Σε 9 στις 10 περιπτώσεις σεξουαλικής κακοποίησης ο δράστης προέρχεται από το φιλικό ή συγγενικό περιβάλλον
Ιδιαίτερα ανησυχητικά στοιχεία σχετικά με την κακοποίηση ανηλίκων στην Ελλάδα και τη σεξουαλική τους εκμετάλλευση μέσω διαδικτύου παρουσιάστηκαν σε ημερίδα με θέμα «Σεξουαλική κακοποίηση παιδιών: Περιγράφοντας το απερίγραπτο», την οποία διοργάνωσαν το ΚΜΟΠ – Κέντρο Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας και το Mediterranean College.
Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας, 1 στα 5 παιδιά έχει πέσει θύμα κάποιας μορφής κακοποίησης, ενώ ακόμα πιο σοκαριστικό είναι το γεγονός ότι σε 9 στις 10 περιπτώσεις ο δράστης δεν είναι κάποιος άγνωστος, αλλά προέρχεται από το φιλικό ή συγγενικό περιβάλλον της οικογένειας του παιδιού.
Αναφερόμενος ειδικότερα στις υποθέσεις παιδικής πορνογραφίας και σεξουαλικής εκμετάλλευσης ανηλίκων μέσω του διαδικτύου, ο Δρ. Γεώργιος Α. Νάκος, Ψυχολόγος στην ΕΛ.ΑΣ. και τη Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος (ΔΙ.Δ.Η.Ε.), τόνισε πως το 27% των θυμάτων είναι ηλικίας κάτω των 15 ετών, το 89% είναι γένους θηλυκού, από τους θύτες περίπου το 3% είναι ανήλικοι, ενώ το 95% των θυτών είναι γένους αρσενικού.
Ο κ. Νάκος έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου σχετικά με τη χρήση του Διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, προειδοποιώντας πως η αλόγιστη δημοσίευση φωτογραφιών και προσωπικών στοιχείων παιδιών είναι επικίνδυνη, καθώς «δεν γνωρίζουμε ούτε ποιος θα τις δει ούτε πώς θα τις αξιοποιήσει». Ενδεικτικά ανέφερε υποθέσεις που απασχόλησαν τη ΔΙ.Δ.Η.Ε., όπου παιδιά είχαν ανεβάσει φωτογραφίες τους στα social media και αυτές βρέθηκαν να διαφημίζουν ακατάλληλα sites σε άλλες χώρες, καθώς και περιπτώσεις στις οποίες άγνωστοι εντόπισαν την τοποθεσία παιδιών μέσω stories, check ins ή hashtags που είχαν ανεβάσει στα social media.
Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 2006, όταν συστάθηκε η ΔΙ.Δ.Η.Ε., μέχρι σήμερα, ο όγκος των υποθέσεων που φτάνουν στην υπηρεσία έχει τριπλασιαστεί. «Είχαμε περίπου 2.500 υποθέσεις, τώρα έχουμε ξεπεράσει τις 6.000. Αυτό οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο εμείς χειριζόμαστε το διαδίκτυο, αγνοώντας πολλές φορές τους κινδύνους», τόνισε ο κ. Νάκος. Μεταξύ των συμβουλών που έδωσε για ασφαλή χρήση του διαδικτύου είναι η προσεκτική ανάγνωση των όρων χρήσης στα social media και τις διάφορες εφαρμογές, η χρήση ισχυρών κωδικών ασφαλείας, καθώς και η προσοχή όσον αφορά στα fake profiles και στα αιτήματα φιλίας από «φίλους φίλων».
Παρουσιάζοντας έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής δράσης ‘”STOP child abuse ThrOugh effective training and augmented reality“, στην οποία συμμετέχει το ΚΜΟΠ, η κ. Μαρία Έλλη Δουφεξή – Καπλάνη, Κοινωνιολόγος & ερευνήτρια του έργου, παρέθεσε επιπλέον ευρήματα σχετικά με τη σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων στη χώρα μας. Από την έρευνα προέκυψε πως το 79% των θυμάτων που εξετάζονται για σεξουαλική κακοποίηση είναι κορίτσια και το 39% είναι ηλικίας 14-17 ετών. Επίσης, στο 22% των περιπτώσεων σεξουαλικής κακοποίησης διαπιστώθηκε βιασμός των ανηλίκων.
Η κ. Δουφεξή- Καπλάνη αναφέρθηκε επίσης σε ορισμένες καλές πρακτικές που υλοποιούνται στην Ελλάδα, όπως το πρόγραμμα «Σπάμε τη Σιωπή» του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού για την πρόληψη της σεξουαλικής κακοποίησης μαθητών/ριών δημοτικού, το πρόγραμμα «Ασφαλές Άγγιγμα» του σωματείου ΕΛΙΖΑ, τα Κέντρα Στήριξης Παιδιού και Οικογένειας των Παιδικών Χωριών SOS και «Το Σπίτι του Παιδιού» από το Χαμόγελο του Παιδιού.
Στο πρόγραμμα «Ασφαλές Άγγιγμα» αναφέρθηκε εκτενέστερα η κ. Έττυ Βαρούχ, επιστημονικός συνεργάτης του Eliza, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας – Ψυχοθεραπεύτρια, και μέλος της ομάδας του προγράμματος. Πρόκειται για το πρώτο εθνικό πρόγραμμα για την πρόληψη της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών 5 – 9 ετών, το οποίο εκπαιδεύει τα παιδιά πώς να προστατεύουν το σώμα τους μέσα από το κουκλοθέατρο.
