Ήθελα εδώ και πολύ καιρό να κλείσω το δικό μου ραντεβού. Η τύχη τα έφερε έτσι που έλαβα το τηλεφώνημα από το Παρίσι την ημέρα της τρίτης, αναμνηστικής δόσης. Λίγο παραζαλισμένη, με πυρετό άκουσα στην άλλη γραμμή, τη Νίνα. Χορογράφο και χορεύτρια από τη Θεσσαλονίκη που ζει κι εργάζεται εδώ και χρόνια στο Παρίσι. Εκείνη μου έδωσε όλες αυτές τις πληροφορίες. Έσπασε τον πάγο με αξιοθαύμαστη άνεση και γλυκύτητα. Σε μια στιγμή το τηλεφώνημα έμοιαζε σα να ήταν μεταξύ δυο γνώριμων φίλων.
Δεν θα σας αποκαλύψω το ποίημα που μου διάβασε. Γιατί ήταν μόνο για εμένα. Ένας οιωνός; Δεν ξέρω. Σίγουρα ένα απογευματινό χάδι που απελευθερώθηκε από το ακουστικό και πέταξε γύρω- γύρω στο σαλόνι πάνω από τον λαδί καναπέ και τις πορτοκαλί κουρτίνες. Με συγκίνησε. Πολύ. Όπως μόνο η ποίηση και η ανθρώπινη επαφή μπορούν να συγκινήσουν.
Στην αρχή να φοβόμαστε να μιλήσουμε και να ανοιχτούμε σε έναν άγνωστο, να αφήσουμε τον εαυτό του να δώσει και να πάρει ένα δώρο που είναι το ποίημα….και στο τέλος να χαιρετήσουμε ο ένας τον άλλον σαν να γνωριζόμασταν για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Πάντα με εκπλήσσει αυτό που συμβαίνει μέσα σε 20 λεπτά!» σημειώνει η Νίνα Δίπλα, μία από τους καλλιτέχνες του προγράμματος.
Το πρόγραμμα «Ποιητικές Συνομιλίες» διοργανώθηκε από τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση σε συνεργασία με το Theatre de la Ville – PARIS. Ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2020 και έχει ήδη αγγίξει 1072 ακροατές ελληνόφωνου κοινού σε Ελλάδα και εξωτερικό. Εκτός από το γενικό κοινό, πέρσι την άνοιξη οι ηθοποιοί στράφηκαν και σε ειδικά κοινά. Σε αυτό το πλαίσιο οι ηθοποιοί συνομίλησαν με 30 κρατούμενους που πήγαιναν στο σχολείο δεύτερης ευκαιρίας στο Γενικό Κατάστημα Κράτησης του Δομοκού (φυλακές Δομοκού). Αντίστοιχες δράσεις αναμένεται να πραγματοποιηθούν και πάλι φέτος.
«Όλες οι μέχρι τώρα ποιητικές συνομιλίες είναι αξιόλογες γιατί είναι μοναδικές. Ακόμη και τις φορές που μιλάω με ανθρώπους που έχουν ήδη κάνει την πρώτη Ποιητική Συνομιλία έχουν ένα εκπληκτικό αποτέλεσμα. Το αξιοσημείωτο για μένα γενικά είναι ότι αγγίζουμε τον άνθρωπο. Στην αρχή να φοβόμαστε να μιλήσουμε και να ανοιχτούμε σε έναν άγνωστο, να αφήσουμε τον εαυτό του να δώσει και να πάρει ένα δώρο που είναι το ποίημα….και στο τέλος να χαιρετήσουμε ο ένας τον άλλον σαν να γνωριζόμασταν για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Πάντα με εκπλήσσει αυτό που συμβαίνει μέσα σε 20 λεπτά!» σημειώνει η Νίνα Δίπλα, μία από τους καλλιτέχνες του προγράμματος.
