Για τη μαμά-νάρκισσο το ΠΑΙΔΙ της δεν είναι παρά ένα ακόμα ΠΙΟΝΙ ΣΤΗ ΣΚΑΚΙΕΡΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ το οποίο χρησιμοποιεί προκειμένου να κερδίσει η ίδια και ας χαθεί το πιόνι-παιδί!
Η Μαμά-Νάρκισσος: Όταν το «Εγώ» της δεν αφήνει το παιδί να εξελιχθεί:
Προσοχή! Μαμάδες υπεράνω πάσης υποψίας κρύβονται ανάμεσα μας, έτοιμες να εκτοξεύσουν το δηλητήριό τους σε όποιον σταθεί στον δρόμο τους! Πρόκειται για μαμάδες που φαινομενικά νοιάζονται για το παιδί τους, στην πραγματικότητα όμως το χρησιμοποιούν για να αναδείξουν τον εαυτό τους! Είναι οι μαμάδες που φωνάζουν «Δοξάστε με!», αλλά το κάνουν με τρόπο που δύσκολα κανείς το αντιλαμβάνεται. Οι άλλες μαμάδες γύρω τους μπορεί ακόμα και να αισθανθούν «λίγες», νομίζοντας ότι δεν κάνουν αρκετά για το παιδί τους, σαν τη μαμά-νάρκισσο! Ευτυχώς! Γιατί αυτά που κάνει η μαμά-νάρκισσος στο παιδί της, γυρίζουν μπούμερανγκ εναντίον του και αντί να το βοηθήσουν, αποτελούν τροχοπέδη στην πορεία του.
Η μαμά-νάρκισσος χρησιμοποιεί το παιδί της για να κερδίσει η ίδια κάτι:
Η μαμά-νάρκισσος εκμεταλλεύεται το παιδί της με κάθε τρόπο, προκειμένου να κερδίσει η ίδια χρήματα, φήμη, να προβληθεί, να τονίσει την αξία της, να πάρει θαυμασμό και συγχαρητήρια, κοκ. Σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιήσει ή και να θυσιάσει με κάποιον τρόπο το παιδί της ώστε να επωφεληθεί η ίδια και να μη χάσει κάποια σχέση, το στάτους που έχει, κλπ.
Να πώς θα αναγνωρίσετε τη Μαμά-Νάρκισσο:
Της αρέσει να έχει τον έλεγχο, τον απόλυτο και αδιαμφησβήτητο έλεγχο. Όλες οι μαμάδες έχουν τον έλεγχο της ζωής του παιδιού τους, ως ένα σημείο και αυτό είναι φυσιολογικό. Η μαμά αποφασίζει τι ώρα πρέπει να πάει το παιδί για ύπνο ή τι φαγητό θα φάει η οικογένεια την επόμενη μέρα. Παρόλα αυτά, καθώς μεγαλώνει το παιδί και αλλάζουν οι ανάγκες του, η μαμά δίνει στο παιδί σταδιακά κάποιον έλεγχο της ζωής του -αν θα φάει κολατσιό τώρα ή σε λίγο, αν θα καλέσει αυτή ή εκείνη τη φίλη για παιχνίδι, κλπ.
Η μαμά-νάρκισσος δεν έχει όρια:
Θέλει να έχει τον απόλυτο έλεγχο στη ζωή του παιδιού της, από τα πιο ασήμαντα μέχρι τα πιο σημαντικά, είτε το παιδί της είναι 2 είτε 22 χρονών! Είναι διαρκώς από πάνω από το παιδί της, μικρό, έφηβο, ακόμα και ενήλικο, και ελέγχει τι και πώς το κάνει: τους φίλους του, το διάβασμά του, τη διασκέδασή του, τα σπορ που παίζει, τη μουσική που ακούει, τα πάντα. Χρησιμοποιεί κατά κύριο λόγο τον συναισθηματικό εκβιασμό για να πετύχει το στόχο της -να κάνει το παιδί της αυτό που θέλει η ίδια και όχι αυτό που επιθυμεί το παιδί. Κατά κάποιον τρόπο ζει τη ζωή της μέσα από το παιδί της. Χωρίς αυτό, η ίδια αισθάνεται ένα «τίποτα».
