Α. ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ ΜΕΣΩ ΠΛΑΚΟΥΝΤΑ
Το ανοσοποιητικό σύστημα ενός παιδιού είναι ικανό να λειτουργήσει και από την εμβρυϊκή ζωή! Για να μπορέσουν όμως τα Β και τα Τ λεμφοκύτταρα να ενεργοποιηθούν και να γίνουν δραστικά έναντι των ξένων μικροοργανισμών, θα πρέπει πρώτα να έχουν έρθει σε επαφή μαζί τους, ώστε να αρχίσει να δημιουργείται αυτό που λέμε «ανοσιακή μνήμη». Ωστόσο το ενδομήτριο περιβάλλον είναι στείρο μικρόβιων με αποτέλεσμα το ανοσοποιητικό σύστημα του νεογέννητου να μειονεκτεί λόγω «απειρίας» κατά τη γέννηση και τους πρώτους μήνες της ζωής.
Η φύση έχει προβλέψει για την ανοσιακή αυτή αδυναμία των νεογέννητων με έτοιμα αντισώματα που χορηγούνται μέσω του πλακούντα κατά την εγκυμοσύνη και μέσω του μητρικού γάλακτος κατά τον θηλασμό!
Παρά το ότι σε φυσιολογικές συνθήκες η παραγωγή αντισωμάτων στο έμβρυο είναι πολύ φτωχή κατά τη γέννηση ανιχνεύονται στο αίμα του νεογνού IgG ανοσοσφαιρίνες σε συγκεντρώσεις που φτάνουν ή και ξεπερνούν τις συγκεντρώσεις της IgG των ενηλίκων! Η ανοσοσφαιρίνες αυτές είναι μητρικής προέλευσης και διέρχονται στο έμβρυο μέσω του πλακούντα. Η διέλευση των μητρικών αντισωμάτων αυξάνεται σημαντικά μόνο μετά την 32η εβδομάδα κύησης . Γι’ αυτό στα πρόωρα νεογνά το επίπεδο της μητρικής IgG είναι πολύ χαμηλότερο σε σχέση με αυτό των τελειόμηνων νεογνών.
Τα κυριότερα αντισώματα που αποκτά το νεογέννητο από τη μητέρα του κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ζωής είναι εναντίων ιών (πολιομυελίτιδας, παρωτίτιδας, ιλαράς, ερυθράς, ανεμευλογιάς), πρωτόζωων (τοξόπλασμα) και ορισμένων μικροβίων όπως αντικοκκυτικά, αντιδιφθεριτικά, αντιτετανικά.
Τα αντιϊκά αντισώματα είναι πιο μακρόβια και προστατεύουν το νεογέννητο κατά τους πρώτους μήνες της ζωής πχ κατά της ιλαράς, ερυθράς, παρωτίτιδας. Τα αντιμικροβιακά, τα οποία βρίσκονται στη μητέρα σε χαμηλότερο τίτλο, είναι βραχύβια και προστατεύουν το νεογέννητο συνήθως μόνο για λίγες εβδομάδες.
Γι’ αυτό συστήνουμε όλες οι έγκυες να εμβολιάζονται με το τριπλό εμβόλιο DTaP (Διφθερίτιδας-Τετάνου-Κοκκύτη) από την 27η έως 36η εβδομάδα κύησης, έτσι ώστε να αυξηθεί ο αντισωματικός τίτλος της μητέρας και να προστατευθεί το νεογέννητο (κυρίως από τον κοκκύτη), από τη γέννηση του μέχρι την ηλικία του πρώτου εμβολιασμού του.
Η μητρική ανοσοσφαιρίνη IgG στο αίμα του νεογέννητου αρχίζει να αποσυντίθεται ήδη από τον πρώτο μήνα της ζωής και μειώνεται πλέον σημαντικά μετά τον 4ο μήνα της ζωής. Η ενδογενής παραγωγή αντισωμάτων του ίδιου του παιδιού αναλαμβάνει να καλύψει το κενό με ουσιώδη το ρόλο των εμβολιασμών που γίνονται στη βρεφική περίοδο για την θωράκιση του ανοσοποιητικού συστήματος.
Β. ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ
Μετά τη γέννηση, το μητρικό γάλα προσφέρει στο νεογνό έτοιμα αντισώματα και ζωντανά ανοσοϊκανά κύτταρα κατά των διαφόρων παθογόνων μικροοργανισμών. Μάλιστα επειδή το έμπειρο ανοσοποιητικό σύστημα της μαμάς διαθέτει ανοσιακή μνήμη μπορεί να παράγει γρήγορα και σε μεγάλη ποσότητα αντισώματα σε περίπτωση που κάποιος ιός εισέλθει στο οικογενειακό περιβάλλον.
Η συγκέντρωση της IgA στο πρωτόγαλα είναι πολύ υψηλή (20πλάσια από τον ορό αίματος ενός ενήλικα). Τα αντισώματα αυτά μεταφέρονται στο έντερο του νεογνού όπου παρέχουν τοπική ανοσία.
Επίσης το μητρικό γάλα περιέχει και IgG αντισώματα, τα οποία διαμέσου ειδικών υποδοχέων που υπάρχουν στο έντερο του νεογνού περνούν στην κυκλοφορία. Για παράδειγμα αυτού του είδους είναι τα αντισώματα ενάντια σε ιώσεις (γρίπη, covid19) με τα οποία τροφοδοτεί το νεογέννητο η μητέρα που έχει εμβολιαστεί ή νοσήσει στο παρελθόν.
Τέλος το μητρικό γάλα περιέχει μεγάλο αριθμό ανοσοϊκανών κυττάρων, ένα μέρος των οποίων καταφέρνει να περάσει στην κυκλοφορία του νεογνού. Πρόκειται κυρίως για μακροφάγα και πολυμορφοπύρηνα κύτταρα και σε μικρότερο βαθμό για Τ και Β λεμφοκύτταρα τα οποία προσφέρουν στο νεογέννητο ανοσολογικές πληροφορίες της μητέρας του που μπορεί να κρατήσουν για πολλά χρόνια.
Για τους λόγους αυτούς το μητρικό γάλα έχει ενεργό επίδραση στο αναπτυσσόμενο ανοσιακό σύστημα του βρέφους με αποτέλεσμα τα βρέφη που θήλασαν να έχουν καλύτερη απάντηση στους εμβολιασμούς και να εμφανίζουν μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης αλλεργικών και αυτοάνοσων νοσημάτων (σακχαρώδη διαβήτη, κοιλιοκάκη).
(Στη φωτογραφία το θαύμα της ζωής: το αντλημένο μητρικό γάλα έχει αλλάξει χρώμα, υφή και σύσταση την 3η ημέρα όπου το βρεφάκι πάσχει από μία ίωση με πυρετό. Το γάλα της μαμάς έχει γεμίσει αντισώματα!)
Κείμενο, εικόνα: Η Παιδιατρική είναι Τέχνη – Κυριάκος Δουλγέρης (ευχαριστούμε θερμά)