Ποιος όμως βρίσκεται στην άλλη άκρη της γραμμής και πώς αισθάνονται και οι ίδιοι οι καλλιτέχνες όταν «ξεδιπλώνουν» τον ακροατή τους προκειμένου να επιλέξουν το καταλληλότερο ποίημα; «Ήταν καλοκαίρι του 2021. Μια ποιητική ανταλλαγή με ένα νεαρό κορίτσι γύρω στα 17. Η κουβέντα ξεκινάει πάντα με τη φράση: «Γεια σας, λέγομαι Ειρήνη και είμαι ηθοποιός, σκηνοθέτης. Σας καλώ για την ποιητική σας ανταλλαγή… Τι κάνετε;». Από τη φωνή της καταλαβαίνω ότι είναι αρκετά ντροπαλή. Χαίρεται πάρα πολύ που πήρε το θάρρος να γραφτεί αλλά δεν ξέρει αν έκανε καλά, αν της ταιριάζει. Μου λέει «εμένα δε μου αρέσει να μιλάω πολύ». Τη ρωτάω που μένει, με τι της αρέσει να ασχολείται στον ελεύθερό της χρόνο. Αρχίζει να χαλαρώνει και με ρωτάει για τη ζωή μου στο Παρίσι. Ονειρεύεται να ταξιδέψει στην Ευρώπη κι αργότερα στην Αμερική. Με ρωτάει «πώς σκέφτεται ο κόσμος στο Παρίσι. Πώς είναι μια γαλλική οικογένεια. Ποιο είναι το επίπεδο της ελευθερίας λόγου. Ποια τα όρια;»
Σιγά σιγά καταλαβαίνω ότι έχει υποστεί bullying πολλές φορές στο σχολείο αλλά και από τον οικογενειακό της περίγυρο. Μου λέει: «ο κόσμος δε με καταλαβαίνει, αλλά ούτε κι εγώ θέλω να τον καταλάβω. Δε μιλάω γιατί κουράστηκα να δίνω εξηγήσεις και ν’απολογούμαι». Της αρέσει να ντύνεται διαφορετικά, με το δικό της στυλ, αλλά φοβάται συχνά τα σχόλια. Δεν ξέρει αν θα ήθελε να είναι σε σχέση με ένα αγόρι ή με ένα κορίτσι. Και τότε είναι που με ρώτησε «Είναι περίεργο κάποιος να ερωτευτεί έναν άλλον άνθρωπο, χωρίς να κοιτάξει σε πρώτη βάση το φύλο; Δε θέλω να προκαλώ, θέλω απλά να είμαι ο εαυτός μου».
Υπέροχη ερώτηση. Μιλούσε για τις αξίες του ανθρώπου χωρίς διακρίσεις, χωρίς φύλα, χωρίς χρώματα, χωρίς θρησκείες. Κι αυτό το νεαρό κορίτσι μιλάει λιγότερο από όλους. Κοίταξα την ώρα και είδα ότι μιλάγαμε ήδη 45 λεπτά. Δε σταματούσε. Μου ζήτησε συγγνώμη, αλλά χαιρότανε τόσο πολύ γι’αυτήν την όμορφη γνωριμία μέσω τηλεφώνου. Της είπα ότι υπάρχουν πολλοί όμορφοι άνθρωποι εκεί έξω που μπορούν να την ακούσουν και να την καταλάβουν, πρέπει απλά να συνεχίσει να ψάχνει. Ίσως λίγο πιο μακριά από την οικογένεια ή το σχολείο. Της διάβασα το «Αλλά τα βραδιά» του Τάσου Λειβαδίτη. Δεν το γνώριζε. Στη μέση του ποιήματος την άκουσα να κλαίει, σταμάτησα και μου ζήτησε απλά να συνεχίσω. Της διάβασα κι ένα δεύτερο στα γαλλικά : Credo του Siméon Jean-Pierre. Έκλαιγε, αλλά ήταν από χαρά! Ευχαρίστησε θερμά όλη την ομάδα του Théâtre De La Ville και της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση γι’αυτό το όμορφο project, γι’αυτό το όμορφο ποιητικό δώρο που προσφέρεται. Ένα νεαρό κορίτσι, ένας όμορφος άνθρωπος που τολμάει να θέτει ερωτήσεις. Μία ποιητική ανταλλαγή-γνωριμία που σίγουρα μου μένει αξέχαστη μέχρι σήμερα» μας λέει η Ειρήνη Πατούρα.