Όλα περιστρέφονται γύρω από την ίδια:
Η μαμά-νάρκισσος φαίνεται ότι κάνει τα πάντα για το παιδί της, στην πραγματικότητα όμως αυτό που τη νοιάζει είναι να είναι η ίδια στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Προωθεί τη συζήτηση για να εστιάσει στον εαυτό της: λέει π.χ. η δασκάλα: «η κόρη σας πάει πολύ καλά στα μαθηματικά» και η μαμά απαντάει όλο καμάρι: «ναι το χρυσό μου, είναι σαν κι εμένα! Εγώ, όταν ήμουνα μικρή…» και στρέφει τον προβολέα από την κόρη της στα δικά της κατορθώματα. Ακόμα χειρότερα, όταν το παιδί της κουβεντιάζει μαζί της για ένα πρόβλημα, η μαμά-νάρκισσος πάλι επιστρέφει στη δική της εμπειρία και μιλάει για τον εαυτό της. Έτσι, της λέει ο γιος της για το ότι τσακώθηκε με έναν φίλο του στο ποδόσφαιρο, και η μαμά απαντάει «σε ζηλεύει, έτσι γινόταν και με μένα όταν ήμουνα μικρή, με ζήλευαν επειδή ήμουν η καλύτερη», κλπ.
Είναι τελειομανής:
Η μαμά-νάρκισσος είναι τελειομανής και περιμένει ότι το παιδί της θα τα κάνει όλα τέλεια, από την πρώτη στιγμή. Ξεχνάει και δεν τη νοιάζει, ότι το παιδί είναι παιδί και δεν είναι δυνατόν να τα ξέρει όλα εξαρχής ή να τα κάνει τέλεια -αλλιώς δε θα χρειαζόταν να πάει σχολείο! Ωθεί διαρκώς το παιδί της να παίρνει βραβεία και αριστεία και αναφέρεται στο κάθε τι στον πρώτο πληθυντικό: «Εμείς πήραμε 20», «Εμείς πήγαμε στη μαθηματική ολυμπιάδα», εμείς, εμείς, εμείς… Βάζει τον εαυτό της μέσα στις επιδόσεις του παιδιού της και γι’ αυτό δε θέλει να είναι κάτω από άριστες, γιατί έτσι θα είναι σαν να είναι και η ίδια κάτω από το άριστα που διακαώς επιθυμεί για τον εαυτό της.
Θυμώνει όταν τα πράγματα δεν πηγαίνουν όπως τα θέλει η ίδια:
Η μαμά-νάρκισσος στάνταρ κατηγορεί το παιδί, τη δασκάλα, τον σύζυγο, τους άλλους, όταν κάτι δεν πάει όπως θέλει η ίδια. Χάνει την ψυχραιμία της εύκολα και πάντα ρίχνει την ευθύνη στο παιδί και σε άλλους, αντί να αναγνωρίζει και τη δική της συμβολή στο πρόβλημα. Και όχι απλώς θυμώνει, αλλά κρατάει πείσμα. Έχει στο μυαλό της ένα «τεφτέρι», όπου σημειώνει τα λάθη που έκαναν οι άλλοι, ποιον την πρόσβαλλε, με ποιον είναι θυμωμένη και τους τα επιστρέφει με «τόκο».
