Ο γιος μου ήταν 4 ετών τότε. Είχε ξεκινήσει το ποδόσφαιρο.
Το βρήκε συναρπαστικό. Και απογοητευτικό. Και διασκεδαστικό και κάπως συντριπτικό. Ξέρετε…όλα τα συναισθήματα.
Όλα τα συναισθήματα που είναι τόσο έντονα όταν είσαι μόλις 4 ετών. Ξέρετε πώς πάει.
Σε μία από τις προπονήσεις, ήρθε τρέχοντας κατά πάνω μου, κλαίγοντας .
Δεν ήταν η ώρα να κάνω ερωτήσεις ή να βρω απαντήσεις. Ήταν η ώρα να είμαι η ίδια η απάντηση στα δάκρυά του. Να ανοίξω τα χέρια μου και να τα τυλίξω γύρω του, για να νιώσει ασφάλεια. Να κάνω χώρο για τα πληγωμένα του συναισθήματα. Να επιτρέψω σε κάθε δάκρυ να κυλήσει. Να αποκλείσω τον κόσμο γύρω μας και να στείλω στον γιο μου ένα σαφές μήνυμα ότι είναι ασφαλές να αισθανόμαστε και ότι δεν είναι ντροπή να εκφράζουμε κάθε συναίσθημα.
Χωμένος στην αγκαλιά μου, ο γιος μου δεν μπορούσε να ακούσει τίποτα από σα γίνονταν γύρω του, εκτός από τα καθησυχαστικά ψιθυριστά μου λόγια.
Αλλά εγώ μπόρεσα να ακούσω τον άντρα πίσω μας. Ήταν ένας μεγαλύτερος άντρας, ο παππούς κάποιου άλλου παιδιού. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα λόγια του, «Τι είναι αυτός ο θόρυβος; Τα αγόρια δεν κάνουν αυτόν τον θόρυβο».
Δεν μπήκα καν στον κόπο να γυρίσω να του απαντήσω ή να του ρίξω ένα φθονερό βλέμμα που θα τον έκανε να το σκεφτεί περισσότερο την επόμενη φορά πριν κάνει κάποιο σχόλιο. Ο γιος μου με χρειαζόταν και δεν υπήρχε περίπτωση να αποσπάσει την προσοχή μου το οτιδήποτε.
Σε καμία περίπτωση δεν θα προσπαθούσα να σταματήσω τα δάκρυά του.
Σε καμία περίπτωση δεν θα έλεγα ότι υπήρχε κάτι κακό με το να νιώθει και να εκφράζει τα συναισθήματά του.
Δεν υπήρχε περίπτωση.
Αρχικά, όταν άκουσα το σχόλιο του ηλικιωμένου άνδρα – για ένα κλάσμα του δευτερολέπτου – σκέφτηκα ότι πρέπει να αστειεύεται. Η οπτική μου έχει αλλάξει τόσο πολύ στο γονεϊκό μου ταξίδι που μερικές φορές σκέφτομαι: ”σίγουρα οι άνθρωποι δεν σκέφτονται πια έτσι”.
Σίγουρα, η κοινωνία μας κατανοεί τη σημασία της συναισθηματικής νοημοσύνης.
Σίγουρα, αναγνωρίζουμε ότι δεν μπορούμε να αποφύγουμε ή να προσποιηθούμε ότι δεν έχουμε συναισθήματα που μας κάνουν να νιώθουμε άβολα μερικές φορές.
Σίγουρα, καταλαβαίνουμε ότι το να νιώθουμε είναι απολύτως φυσιολογικό, αυτό είναι που μας κάνει ανθρώπους.
Σίγουρα, ως ενήλικες έχουμε μεγαλώσει αρκετά ώστε να μπορούμε να βοηθήσουμε τα μικρότερα παιδιά μας να βιώσουν να ξεπεράσουν και να κατανοήσουν τα μεγάλα συναισθήματά τους.
Σίγουρα, καταλαβαίνουμε ότι το να νιώθουμε τα συναισθήματά μας εξυπηρετούν κάποιο σκοπό.
Σίγουρα, οι άνθρωποι δεν σκέφτονται πια έτσι.