Η Δήμητρα Κοντού μοιράζεται τη δική της συγκλονιστική εμπειρία: «Μία ηλικιωμένη κυρία γραφόταν κάθε μέρα στις ποιητικές συνομιλίες την περίοδο των δύο πρώτων lockdown. Την έγραφε η κόρη της για να έχει συντροφιά εφόσον εκείνη δεν μπορούσε να την επισκέπτεται συχνά λόγω των περιοριστικών μέτρων. Μας ήξερε όλους έναν προς έναν με τα μικρά μας ονόματα! Ένα βράδυ μίλησα μαζί της, ήταν όπως πάντα πολύ γλυκιά, μου μιλούσε για τη γειτονιά της, τη θέα από το παράθυρό της και μου είπε πως εκείνη την ημέρα είχε διαβάσει μερικά από τα ποιήματα που της είχαμε «συνταγογραφήσει» στην κοπέλα που την βοηθούσε με τις δουλειές του σπιτιού. Της τραγούδησα το «Τραγούδι της Λίμνης» της Ελένης Καραΐνδρου. Της άρεσε πάρα πολύ και με ευχαρίστησε για την ομορφιά και την τρυφερότητα που της χάρισε αυτή η συνομιλία. Την επόμενη μέρα η συνάδελφος που πήρε τηλέφωνο έμαθε από την κόρη της πως η κυρία είχε «φύγει». Ήμουν ο τελευταίος άνθρωπος που της μίλησε και είναι όμορφο να σκέφτομαι πως μίλησε για τρυφερότητα το τελευταίο της βράδυ».
Της τραγούδησα το «Τραγούδι της Λίμνης» της Ελένης Καραΐνδρου. Της άρεσε πάρα πολύ και με ευχαρίστησε για την ομορφιά και την τρυφερότητα που της χάρισε αυτή η συνομιλία. Την επόμενη μέρα η συνάδελφος που πήρε τηλέφωνο έμαθε από την κόρη της πως η κυρία είχε «φύγει». Ήμουν ο τελευταίος άνθρωπος που της μίλησε και είναι όμορφο να σκέφτομαι πως μίλησε για τρυφερότητα το τελευταίο της βράδυ».
Πώς επιλέγουν άραγε οι καλλιτέχνες τι θα διαβάσουν ή θα τραγουδήσουν στον «δικό τους άνθρωπο»; «Μερικές φορές πιάνομαι από απλά μια λέξη που λέει ο συνομιλητής μου ή πιάνω τον συναισθηματικό του ‘’σφυγμό’’ και μαντεύω τι μπορεί να του λείπει ή τι θα του έκανε καλό εκείνη τη συγκεκριμένη στιγμή, τι θα μιλήσει στην ψυχή του. Σε καμία περίπτωση πάντως δεν διαλέγουμε ένα ποίημα στην τύχη απλώς γιατί είναι ωραίο, επειδή η ιδέα των συνομιλιών δεν είναι μια ‘’περφορμανς’’ ενός ηθοποιού που απαγγέλει απλά ένα ποίημα αλλά μία ποιητική ‘’συνταγογράφηση’’. Γι’ αυτό εξάλλου στα γαλλικά λέγονται Consultations Poétiques/Musicales ο οποίος είναι ο όρος που χρησιμοποιούμε και όταν πάμε στο γιατρό!» εξηγεί η Δήμητρα. Ενώ ο Δημήτρης Ντάσκας σημειώνει πως: «Τους ακούω προσεχτικά! Ακούω το ηχόχρωμα της φωνής τους και τον ρυθμό της ανάσας τους – πώς αλλάζει πριν, κατά τη διάρκεια και μετά το ποίημα. Ακούω τι μου λένε. Ακούω τι δεν μου λένε, τι δεν θέλουν ή δεν μπορούν να πουν. Και κάπως έτσι σκέφτομαι ποιο ποίημα θα μπορούσε να εκφράσει αυτό που δεν ειπώνεται – έτσι κι αλλιώς, αυτό κάνουν οι ποιητές, προσπαθούν να πουν το ανείπωτο».