Η Μαμά-Νάρκισσος νοιάζεται υπερβολικά για το τι θα πουν οι άλλοι για την ίδια:
Έτσι, πάντα προσπαθεί να δείχνει την καλύτερη, την «τέλεια» εικόνα προς τα έξω (είπαμε, είναι τελειομανής) και προσπαθεί να ψαρέψει θετικά σχόλια και κομπλιμέντα από τους ανθρώπους γύρω της. Κάνει πάρτι στο παιδί της και η πρώτη της κουβέντα, αντί να το ρωτήσει πώς πέρασε, είναι να πει «Δεν ήταν όλα τέλεια; Δεν πέρασαν όλοι φανταστικά; Εγώ σου κάνω τα καλύτερα πάρτι!». Άσχετο! Το πάρτι ήταν για το παιδί της, το θέμα ήταν να περάσει αυτό και οι φίλοι του καλά, όχι να αναδειχτεί η ίδια ως η καλύτερη! Ακόμα και αν είναι έτσι, αυτό θα προκύψει αργότερα, δεν είναι ανάγκη να το τονίζει και να το κυνηγάει η ίδια σε τέτοιο υπερβολικό βαθμό.
Θεωρεί ότι είναι το σημαντικότερο πρόσωπο και φέρεται σαν οι άλλοι να είναι οι υπηρέτες της:
Πιστεύει ακράδαντα ότι είναι το σημαντικότερο άτομο στην οικογένεια, η σημαντικότερη μαμά από τις μαμάδες των συμμαθητών του παιδιού της και προσπαθεί με κάθε τρόπο να το δείξει και να το φωνάξει. Συνήθως θεωρεί ότι είναι και ανώτερη, οπότε αντιμετωπίζει τον κόσμο γύρω της με υπεροψία και αφ’ υψηλού, με μια στάση τύπου «θα σας δείξω εγώ». Στην αρχή της γνωριμίας με άλλες μαμάδες φαίνεται συμπαθητική, επειδή είναι ανοιχτή, επικοινωνιακή και τις κερδίζει με δώρα, κεράσματα, γαλαντομίες. Πολύ σύντομα όμως αυτή η επιφάνεια καταρρέει, η μάσκα βγαίνει και εμφανίζεται η πραγματική της ταυτότητα: ένα ναρκισσιστικό, αδηφάγο άτομο, που δε διστάζει να ποδοπατήσει τον καθένα, το καθετί και την όποια αξία, προκειμένου να καλύψει τις ψυχολογικές της ανάγκες και να πετύχει το στόχο της. Σταδιακά, οι άλλες μαμάδες την απομακρύνουν και δασκάλες και δάσκαλοι την αποφεύγουν.
Χρησιμοποιεί την αγάπη ως ανταμοιβή και τιμωρία:
Η μαμά-νάρκισσος ξέρει πολύ καλά, όπως κάθε μαμά, πόσο σημαντική είναι η αγάπη της για το παιδί της. Επειδή όπως είπαμε είναι αδίστακτος τύπος, επιλέγει να χρησιμοποιήσει την αγάπη της για να χειραγωγήσει το παιδί της και να το βάλει να κάνει αυτό που η ίδια θέλει. Έτσι, όταν το παιδί κάνει αυτό που του πει η μαμά, το επιβραβεύει με την αγάπη της. Αλίμονο αν το παιδί, ειδικά μεγαλύτερης ηλικίας, έχει δική του άποψη και γνώμη! Ακόμα και αν είναι σωστή η γνώμη του, εφόσον δεν είναι ίδια με της μαμάς, η μαμά θα το τιμωρήσει στερώντας του την αγάπη και τη στοργή της!
