνείδηση τους. Δεν τους μαθαίνει να διακρίνουν το λάθος από το σωστό ή το πώς να γίνουν καλύτεροι.
Επιπλέον, κι αυτό μπορεί εύκολα να το φανταστεί κανείς, είναι πως τα παιδιά που δεν έχουν ηθικά πρότυπα από τους γονείς, τους φροντιστές και τους δασκάλους του δύσκολα θα μπορέσουν να διατηρήσουν τον αυτοέλεγχο τους.
Κυριολεκτικά δεν κάνει καλό στον οργανισμό των παιδιών
Η απειλή της τιμωρίας προκαλεί στρες στα παιδιά με αποτέλεσμα να απελευθερώνονται στον οργανισμό ορμόνες που εμποδίζουν τη λειτουργία του κέντρου μάθησης στον εγκέφαλο. Αν θέλουμε λοιπόν να μιλήσουμε κυριολεκτικά τα παιδιά ακόμα και αν ήθελαν να «μάθουν το μάθημα τους» απλώς δεν μπορούν. Επιπλέον η απειλή τιμωρίας επηρεάζει τον ψυχισμό τους και τοὺς προκαλεί φόβο.
Διδάσκει ότι η απάντηση στο λάθος είναι η επιθετικότητα
Η σκληρή τιμωρία, όπως η σωματική τιμωρία, διδάσκει στα παιδιά ότι η επιθετικότητα, η σκληρότητα και η έλλειψη ευελιξίας είναι η απάντηση. Δεκαετίες ερευνών και αμέτρητες μελέτες έχουν δείξει ότι η σωματική τιμωρία των παιδιών μπορεί να οδηγήσει σε επιθετική συμπεριφορά.
Το παιδί μαθαίνει να ζητά έτσι προσοχή
Η προσοχή, ακόμη και αν είναι αρνητική, είναι μια από τις πιο ισχυρές ανταμοιβές για τα παιδιά. Δεν θα πρέπει ωστόσο το παιδί να επιδιώκει την προσοχή του γονιού του έτσι.
Δεν αντιμετωπίζεται έτσι η αιτία της κακής συμπεριφοράς (κι άρα η λύση της)
Τα ανυπάκουα παιδιά μπορεί να συμπεριφέρονται άσχημα για σοβαρούς λόγους που εφορμούν από τον ψυχικό τους κόσμο. Το να επιβάλλει κανείς τιμωρίες δεν λύνει το πραγματικό πρόβλημα που εξακολουθεί να υπάρχει, οδηγώντας το παιδί να επαναλάβει τα ίδια λάθη.
Δημιουργεί αρνητικά συναισθήματα και βλάπτει τις σχέσεις
Τα παιδιά που τιμωρούνται επανειλημμένα συνδέουν τα αρνητικά τους συναισθήματα το γονέα που σημαίνει πως όσο περισσότερο χαλάει η σχέση τους, τόσο λιγότερο θα ακούει το παιδί τον γονιό. Τα παιδιά που έχουν τεταμένες σχέσεις με τους γονείς του, είναι πολύ πιθανό να τοὺς αποκόψουν όταν ενηλικιωθούν.
Η τιμωρία είναι εξωγενής, η κατανόηση του λάθους ενδογενής
Η τιμωρία αφαιρεί την αυτονομία του παιδιού, μία από τις τρεις έμφυτες ψυχολογικές ανάγκες. Δημιουργεί εξωγενή κίνητρα, αλλά μειώνει τα εσωτερικά κίνητρα συμπεριφοράς.
Η τιμωρία των παιδιών μπορεί να οδηγήσει σε προσωρινή συμμόρφωση βραχυπρόθεσμα, αλλά ένα τέτοιο εξωγενές κίνητρο δεν είναι βιώσιμο μακροπρόθεσμα.
Βλάπτει την ψυχική υγεία των παιδιών
Η τιμωρία των παιδιών δεν είναι μόνο αναποτελεσματική, αλλά μπορεί επίσης να προκαλέσει μακροπρόθεσμα προβλήματα ψυχικής υγείας. Η σκληρή τιμωρία μπορεί να ισοδυναμεί με κακοποίηση του παιδιού και κατ’ επέκταση να διαταράξει σοβαρά τον ψυχικό του κόσμο και να προκαλέσει ψυχικές ασθένειες, όπως για παράδειγμα κατάθλιψη.
Παρανοήσεις σχετικά με την τιμωρία
Κάποιες φορές οι γονείς πιστεύουν πως αν δεν τιμωρήσουν το παιδί το «παραχαϊδεύουν» ή το αφήνουν να ξεγλιστρήσει, όμως δεν είναι έτσι. Το να μην τιμωρήσεις ένα παιδί, δεν σημαίνει ότι δεν του διδάσκεις ένα μάθημα. Θυμάστε άραγε από ποιον δάσκαλο στο σχολείο μάθατε τα περισσότερα; Από εκείνον που ήταν υπομονετικός, στοργικός και σας βοηθούσε να χτίσετε την αυτοπεποίθηση σας ή από εκείνον που ήταν αυστηρός κι ήταν αμίληκτος μ’ εσάς;
Τι μπορείτε να κάνετε εναλλακτικά
Υπάρχουν εναλλακτικές τεχνικές πειθαρχίας που είναι πιο αποτελεσματικές από τις τιμωρίες. Καταρχήν θα πρέπει να εξηγούμε στο παιδί γιατί δεν είναι σωστή η συμπεριφορά του και ποιες εναλλακτικές είχε. Θα πρέπει επίσης να του εξηγήσουμε τις «φυσικές συνέπειες», τι θα προκαλέσει δηλαδή η συμπεριφορά του εκ των πραγμάτων αν δεν παρεμβαίναμε εμείς, ώστε να ξέρει ποια είναι η πραγματικότητα.
Επίσης ως γονείς πρέπει να έχουμε υπομονή, γιατί κανείς δεν έμαθε τον κόσμο μέσα σε μια νύχτα. Θα πρέπει να θυμόμαστε επιπλέον ότι ο εγκέφαλος των παιδιών ακόμα εξελίσσεται και διαμορφώνεται. Κάποιες φορές δηλαδή δεν έχουν καν την ικανότητα να κατανοήσουν έννοιες.
Τέλος θα πρέπει να είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας μήπως κάποιες φορές επιβάλλουμε τιμωρίες ώστε να μην φοβόμαστε εμείς ή επειδή δεν έχουμε υπομονή εκείνη τη στιγμή.