Δυστυχώς, στην κοινωνία μας, ακόμα το κάνουν.
Και είτε μας αρέσει είτε όχι, όλα αυτά θα τα μοιραστούν και με τα παιδιά μας. Και ως γονείς, πρέπει να δουλέψουμε τόσο πολύ στις οικογένειες μας ώστε όταν τα παιδιά μας έρθουν αντιμέτωπα με φράσεις ή συμπεριφορές που τους λένε ότι τα συναισθήματά τους δεν είναι αποδεκτά θα ξέρουν ότι ο κόσμος έχει λάθος. Θα νομίζουν ότι ο κόσμος αστειεύεται. Θα αναπτύξουν μια εσωτερική γνώση που είναι ανεπηρέαστη από τον κόσμο γύρω τους.
Πρέπει να νομιμοποιήσουμε την ευαλωτότητα των παιδιών μας, έτσι ώστε να εξελιχθούν σε συναισθηματικά υγιείς, μαλακοί, φροντιστικοί ενήλικες οι οποίοι θα παίξουν τον ρόλο τους στο να σπάσουν ανθυγιεινοί κύκλοι γενεών. Και ως γονείς πρέπει να περιβάλλουμε τους εαυτούς μας με ένα χωριό που να χωράει, να νιώθει και να τιμάει όλα τα συναισθήματα των παιδιών μας και τα δικά μας.
Ο Δρ Γκόρντον Νόιφελντ λέει ότι μόνο οι άνθρωποι είναι ικανοί να αισθάνονται τα συναισθήματά τους. Ότι αυτή η ικανότητα αποδεικνύεται απαραίτητη προϋπόθεση για να γίνει κανείς πλήρης άνθρωπος και πλήρως ανθρώπινος. Ωστόσο, τα παιδιά δεν ξεκινούν τη ζωή τους με το να νιώθουν τα συναισθήματά τους – για να γίνουν αισθητά τα συναισθήματα, πρέπει να εκφράζονται, να ονοματίζονται και να είναι σχετικά ασφαλή από πληγές .
Ακολουθώντας μια διαδρομή ήπιας γονικής μέριμνας, γνωρίζω ότι το να κρατάς χώρο για τα μεγάλα συναισθήματα είναι κομμάτι της γονεϊκότητας. Για μένα, είναι ένας συμπονετικός τρόπος να είμαι σε μια σχέση. Δείχνει άνευ όρων αγάπη, αποδοχή και σεβασμό. Εξάλλου, δεν υπάρχουν «καλά» ή «κακά» συναισθήματα και κάθε συμπεριφορά είναι επικοινωνία. Γονική μέριμνα είναι να είσαι σε μια σχέση, όχι να εφαρμόζεις τακτικές και στρατηγικές.
Για μένα, όλοι αυτοί οι λόγοι είναι αρκετοί.
Όμως, μόλις πρόσφατα έμαθα από τον Δρ Γκόρντον Νόιφελντ ότι υπάρχει ίσως μια βαθύτερη και πολύ επείγουσα ανάγκη για εμάς τους γονείς: να διασφαλίσουμε ότι θα κάνουμε τα παιδιά μας να αισθάνονται αρκετά ασφαλή ώστε όχι απλώς να έχουν συναισθήματα αλλά να τα νιώθουν, αληθινά.
Ποιος είναι ο σκοπός των συναισθημάτων;
Με απλά λόγια, ο Δρ Γκόρντον Νόιφελντ λέει ότι τα συναισθήματα έχουν σχεδιαστεί για να μας κινητοποιούν. Το συναίσθημα είναι ο τρόπος με τον οποίο ο εγκέφαλος μάς κινητοποιεί να πράξουμε.