Δεν έχει ξεκάθαρα όρια ανάμεσα στον εαυτό της και το παιδί της – Θεωρεί ότι είναι «ένα»:
Η μαμά-νάρκισσος είναι ιδιαίτερα κτητική και θεωρεί ότι το παιδί της είναι η προέκταση του εαυτού της. Φυσικά κάθε μαμά και παιδί έχουν το δικό τους ιδιαίτερο συναισθηματικό δέσιμο, έτσι είμαστε φτιαγμένοι από τη φύση, αλλά αυτό που κάνει η μαμά-νάρκισσος ξεφεύγει από τα όρια. Έτσι, όταν αναφέρεται στο παιδί της, βάζει και τον εαυτό της μέσα και προσπαθεί να εκπληρώσει τα δικά της όνειρα μέσω του παιδιού της ή να κερδίσει έξτρα πόντους και να δείχνει σούπερ μαμά. Δυσκολεύεται να αφήσει το παιδί της να ανοίξει τα φτερά του, επειδή αισθάνεται ότι έτσι θα χάσει ένα κομμάτι του εαυτού της.
Διαρκώς συγκρίνει το παιδί της με άλλα παιδιά:
Η μαμά-νάρκισσος περνάει καθημερινά το παιδί της από εξετάσεις. Συγκρίνεται με τους γείτονες; Με τους συμμαθητές; Με άλλα γνωστά παιδιά; Διαρκώς βρίσκει τα ελαττώματα του παιδιού της σε σχέση με άλλα «τέλεια» παιδιά και προσπαθεί να τα διορθώσει. Ποτέ δεν είναι αρκετά καλό αυτό που κάνει το παιδί της και πάντα υπάρχει ένα «ναι μεν, αλλά». «Γιατί δεν είσαι σαν τον Γιώργο που πήρε άριστα στη Χημεία;», «Είδες που η Εύη διακρίθηκε στο τρέξιμο; Γιατί εσύ τεμπελιάζεις και δεν πήρες διάκριση;». Ακόμα και αν η μαμά-νάρκισσος είχε παιδιά τον Γιώργο και την Εύη, κάτι στραβό θα τους έβρισκε σε σύγκριση με άλλα παιδιά, οπότε πάλι θα ήταν δυσαρεστημένη.
Δεν έχει συναισθηματική κατανόηση:
Η μαμά-νάρκισσος είναι τόσο βαθιά βυθισμένη στον εαυτό της, που δεν έχει ψυχικό χώρο να κατανοήσει πώς αισθάνονται οι κοντινοί της άνθρωποι. Δε μπορεί να δει τα πράγματα και τη ζωή από τη δική τους οπτική γωνία, να χαρεί με τη χαρά και να λυπηθεί με τη λύπη τους. Γι’ αυτό και το παιδί της ζει σε ένα συναισθηματικό κενό.
Δεν έχει αυτοπεποίθηση:
Παρά το ότι η μαμά-νάρκισσος φαίνεται να έχει αυτοπεποίθηση, στην πραγματικότητα συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο! Δεν έχει αυτοπεποίθηση, δεν πιστεύει στον εαυτό της και φοβάται ότι θα αποκαλυφθεί, ότι οι άλλοι θα δουν τις αδυναμίες της και θα την κατακρίνουν.
Δεν επιτρέπει στο παιδί της να μεγαλώσει και να πάρει τον δρόμο της ενηλικίωσης:
Όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά συνηγορούν ώστε η μαμά-νάρκισσος να έχει την απόλυτη εξουσία του παιδιού της, για να παίρνει η ίδια όσα χρειάζεται συναισθηματικά. Έτσι, αυτό που κάνει, το να μην επιτρέπει στο παιδί της να ανεξαρτητοποιηθεί ή να «ενηλικιωθεί» συναισθηματικά, είναι η φυσιολογική εξέλιξη μιας αφύσικης σχέσης: αν το αφήσει να γίνει ανεξάρτητο, χάνει η ίδια την γραμμή ζωής της, που εξαρτάται αποκλειστικά από το παιδί της.
Οι μαμάδες-Νάρκισσοι συχνά καταλήγουν να γίνονται «ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΑ ΒΑΜΠΙΡ» που ρουφούν την ευτυχία των παιδιών τους ακόμα και αφού ενηλικιωθούν.
Κειμενο: Δρ. Λίζα Βάρβογλη – ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια
