Τι θα πει «έκοψα προκαταβολικά τα γαλακτοκομικά γιατί το μωρό έχει κολικούς» ή «το μωρό είναι 7 μηνών και φοβάμαι ακόμα να του δώσω αυγό ή ψάρι»;
Η διαιτητική πρόληψη των τροφικών αλλεργιών αποτελεί έναν πολυπόθητο στόχο για τους παιδιάτρους τα τελευταία χρόνια.
Η συχνότητα τους στα βρέφη έχει αυξητική τάση, με ένα 10% των βρεφών ηλικίας 12 μηνών να παρουσιάζει μία τροφική αλλεργία διαμεσολαβούμενη από την ανοσοσφαιρίνη IgE, όπως αποδεικνύεται μέσω των τεστ προκλήσεων.
Επί σειρά ετών δημοσιευμένες μελέτες στις ΗΠΑ, την Ευρώπη και την Αυστραλία έχουν αναλύσει τη σχέση ανάμεσα στην πρόληψη των τροφικών αλλεργιών και τις διατροφικές εκθέσεις κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, του θηλασμού και των πρώτων μηνών της βρεφικής ηλικίας.
Το 2008 η Αμερικάνικη Ακαδημία Παιδιατρικής άλλαξε τις οδηγίες της για την πρόληψη των τροφικών αλλεργιών και ευθυγραμμίστηκε με τις Ευρωπαϊκές, για την έγκαιρη εισαγωγή όλων των κατηγοριών των τροφών στα βρέφη, προκειμένου να προληφθεί η εμφάνιση αλλεργίας.
Σύμφωνα με τις τρέχουσες αντιλήψεις δεν υπάρχει κανένα όφελος από την καθυστέρηση εισαγωγής στη διατροφή των βρεφών (μετά τους 6 μήνες ζωής) σε κανένα τρόφιμο, συμπεριλαμβανομένων τροφών με υψηλό φορτίο αλλεργιογόνων πρωτεϊνών όπως οι ξηροί καρποί.
Η παλαιότερη τακτική της καθυστέρησης εισαγωγής κάποιων τροφών δεν προλαμβάνει τις αλλεργίες. Παρομοίως κανένα όφελος δεν υπάρχει από περιοριστικές δίαιτες στη μητέρα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή κατά τη διάρκεια του θηλασμού.
ΒΡΕΦΟΣ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ
Ένα βρέφος σε υψηλό κίνδυνο για εκδήλωση τροφικής αλλεργίας έχει συνήθως έναν συγγενή πρώτου βαθμού (γονέα ή αδερφό) με μία γνωστή αλλεργική κατάσταση όπως ατοπική δερματίτιδα, τροφική αλλεργία, άσθμα ή αλλεργική ρινίτιδα.
Όλες οι τρέχουσες διατροφικές συστάσεις, γενικά προκρίνουν το μητρικό γάλα σε σχέση με το γάλα φόρμουλα.
Τι γάλα μπορούν να προσφέρουν οι μητέρες που επιλέγουν να μην θηλάσουν και έχουν ένα βρέφος υψηλού κινδύνου;
Σε αντίθεση με την πρόσφατη πρακτική του να χορηγούμε μερικώς υδρολυμένο γάλα (HA) στα βρέφη υψηλού κινδύνου (για παράδειγμα όταν σε μία οικογένεια υπήρχε βρέφος με τροφική αλλεργία ξεκινούσαμε στο αδερφάκι του γάλα HA), τα πράγματα έχουν αλλάξει. Δεν υπάρχουν δεδομένα που να υποστηρίζουν ότι η τροφική αλλεργία μπορεί να προληφθεί στα βρέφη υψηλού κινδύνου χρησιμοποιώντας μερικώς υδρολυμένο γάλα HA. Άρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν και τα απλά γάλατα-φόρμουλα.
Δεν συστήνεται σε καμία περίπτωση η χρήση εναλλακτικών μορφών γάλακτος, τύπου γάλα σόγιας ή γάλα ξηρών καρπών, (πχ αμυγδάλου) για πρόληψη τροφικών αλλεργιών. Υπάρχει σημαντικός κίνδυνος υποθρεψίας και επιπλέον τα γάλατα αυτά δεν είναι κατάλληλα για βρέφη.
ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΙΤΕΣ ΣΤΗ ΜΗΤΕΡΑ
Σύμφωνα με τα σύγχρονα δεδομένα, δεν προκύπτει ότι, αποφεύγοντας το γάλα, τα αυγά ή άλλα πιθανώς αλλεργιογόνα τρόφιμα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, μειώνεται ο κίνδυνος ατοπικής δερματίτιδας ή άσθματος στα βρέφη.
