Μία από τις πιο μυστηριώδεις, ενδιαφέρουσες, καλοδεχούμενες και χαρούμενες μορφές των χριστουγεννιάτικων γιορτών είναι αυτή του Άη Βασίλη.
Έχω ακούσει, κατά καιρούς, γονείς οι οποίοι, επικαλούμενοι την αναγκαιότητα ύπαρξης μιας -όπως λένε- πιο ειλικρινούς και «προοδευτικής» στάσης απέναντι στα παιδιά, από την πλευρά των ενηλίκων, θεωρούν πως είναι υποκριτικό, από τη μία, να εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας στο να λένε την αλήθεια και να μην ψεύδονται και, από την άλλη, να επιμένουμε στην ύπαρξη του Άη Βασίλη…
Κάποιοι άλλοι, πάλι, ενώ ανησυχούν για την ύπαρξη φανταστικών φίλων στο παιχνίδι των παιδιών τους, ζητώντας ακόμα και τη γνώμη κάποιου ειδικού για αυτό, συνεχίζουν να υποστηρίζουν την ύπαρξη του Άη Βασίλη, λέγοντας στα παιδιά τους πως θα έρθει και αυτή τη φορά, φέρνοντας τα δώρα που επιθυμούν. Ποια απάντηση θα μπορούσαμε να δώσουμε σε αυτούς τους γονείς;
Η σημασία της φαντασίας και του μαγικού τρόπου σκέψης
Η φαντασία σχετίζεται άμεσα με και διαχειρίζεται τις εμπειρίες που έχει μέχρι την εκάστοτε δεδομένη στιγμή το παιδί, μετουσιώνοντας και οργανώνοντάς τες σε νέους συνδυασμούς. Όταν οι εμπειρίες του παιδιού δεν επαρκούν για να βρουν σχέση ανάμεσα σε αιτία και αποτέλεσμα, τότε το παιδί προσφεύγει -διαμέσου της φαντασίας και του μαγικού του τρόπου σκέψης- σε μη ρεαλιστικές εξηγήσεις που να εξηγούν, όμως, με κάποιον τρόπο τα ανεξήγητα. Έτσι, λοιπόν, η φαντασία προάγει στο παιδί την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, έχει θεραπευτική αξία και εξασκεί την κοινωνική, λεκτική και κινητική ικανότητά του.
Η φαντασία, μαζί με τα παραμύθια και τους μύθους, -αφού πρώτα καταφέρουν να δημιουργήσουν την απαραίτητη για το παιδί ασφάλεια, στη διάρκεια της εξέλιξής του- εγκαταλείπονται σταδιακά, γιατί τα παιδιά πείθονται μόνο από επιχειρήματα που αντικατοπτρίζουν το γνωσιακό επίπεδο και τις συναισθηματικές τους ανάγκες. Ένας σημαντικός λόγος που ένα ενήλικο άτομο συνεχίζει να πιστεύει στη μαγεία μπορεί να είναι η πρόωρη απομυθοποίηση του μαγικού τρόπου σκέψης του ως παιδί. Ο μαγικός τρόπος σκέψης βοηθά το παιδί να νιώσει, όπως προαναφέρουμε, ασφάλεια και, όταν αυτή η αίσθηση ασφάλειας δεν δημιουργείται ή είναι ανεπαρκής, παραμένει ο μαγικός τρόπος σκέψης και σε κατοπινές ηλικίες.
Με άλλα λόγια, θα μπορούσαμε να πούμε πως όσο πιο ασφαλής νιώθει κάποιος τόσο ευκολότερα αποδέχεται μια λογική εξήγηση και τόσο μικρότερη είναι η ανάγκη του να καταφεύγει σε παιδικής ποιότητας φαντασιώσεις και μαγικό τρόπο σκέψης για την επίλυση διαφόρων προβλημάτων ζωής ή για την εξεύρεση απαντήσεων σε σημαντικά υπαρξιακά ή μη ερωτήματά του.
Ο λόγος που τα μικρά παιδιά διαθέτουν πολύ πλουσιότερη φαντασία από τους ενήλικες έχει να κάνει με τη μη επαρκώς εξελιγμένη ακόμα ωριμότητά τους -όσον αφορά στο λογικό τρόπο σκέψης και στην κριτική τους ικανότητα-, στην έλλειψη εμπειριών και στην ελλιπή δυνατότητά τους για μία ευρύτερη θεώρηση των πραγμάτων.
Οτιδήποτε νέο βιώνει το παιδί, που δεν ταιριάζει στο γνωσιακό επίπεδο που διαθέτει τη συγκεκριμένη στιγμή, εξηγείται με έναν υποκειμενικό τρόπο με τη βοήθεια της φαντασίας.
Για τον λόγο αυτό, η ικανότητα του παιδιού να μπορεί να φαντασιώνει θα πρέπει να ενθαρρύνεται διαμέσου ποικίλων ερεθισμάτων. Οι διάφοροι μύθοι και τα παραμύθια αποτελούν άριστα μέσα για την ενίσχυση της ικανότητας αυτής.
Η φαντασία υπάρχει σε όλους τους πολιτισμούς από τη στιγμή που αποτελεί γέφυρα ανάμεσα στην εσωτερική ψυχική μας ζωή και την εξωτερική πραγματικότητα, και έχει άμεση σχέση με την περιέργεια. Χωρίς περιέργεια δεν υπάρχει φαντασία και χωρίς φαντασία δεν παράγεται η αναγκαία κινητήρια δύναμη που θα οδηγεί κάποιον να θέλει να εξερευνήσει τον κόσμο γύρω του, να μάθει ή να ανακαλύψει νέα πράγματα κ.τ.λ.
Τα παιδιά -προσχολικής ηλικίας τουλάχιστον- δεν είναι σε θέση να αντιταχθούν απέναντι στο μύθο του Άγιου Βασίλη -ή σε οποιονδήποτε άλλο μύθο- γιατί εμπιστεύονται τους γονείς τους και, ταυτόχρονα, βρίσκουν την όλη ιστορία του καλοσυνάτου και γενναιόδωρου αυτού παππούλη με τα άσπρα γένια, γοητευτική και άκρως ενδιαφέρουσα. Όσον αφορά στο αν τα εξαπατούμε ή όχι, υποστηρίζοντας την ύπαρξη του Άη Βασίλη, η απάντηση είναι κατηγορηματικά «όχι»! Δεν εξαπατούμε τα παιδιά -με την αρνητική έννοια- αλλά τα εισάγουμε στον γοητευτικό και «μαγικό» κόσμο των παραδόσεων και των μύθων που δίνουν χρώμα στη ζωή μας και, ταυτόχρονα, χώρο και λόγο στη φαντασία, στα παιχνιδίσματα της σκέψης και στην καλή διάθεση για κάτι που συνδέεται με μια τόσο μεγάλη γιορτή, όπως αυτή των Χριστουγέννων!
Ο κόσμος των παιδιών -προσχολικής, κυρίως, ηλικίας- εμπεριέχει σε αρκετά μεγάλο βαθμό το στοιχείο του μαγικού τρόπου σκέψης, με τα όρια ανάμεσα σε φαντασία και πραγματικότητα να είναι αρκετά ρευστά, χωρίς όμως αυτό να δημιουργεί, συνήθως, το παραμικρό πρόβλημα στην καθημερινότητα του παιδιού, ιδιαίτερα όταν το ίδιο το παιδί είναι ο ρυθμιστής της όποιας μετάβασης από τον πραγματικό στον φανταστικό κόσμο και το αντίστροφο, κυρίως μέσα από το παιχνίδι του.