Όταν νιώθουμε ανησυχία, μάς ωθεί να είμαστε προσεχτικοί, εμποδίζοντάς μας ώστε να είμαστε ασφαλείς από τον κίνδυνο. Όταν νιώθουμε απογοήτευση , κινούμαστε να κάνουμε αλλαγές . Η απογοήτευση είναι τόσο… απογοητευτική – θέλουμε να την αποφύγουμε, να την ξεφορτωθούμε και έτσι εξυπηρετεί τον σκοπό της.( Αυτό το συναίσθημα ήταν υπεύθυνο για να προκαλέσει μερικές από τις μεγαλύτερες αλλαγές στη ζωή μου. )
Όταν τα παιδιά μας αισθάνονται προσκολλημένα με ασφάλεια, συνδεδεμένα μαζί μας και ασφαλή, αυτά τα κινητοποιούν να ξεκουραστούν, να παίξουν, να μεγαλώσουν και να εξελιχθούν.
Ένας από τους νόμους του συναισθήματος είναι ότι αναζητά την έκφραση, αναζητά τη συνείδηση. Τα συναισθήματα πρέπει να βγαίνουν από μέσα μας…σαν ένα ηλεκτρικό φορτίο που πρέπει να κινηθεί. Όταν τα καταπνίγουμε, τα παραχώνουμε, τα κρύβουμε και προσποιούμαστε ότι είμαστε εντάξει ενώ δεν είμαστε, δημιουργούμε τις προϋποθέσεις όχι μόνο για κακή συναισθηματική υγεία αλλά και για μακροπρόθεσμα αρνητικά αποτελέσματα σωματικής υγείας.
Ο Δρ Γκόρντον Νόιφελντ λέει ότι «Το συναίσθημα παραδοσιακά απορρίπτεται -ως κατάλοιπο της ζωικής μας φύσης, περιττό και άχαρο, ακόμη και ως ενδεικτικό της ανωριμότητας. Μας είπαν να μην είμαστε συναισθηματικοί, να κυριαρχούμε πάνω στα συναισθήματά μας, να πάψουμε να είμαστε παράλογοι. Τα συναισθήματα θεωρούνταν παιδιάστικα και ακόμη και κοριτσίστικα (λες και αυτό είναι κακό), πηγή αμηχανίας για τους μεγάλους. Τα περισσότερα από τα φάρμακά μας στοχεύουν στη μείωση των συναισθημάτων με τον ένα ή τον άλλο τρόπο».
Το συναίσθημα είναι το όχημα για την ωριμότητα
Υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ του ενός παραπάνω κεριού σε μια τούρτα γενεθλίων και στο πραγματικό ”μεγαλώνω”. Πολλά από τα παιδιά μας μεγαλώνουν αλλά δεν ωριμάζουν. Μένουν κολλημένα στην ανωριμότητα. Γιατί;
Ο Δρ Γκόρντον Νόιφελντ λέει :«το συναίσθημα είναι το όχημα της ωριμότητας ». Αυτό που είναι σημαντικό δεν είναι μόνο να έχουμε συναισθήματα, αυτό που είναι σημαντικό είναι να νιώθουμε τα συναισθήματά μας – αυτό είναι το κλειδί για να ”ξεκλειδώσετε” την ωριμότητα .
Ο Neufeld λέει επίσης ότι «όταν τα παιδιά χάνουν τα ευαίσθητα τους συναισθήματα, κολλάνε στην ανωριμότητά τους».
Τα συναισθήματα περιλαμβάνουν: μια αίσθηση εξάρτησης, λύπης, ντροπαλότητας, απογοήτευσης, συναγερμού, ντροπής, ματαιότητας, απογοήτευσης, φροντίδας και αμηχανίας.
«Για να προκύψει η ωρίμανση, τα παιδιά πρέπει να ΝΙΩΘΟΥΝ τα ευαίσθητα συναισθήματά τους ». Δρ Γκόρντον Νόιφελντ
Πώς τα συναισθήματα βοηθούν τα παιδιά μας να ωριμάσουν;
Ο εγκέφαλος έχει μια απίστευτη ικανότητα να μας κρατά ασφαλείς συναισθηματικά – εάν ο εγκέφαλός μας ανιχνεύσει μια αίσθηση ευαλωτότητας που είναι υπερβολική για να την αντέξουμε, μπορεί να μουδιάσει τα ευάλωτα συναισθήματα. Μπορεί να μας υπερασπιστεί. Μας φροντίζει. Αυτό είναι καλό, σωστά; Ναι είναι, αλλά μόνο αν είναι προσωρινό.
Ας εξετάσουμε ένα παράδειγμα.
Φανταστείτε ότι πρόκειται να κάνετε δημόσια παρουσίαση. Είστε νευρικοί, έχετε πεταλούδες στην κοιλιά σας, οι παλάμες σας ιδρώνουν και το στομάχι σας είναι άδειο, αλλά δεν αισθάνεστε πεινασμένοι. Όμως, τη στιγμή που βγαίνετε στη σκηνή, οι πεταλούδες σας εξαφανίζονται καθώς ο εγκέφαλός σας σάς υπερασπίζεται ενάντια στην ευπάθεια που αντιμετωπίζετε, ώστε να μπορέσετε να μιλήσετε. Τη στιγμή που φεύγετε από τη σκηνή, χαλαρώνετε και ξαφνικά αισθάνεστε την πείνα σας. Μπορείτε να την αισθανθείτε ξανά επειδή αισθάνεστε ξανά ασφαλείς.
Η εξάλειψη των τρωτών σημείων-το μούδιασμα αυτών – βραχυπρόθεσμα είναι μια υπερδύναμη. Το πρόβλημα είναι ότι το μεταιχμιακό σύστημα – το συναισθηματικό μέρος του εγκεφάλου – μπορεί να εκτελέσει μόνο μία λειτουργία τη φορά – μπορεί να μας υπερασπιστεί ή μπορεί να μας εξελίξει /ωριμάσει . Όταν δίνει προτεραιότητα στην άμυνα, η ωριμότητα μπαίνει σε δεύτερη μοίρα.
Ο Δρ Γκόρντον Νόιφελντ συνεχίζει : «Ο εγκέφαλος είναι εκπληκτικός στην ικανότητά του να υπερασπίζεται τον οικοδεσπότη του ενάντια σε μια αίσθηση ευπάθειας που είναι υπερβολικά συντριπτική. Μπορεί να μας εξοπλίσει για να λειτουργήσουμε σε ένα πληγωμένο περιβάλλον ή μπορεί να μας ωριμάσει. Ωστόσο, δεν μπορεί να κάνει και τα δύο, τουλάχιστον όχι ταυτόχρονα. Για τους περισσότερους από εμάς, τα συναισθήματά μας θα επιστρέψουν όταν ξαναμπούμε στην αγκαλιά των αγαπημένων μας και η άμυνά μας ΄΄πέσει΄΄. Όταν όμως αυτό δεν συμβαίνει, αυτά τα αμυντικά φίλτρα μπορούν να επιμείνουν ».
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μπορούμε να παραμείνουμε ήρεμοι και να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις όταν περνάμε μια δύσκολη μέρα, αλλά όταν επιστρέφουμε στο σπίτι και ο αγαπημένος μας μάς αγκαλιάζει και νιώθουμε ασφαλείς, πλημμυρίζουμε από τα συναισθήματα ενάντια στα οποία ο εγκέφαλος μάς υπερασπιζόταν όλη μέρα
Όταν τα παιδιά μας χρειάζονται να λειτουργήσουν σε ένα περιβάλλον που τα πληγώνει συναισθηματικά, ο εγκέφαλός τους τα βοηθά μουδιάζοντας τα έντονά τους συναισθήματα ώστε να μπορούν να αποδώσουν.
Οπότε, πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να νιώσουν τα συναισθήματά τους;
Βραχυπρόθεσμα, μοιάζει σαν να είναι πιο εύκολο να μην αισθάνεσαι, σωστά;! Εξάλλου, το πρόβλημα με το να νιώθει κανείς τα συναισθήματά του είναι ότι τα συναισθήματα μπορεί να πληγώνουν.
Έχουμε αμέτρητα φάρμακα για να απομακρύνουμε τα συναισθήματα. Χάπια που τα μουδιάζουν. Τα παιδιά που δεν αισθάνονται τα συναισθήματά τους μπορεί να φαίνονται πιο εύκολα, βραχυπρόθεσμα. Μπορεί να φαίνονται πιο ανεξάρτητα. Λιγότερο απαιτητικά.
«Από το δώρο της βαθιάς εξάρτησης αναδύεται η αληθινή ανεξαρτησία».Δρ. Vanessa Lapointe
Το πρόβλημα –για εμάς τους ενήλικες– με τα παιδιά μας είναι ότι τα συναισθήματά τους είναι ΜΕΓΑΛΑ. Ειδικά τα μικρά παιδιά που μπορούν να νιώσουν μόνο ένα δυνατό συναίσθημα τη φορά.
Έτσι, ίσως το πρώτο πράγμα που χρειάζονται τα παιδιά μας για να μπορούν να ΝΙΩΣΟΥΝ τα συναισθήματά τους είναι να έχουν γονείς και φροντιστές που αποδέχονται τα συναισθήματα των παιδιών τους. Πρέπει να μπορούμε να κρατάμε το χώρο για τα μεγάλα και όμορφα συναισθήματα των παιδιών μας και να νιώθουμε τιμή που είμαστε ο ασφαλής χώρος τους για να κάνουν ακριβώς αυτό.
«Δεν μπορούμε να μουδιάζουμε επιλεκτικά τα συναισθήματα, όταν μουδιάζουμε τα οδυνηρά συναισθήματα, μουδιάζουμε και τα θετικά συναισθήματα». Μπρένε Μπράουν
Ο Δρ Γκόρντον Νόιφελντ περιγράφει την ικανότητα να αισθάνεται κανείς τα συναισθήματά του ως «μαλακή καρδιά». Ως μητέρα ενός πολύ ευαίσθητου μικρού αγοριού, αυτός ο όρος με αγγίζει – είναι μια όμορφη οπτική αναπαράσταση. Η μεγαλύτερη μου πρόκληση ως μητέρα είναι να βρω τρόπους να επιτρέψω στην καρδιά του γιου μου να παραμείνει απαλή σε έναν συναισθηματικά τραυματικό κόσμο.
Στο βιβλίο του, Hold Onto Your Kids , ο Neufeld εξηγεί ότι από όλες τις εμπειρίες πληγώνει περισσότερο αυτή του αποχωρισμού και ότι η αλληλεπίδραση με τους συνομηλίκους είναι το κομμάτι που συμβαίνει το μεγαλύτερο συναισθηματικό τραύμα. Δυστυχώς, τα σημερινά παιδιά υπόκεινται σε περισσότερο χωρισμό και περισσότερη αλληλεπίδραση με τους συνομηλίκους από ποτέ.
Ως σύγχρονοι γονείς, ενθαρρυνόμαστε να αποχωριστούμε από τα μωρά μας όσο το δυνατόν νωρίτερα, να τα ωθήσουμε προς την ανεξαρτησία και την αυτάρκεια και σχεδόν ντρεπόμαστε που νιώθουμε και τιμούμε την εσωτερική διάθεση να απορρίψουμε την άστοχη κοινωνική πίεση και να τα κρατήσουμε κοντά… που είναι αυτό που χρειάζονται.
Πώς κρατάμε απαλές τις καρδιές των παιδιών μας;
Ο Δρ Νόιφελντ προτείνει ότι ο πιο σημαντικός παράγοντας για να διατηρήσουμε απαλές τις καρδιές των παιδιών μας είναι οι προσκολλήσεις των παιδιών μας σε εμάς – τους σημαντικούς ενήλικες στη ζωή τους. Περιγράφει την προσκόλληση που ξετυλίγεται όμορφα καθώς το παιδί «μας δίνει την καρδιά του» – όταν κρατάμε την καρδιά του ασφαλή και φροντίζουμε να μην τη πληγώσουμε , η προσκόλλησή του σε εμάς χρησιμεύει ως ασπίδα για να μειώσει τον αντίκτυπο του τραυματισμού έξω από την προσκόλληση… ακόμα και όταν είναι χωριστά από εμάς.
Αυτό σημαίνει ότι όσο περισσότερο επενδύουμε στη σχέση μας με τα παιδιά μας, τόσο περισσότερο παρέχουμε τις προϋποθέσεις για να ξεδιπλωθεί η προσκόλληση, τόσο πιο σημαντικοί είμαστε για τα παιδιά μας, τόσο λιγότερο έχει σημασία τι σκέφτονται και αισθάνονται οι άλλοι για αυτά και τόσο περισσότερο είναι θωρακισμένα από την ασφαλή προσκόλλησή τους σε εμάς.