Η κ. Βαρούχ αναφέρθηκε επίσης στους βασικότερους μύθους αναφορικά με το θέμα της παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης, όπως ότι τα άτομα που τη διαπράττουν είναι άγνωστοι, ότι για να θεωρηθεί μια πράξη ως κακοποίηση πρέπει απαραίτητα να περιλαμβάνει εξαναγκασμό ή απειλή και ότι υπάρχουν ξεκάθαρα σημάδια ότι ένα παιδί έχει κακοποιηθεί. Όπως τόνισε, 9 στις 10 περιπτώσεις σεξουαλικής κακοποίησης διαπράττονται από κάποιον που το παιδί γνωρίζει κι εμπιστεύεται και δυστυχώς τα σημάδια δεν είναι πάντα εμφανή.
Για την ενδοοικογενειακή βία και τις επιπτώσεις που έχει στη ζωή των εφήβων μίλησε η κ. Ελένη Λινάκη, Ιδρύτρια της ιστοσελίδας Efiveia.gr. Όπως είπε, τα παιδιά που βιώνουν βία – είτε σωματική, είτε λεκτική, είτε ψυχολογική – παρουσιάζουν πολλές φορές δυσκολίες στο σχολείο, ενώ μπορεί να εμφανίσουν και ψυχοσωματικά συμπτώματα, αισθήματα ντροπής και χαμηλή αυτοεκτίμηση. «Συχνά εκφράζουν τον θυμό και την οργή τους μέσα από αντιδραστικές ή αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, μπορεί να εμπλακούν σε παραβατικές συμπεριφορές και να εμφανίσουν ακόμα και κατάθλιψη ή άλλες ψυχιατρικές διαταραχές», πρόσθεσε.
Αποκαλύπτοντας ότι και η ίδια ως έφηβη είχε υποστεί ενδοοικογενειακή βία – συγκεκριμένα σεξουαλική – από άτομα του συγγενικού της περιβάλλοντος, η κ. Λινάκη παρότρυνε τους εφήβους, τους γονείς αλλά και όσους γνωρίζουν να μιλάνε προκειμένου να σπάσουν τον κύκλο της κακοποίησης. «Είναι υποχρέωση όλων μας – των γονέων, των συγγενών, των γειτόνων, των δασκάλων – να διαφυλάξουμε και να διεκδικήσουμε ένα ασφαλές περιβάλλον για όλα τα παιδιά, απαλλαγμένο από κάθε μορφή βίας», υπογράμμισε.
Στο θέμα του bullying σε παιδιά και εφήβους αναφέρθηκε η Δρ. Αντωνία Τορρένς, Γενική Διευθύντρια του ΚΜΟΠ και Υπεύθυνη του προγράμματος Live Without Bullying. Το καινοτόμο αυτό πρόγραμμα, το οποίο υλοποιεί το ΚΜΟΠ από το 2016, βασίζεται στη λειτουργία μιας διαδικτυακής πλατφόρμας, όπου με μηνύματα, έφηβοι ηλικίας 13 έως 18 ετών, γονείς αλλά και εκπαιδευτικοί μπορούν να μιλήσουν οποιαδήποτε ώρα της ημέρας, κάθε μέρα, με εκπαιδευμένους συμβούλους ψυχολόγους για την αντιμετώπιση σχολικού και διαδικτυακού εκφοβισμού.
Τέλος, η κ. Αφροδίτη Αζάρη, υπεύθυνη υλοποίησης της δράσης STOP στην Ελλάδα, παρουσίασε το παιχνίδι επαυξημένης πραγματικότητας (AR game) που αναπτύσσεται στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής αυτής δράσης, και το οποίο θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι επαγγελματίες που εργάζονται με παιδιά και νέους/ες για να τους διδάξουν πώς να ανταποκρίνονται σε περιστατικά κακοποίησης, τόσο στο διαδίκτυο όσο και εκτός αυτού. Το παιχνίδι θα είναι διαθέσιμο στην τελική του μορφή τον Ιανουάριο του 2022.
Σχετικά με τη δράση STOP
Η ευρωπαϊκή δράση STOP, στην οποία συμμετέχει το ΚΜΟΠ, αποσκοπεί στην ευαισθητοποίηση και στην ενίσχυση των γνώσεων των επαγγελματιών που εργάζονται με παιδιά και νέους σχετικά με την πρόληψη της σεξουαλικής κακοποίησης, ενώ παράλληλα προσφέρει νέες προσεγγίσεις και εργαλεία βασισμένα σε ένα παιχνίδι επαυξημένης πραγματικότητας (Augmented Reality game). Το έργο συγχρηματοδοτείται από το πρόγραμμα Erasmus+ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και περιλαμβάνει 7 ευρωπαϊκούς οργανισμούς: Ένωση Γονέων “Step by Step” – (Κροατία), Asociación Deses-3 και Πανεπιστήμιο του Βαγιαδολίδ (Ισπανία), ΚΜΟΠ (Ελλάδα), CCS Digital Education (Ιρλανδία), Emphasys (Κύπρος) και Ευρωπαϊκό Ψηφιακό Δίκτυο Μάθησης (Ιταλία).
