Πολλές φορές μπορεί να κάνουμε πράγματα ασυναίσθητα ή να εκφράσουμε τις σκέψεις μας χωρίς πρώτα να τα σκεφτόμαστε. Όλα αυτά αποτελούν απόρροια ενός απότομου συναισθήματος, το οποίο μπορεί να μας περιβάλει εκείνη τη στιγμή και έκτοτε, να μη μπορούμε να διαχειριστούμε αυτές τις πράξεις και τις σκέψεις. Ωστόσο, στην παιδική ηλικία δεν παρατηρείται το ίδιο.
Ορισμός Συναισθηματικής Νοημοσύνης
Η συναισθηματική νοημοσύνη ορίζεται ως η ικανότητα του να γνωρίζει κανείς τί αισθάνεται και να είναι ικανός να διαχειριστεί αυτά τα συναισθήματα, πριν αφήσει σε αυτά τον έλεγχο και αποτελέσει έρμαιο τους. Είναι προϊόν μιας μακράς και συμμετοχικής αλληλεπίδρασης μεταξύ της φύσης (βιολογικές δυνάμεις και κληρονομικές προδιαθέσεις) και της ανατροφής (περιβαλλοντικές δυνάμεις και εμπειρίες της ζωής). Η νοημοσύνη δημιουργείται βιολογικά, αλλά ο βαθμός ανάπτυξής της εξαρτάται από τις προσωπικές εμπειρίες του καθενός.
Η ικανότητα της συναισθηματικής νοημοσύνης αποκτάται στην πορεία της ζωής του ανθρώπου και για αυτό κάθε παιδί είναι ικανό να βελτιωθεί στον συγκεκριμένο τομέα. Η εμπειρία και η εξάσκηση το επηρεάζουν θετικά. Οι συναισθηματικές ικανότητες ξεκινούν να αναπτύσσονται ήδη από την πρώιμη παιδική ηλικία. Η εξάσκηση μέσω της διδασκαλίας τους είναι αυτή που τις βοηθάει να αλλάξουν και να εξελιχθούν.
Ανάπτυξη της Συναισθηματικής Νοημοσύνης και Δραστηριότητες Διαμόρφωσής της
Η συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί να μεταδοθεί στα παιδιά μέσω της μάθησης, με αποτέλεσμα να μπορούν να εξασκήσουν τις δεξιότητές τους. Στην ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης των παιδιών εκτός από τους γονείς, σημαντικό ρόλο παίζουν οι παιδαγωγοί και οι εκπαιδευτικοί. Μέσα στη τάξη, λοιπόν, η εφαρμογή των συναισθηματικών δεξιοτήτων μπορεί να βελτιώσει την επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών, να αυξήσει την συνειδητοποίηση της προσωπικής υπευθυνότητας και του αυτοσεβασμού και τέλος, να ενεργοποιήσει την κριτική και την δημιουργική σκέψη των μαθητών. Επιπλέον, εντός της τάξης μπορούν να λάβουν χώρα δραστηριότητες που περιλαμβάνουν ανάγνωση και συζήτηση ιστοριών, στις οποίες ο πρωταγωνιστής βιώνει διάφορα συναισθήματα, ή παιχνίδια ρόλων σχετικά με τη διαχείριση ισχυρών συναισθημάτων, ή την επίλυση συγκρούσεων.
Δραστηριότητες που μπορούν να συμβάλλουν στη διαμόρφωση των συναισθηματικών δεξιοτήτων στα παιδιά αφορούν την επίδειξη και τη μίμηση των βασικών συναισθημάτων μέσω των φωτογραφιών, τα παιχνίδια με ρόλους, την έκφραση των συναισθημάτων μέσω των εικαστικών τεχνών και τον εντοπισμό των συναισθημάτων μέσα από τις ιστορίες. Επιπρόσθετα, το λεξιλόγιο και οι ήχοι των συναισθημάτων, η άσκηση με τη συμπλήρωση μιας πρότασης, αλλά και το παιχνίδι με τις φιλοφρονήσεις μπορούν να θεωρηθούν βοηθητικές δραστηριότητες για την ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης.
Μοντέλα Συναισθηματικής Νοημοσύνης
Ένας από τους κύριους ερευνητές της συναισθηματικής νοημοσύνης υπήρξε ο Daniel Goleman, καθώς σύμφωνα με τον ίδιο ως δεξιότητες της συναισθηματικής νοημοσύνης θεωρούνται α) η αυτεπίγνωση, όπου το άτομο είναι σε θέση να αναγνωρίζει ανά πάσα στιγμή τα συναισθήματά του και να τα χρησιμοποιεί για την ορθή λήψη αποφάσεων, β) ο αυτοέλεγχος, όπου αποτρέπει την ανάπτυξη κάθε είδους παρόρμησης και βοηθά το άτομο να ελέγχει τα συναισθήματά του και ειδικά τον θυμό και την ανασφάλεια και τέλος, γ) η ενσυναίσθηση, που σχετίζεται με την ικανότητα του ατόμου να γνωρίζει τα συναισθήματα των άλλων και τα αίτια αυτών, να μπορεί να συμμετέχει στη συναισθηματική εμπειρία του άλλου και να «αισθάνεται» για τον άλλο δίχως να ταυτίζεται με αυτόν.
Τουναντίον, η ανάπτυξη των συναισθηματικών δεξιοτήτων είναι πιθανό να εμποδιστεί όταν δεν εκφράζονται και εσωτερικεύονται τα έντονα συναισθήματα, όταν αγνοούνται τα συναισθήματα των παιδιών από τους ενήλικες, καθώς και όταν η ίδια η οικογένεια δεν επιτρέπει την έκφραση των δυσάρεστων συναισθημάτων τους.
Τα παιδιά με καλά αναπτυγμένη συναισθηματική νοημοσύνη είναι πιο κοινωνικά και πιο αρεστά στις παρέες τους, μπορούν να διαχειρίζονται τη συναισθηματική τους νοημοσύνη, είναι ικανά να ελέγχουν τις παρορμήσεις τους, να βρίσκουν κίνητρα για τον εαυτό τους και τέλος, να μπορούν να αντιμετωπίζουν με ευκολία τις δυσκολίες της ζωής.
Ελένη Παπανδρέου
Κοινωνική Λειτουργός
Πηγές:
- Goleman, D. (1995). Η συναισθηματική νοημοσύνη (Φ. Μεγαλούδη, Μετάφ.). Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα.
- Goleman, D. (1998). συναισθηματική νοημοσύνη στο χώρο της εργασίας (Α. Παπασταύρου, & Τ. Ρα’ϊση, Μετάφ.). Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα.
- Gottman, J. (2000), Η συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών: πώς να μεγαλώσουμε παιδιά με συναισθηματική νοημοσύνη, Ελληνικά Γράμματα.
- Mitrofana, N., Cioricaru, M. (2014). Emotional intelligence and school performance-correlational study. Procedia – Social and Behavioral Sciences.