Όσο πιο προστατευμένα είναι από μια ασφαλή προσκόλληση μαζί μας, τόσο λιγότερο το μεταιχμιακό τους σύστημα χρειάζεται να χρησιμοποιεί άμυνες και τόσο περισσότερο είναι σε θέση να αισθάνονται τα συναισθήματά τους… τόσο περισσότερο είναι σε θέση να κρατήσουν απαλή την καρδιά τους και να επιτρέψουν στη μητέρα φύση να κάνει τη δουλειά της για να μεγαλώσουν τα παιδιά μας.
Γιατί πρέπει να παρηγορούμε αντί να ντροπιάζουμε;
Σκεπτόμενη εκείνο το πρωί στο γήπεδο ποδοσφαίρου, μπορώ τώρα να δω ότι ο ηλικιωμένος που καθόταν πίσω μου είχε περάσει μια ζωή αμυνόμενος στα συναισθήματά του. Ήθελε ο γιος μου να τον συνοδεύσει σε εκείνο το σκοτεινό, κρύο χώρο.
Όμως, η δουλειά μου ως μαμά είναι να λάμπω φως και να φέρω ζεστασιά, συμπόνια και αποδοχή. Θα ακολουθήσω τον γιο μου ακόμα -και ειδικά -όταν φοβάται και θα περπατάω δίπλα του γιατί το σκοτάδι δεν είναι τόσο τρομακτικό όταν κάποιος σου κρατάει το χέρι.
Ως ενήλικες, πρέπει να θυμόμαστε ότι δεν είναι ποτέ δουλειά του παιδιού να καλύψει τις συναισθηματικές μας ανάγκες. Είναι το αντίστροφο. Τα παιδιά μας δεν πρέπει να νιώθουν ότι πρέπει να σταματήσουν τα δάκρυά τους για να μας κάνουν να νιώθουμε πιο άνετα.
Κοιτάζοντας πίσω, νιώθω συμπόνια για το μικρό αγόρι μέσα στον ηλικιωμένο και εύχομαι τα πράγματα να ήταν διαφορετικά για εκείνον.
Όπως λέει η Lelia Schott, «Ίσως αν τα κλαμένα αγοράκια παρηγορούνταν αντί της ντροπής να μην υπήρχαν τόσοι πολλοί θυμωμένοι άντρες που αγωνίζονται να εκφράσουν και να συμπάσχουν με τα συναισθήματά τους».
Στο γήπεδο ποδοσφαίρου εκείνο το πρωί, η διαίσθησή μου ήταν το μόνο που χρειαζόμουν για να μου πει ότι ο μεγαλύτερος σε ηλικία άντρας ήταν λάθος. Από τη στιγμή που γεννήθηκε, έχω εμπιστοσύνη ότι κανείς δεν ξέρει πώς νιώθει ο γιος μου, καλύτερα από τον ίδιο.
Έχω μάθει ότι ως μητέρα η δουλειά μου είναι να σταματάω να ακούω τον κόσμο γύρω μου, ώστε να μπορώ να συντονιστώ με το παιδί μου και να είμαι μαζί του καθώς τον βοηθάω να περιηγηθεί στον κόσμο στον οποίο μεγαλώνει.
«Δεν είναι δουλειά μας να εμποδίσουμε τα παιδιά από το να κλαίνε. Το κλάμα είναι η θεραπεία, όχι η πληγή. Όταν εμποδίζουμε τα δάκρυα των παιδιών μας, βάζουν μέσα τους την πληγή, αντί να την απελευθερώσουν». Παμ Λίο
Και ακόμη:
«Τα παιδιά χρειάζονται τουλάχιστον ένα άτομο στη ζωή τους που πιστεύει ότι ο ήλιος ανατέλλει και δύει πάνω τους, που χαίρεται με την ύπαρξή τους και τα αγαπά άνευ όρων». Παμ Λίο
Μετάφραση: Διαπροσωπικές Σχέσεις (ευχαριστούμε)
Πηγή: Raised Good