Παρομοίως, περιορισμοί στην μητρική δίαιτα κατά τη διάρκεια του θηλασμού, δεν μπορούν να προλάβουν τις αλλεργικές καταστάσεις.
Αυτό, έχει μεγάλη σημασία να το κατανοήσουν ιδιαίτερα οι νέες μητέρες, οι οποίες με την πρώτη εμφάνιση των βρεφικών κολικών κόβουν από τη δίαιτά τους γαλακτοκομικά και άλλες τροφές, προκειμένου να “προφυλάξουν” τα βρέφη τους από αλλεργίες.
Αντιθέτως, μέσω της στέρησης σημαντικών κατηγοριών τροφών υπάρχει σημαντικός κίνδυνος κακής θρέψης της μαμάς και δυνητική βλάβη στην ανάπτυξη του βρέφους.
Επιπλέον υπάρχουν ενδείξεις, πως η μικρό-έκθεση του βρέφους σε τροφές (ακόμα και τις πιο αλλεργιογόνες) μέσω του πλακούντα ή του θηλασμού, βοηθά στην καλύτερη ανοχή της τροφής από το παιδί και μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης τροφικής αλλεργίας.
ΧΡΟΝΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΤΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΤΡΟΦΩΝ
Από το 2000 έως σήμερα, συσσωρευμένα στοιχειά έχουν δείξει ότι η καθυστέρηση στην εισαγωγή ορισμένων τροφών δεν προλαμβάνει την τροφική αλλεργία, στην πραγματικότητα μάλλον προάγει την ανάπτυξη αλλεργίας. Για παράδειγμα, μεγάλος αριθμός μελετών έδειξε ότι η καθυστέρηση στην εισαγωγή του φιστικιού (μετά τον 3ο χρόνο) στα χρόνια που αυτό είχε εφαρμοστεί οδήγησε σε αύξηση της αλλεργίας στο φιστίκι.
Πότε είναι, λοιπόν, ο κατάλληλος χρόνος για την εισαγωγή των τροφών;
Οργανώσεις Υγείας από πολλές χώρες όπως και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχουν επανειλημμένα διακηρύξει τα οφέλη του αποκλειστικού θηλασμού για τους πρώτους 6 μήνες της ζωής που περιλαμβάνουν την ανοσολογική προστασία του βρέφους.
Ωστόσο ο ρόλος του θηλασμού στην πρόληψη των αλλεργιών παραμένει ασαφής και αυτό οφείλεται στις μεθοδολογικές αδυναμίες των αναρίθμητων μελετών που έχουν γίνει πάνω στο θέμα. Υπάρχουν κάποια στοιχεία που δείχνουν ότι σε βρέφη υψηλού κινδύνου για εκδήλωση τροφικής αλλεργίας ο αποκλειστικός θηλασμός για τουλάχιστον τους πρώτους 4 μήνες της ζωής συνδέεται με χαμηλότερη συχνότητα εκδήλωσης ατοπικής δερματίτιδας και αλλεργίας στο γάλα αγελάδας.
Τα σύγχρονα πρωτόκολλα πρόληψης των τροφικών αλλεργιών προτείνουν αποκλειστικό μητρικό θηλασμό για τους πρώτους 4 μήνες της ζωής, κάτι το οποίο βρίσκεται σε αντίθεση με τη σύσταση του ΠΟΥ για αποκλειστικό θηλασμό έως τον 6 μήνα.
Έτσι σύμφωνα με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ακαδηµίας Αλλεργιολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας (EAACI ) υπάρχει δυνητικό όφελος ανάπτυξης ανοχής στις στερεές τροφές μέσω ενός «παράθυρου ευκαιρίας» ανάμεσα στον 4ο και 6ο μήνα της ζωής. Η Αμερικάνικη Ακαδημία Παιδιατρικής στην οδηγία αυτή προσθέτει και τη σύσταση για συνέχιση του μητρικού θηλασμού τουλάχιστον έως την ηλικία των 6 μηνών.
ΤΙ ΛΕΕΙ ΟΜΩΣ Ο ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΥΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΜΑ;
Ωστόσο, στην προσπάθεια μας να προλάβουμε τις αλλεργίες δεν πρέπει να παραβλέπουμε τα συνολικά οφέλη του αποκλειστικού μητρικού θηλασμού για τους πρώτους 6 μήνες της ζωής.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, συστήνεται ο αποκλειστικός μητρικός θηλασμός ως η ιδανική και πλήρης διατροφή για τους πρώτους 6 μήνες της ζωής. Η οδηγία βασίζεται στο συνολικό όφελος του αποκλειστικού θηλασμού για το δίδυμο μητέρας και βρέφους στο πρώτο 6μηνο της ζωής.