Η περίοδος των λόκνταουν, της καραντίνας, του αναγκαστικού περιορισμού των κοινωνικών επαφών έκανε ακόμα μεγαλύτερη την ανάγκη μας να επικοινωνήσουμε με κάθε τρόπο. «Την εποχή του Covid νομίζω ότι όλοι έχουν συνειδητοποιήσει την ευθραυστότητα της ζωής και ότι τα πάντα μπορούν να συμβούν από τη μια στιγμή στην άλλη. Διανύουμε μια εποχή που όλα κυλούν με απίστευτη ταχύτητα και η σχέση με τον άνθρωπο μέσω των αισθήσεών του χάνεται. Νομίζω ότι οι άνθρωποι που έχουν συνειδητοποιήσει αυτόν τον κίνδυνο, ναι, είναι πιο ανοιχτοί ή ίσως πιο προσεκτικοί στους άλλους» εξηγεί η Νίνα.
Ζητάμε και από τον Δημήτρη Ντάσκα να μας πει τι νιώθει ο ίδιος στην άλλη άκρη της γραμμής.
«Κάθε ποιητική συνομιλία έχει αφήσει ίχνος ανεξίτηλο. Κάθε φωνή, κάθε πληροφορία, κάθε «Ναι, παρακαλώ;» στην αρχή και κάθε «Ευχαριστώ, γεια σας» στο τέλος του τηλεφωνήματος έχουν το δικό τους ξεχωριστό στίγμα.
Μια κοπέλα κλείνει τηλεφωνικές συνομιλίες για τον εαυτό της, τον σύντροφό της αλλά και τον πατέρα του συντρόφου της, έναν συνταξιούχο ναυτικό που κρατάει με δυσκολία τα δάκρυά του καθώς μου μιλάει για τις παλιές δυσκολίες και τις τωρινές χαρές.
Ένας νευρολόγος μου εξηγεί με ενθουσιασμό τη σχέση νευροδιαβιβαστών και ευτυχίας.
Μια γυναίκα βρίσκεται σε αναπηρικό καροτσάκι αλλά το μυαλό της πετάει και αγκαλιάζει το σύμπαν ολόκληρο.
Ένας φυλακισμένος μιλάει για τον Στραβίνσκι και τον Σένμπεργκ, και για το ότι στη φυλακή αναγκάζεται να συνθέτει μουσικές πιο «εύκολες» από όσο θα ήθελε, για να καταφέρει να τις επικοινωνήσει στους συγκρατούμενούς του.
Μια μητέρα πολυμελούς οικογένειας μου διαβάζει τα δικά της κείμενα, γιατί κανένας από την οικογένεια δεν ενδιαφέρεται.
Άνθρωποι που διαβάζουν μετά μανίας ποίηση και άνθρωποι που δεν έχουν διαβάσει ποτέ.
Άνθρωποι που κάνουν μια ποιητική συνομιλία δώρο στους εαυτούς τους ή στους φίλους τους τη μέρα των γενεθλίων τους.
Χαίρομαι που είμαι αυτό το δώρο. Αν και στην πραγματικότητα ξέρω ότι δεν είμαι το δώρο, εγώ είμαι απλώς ο κούριερ. Το δώρο είναι το ποίημα.
Εγώ απλώς το διαλέγω.»
*Το πρόγραμμα συνεχίζεται ως τον Ιούνιο του 2022 και ενδεχομένως να παραταθεί.
Κεντρική εικόνα: Παραχώρηση Ιδρύματος Ωνάση