Επιγραμματικά αναφέρουμε:
- Προστασία από λοιμώξεις (οξεία και χρόνια μέση ωτίτιδα, βρογχιολίτιδα, μηνιγγίτιδα) , αυτοάνοσα νοσήματα (ατοπική δερματίτιδα, ασθματική βρογχίτιδα) , μεταβολικά νοσήματα (σακχαρώδης διαβήτης I, παχυσαρκία).
- Πολύ σημαντικά και τα οφέλη για τη μητέρα: λιγότερο συχνά καρκίνος μαστού, καρκίνος ωοθηκών, οστεοπόρωση. Οι μητέρες έχουν μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση και αναπτύσσουν γρηγορότερα δεσμό με το μωρό τους.
- Στο ιατρείο μας, επιχειρούμε ένα συμβιβασμό των διεθνών συστάσεων, προσπαθώντας να συνδυάσουμε την πρόληψη των τροφικών αλλεργιών με τα οφέλη του αποκλειστικού μητρικού θηλασμού έως τον 6ο μήνα της ζωής. Γι’ αυτό συστήνουμε την εισαγωγή των τροφών μετά τη συμπλήρωση του 5ου μήνα της ζωής, ιδανικά γύρω στους 5μιση μήνες.
- Είναι σημαντικό να ξέρουμε ότι, ανεξάρτητα από τον ιδανικό χρόνο για την εισαγωγή των τροφών, η τακτική και συχνή κατανάλωση όλων των νέων τροφών και η προσφορά όλης της ποικιλίας των τροφών είναι το ζητούμενο για την πρόληψη της αλλεργίας.
ΣΥΝΟΨΙΖΟΝΤΑΣ…
• Μην υιοθετείτε αυθαίρετους περιορισμούς στην μητρική δίαιτα κατά την εγκυμοσύνη ή την γαλουχία. Δεν ισχύει ότι αποφεύγοντας το γάλα, το αυγό, το φιστίκι ή άλλα αλλεργιογόνα τρόφιμα θα προλάβετε την εμφάνιση αλλεργιών. Ούτε θα αποφύγετε τους κολικούς ή άλλα συμπτώματα της αλλεργίας. Ο ιατρός είναι αυτός που θα διαγνώσει πιθανή αλλεργία και θα δώσει ανάλογες οδηγίες. Οι κίνδυνοι για υποθρεψία της μητέρας από τις στερητικές δίαιτες και αρνητικής επίδρασης στο βρέφος είναι υπαρκτοί.
• Θηλάστε αποκλειστικά αν επιθυμείτε έως τον 6ο μήνα της ζωής. Αν το βρέφος δείχνει έτοιμο να καταναλώσει τροφές νωρίτερα δεν είναι λάθος να ξεκινήσετε την εισαγωγή αφού κλείσει όμως τον 5ο μήνα ζωής. Εισάγετε τις τροφές με συστηματικό και επαναλαμβανόμενο τρόπο συμπεριλαμβανομένων και των αλλεργιογόνων τροφίμων. Το βρέφος μέσα σε 2-3 μήνες θα πρέπει να έχει εκτεθεί σε όλη την ποικιλία των αλλεργιογόνων τροφών όπως δημητριακά, αυγό, ψάρι και ξηροί καρποί.
• Εκτός από τον κατάλληλο χρόνο εισαγωγής εξίσου σημαντική είναι η τακτική και συχνή κατανάλωση των καινούργιων τροφών (π.χ αυγό 5-7 φορές την εβδομάδα) και η προσφορά όλης της ποικιλίας των τροφών για την πρόληψη της αλλεργίας.
• Για τις μητέρες που δεν θηλάζουν, σε περίπτωση βρέφους υψηλού κινδύνου δεν υπάρχουν στοιχεία ότι η επιλογή ενός μερικώς υδρολυμένου γάλατος (HA) μπορεί να προλάβει την εκδήλωση αλλεργίας.
• Δεν συνίστανται υποκατάστατα γάλακτος όπως γάλα σόγιας ή γάλα ξηρών καρπών σε βρέφη υψηλού κινδύνου για πρόληψη αλλεργίας.
Η Παιδιατρική είναι Τέχνη – Κυριάκος Δουλγέρης, παιδίατρος
