Στη Δανία, εκπαίδευση δεν είναι μόνο τα ακαδημαϊκά μαθήματα. Είναι η επαφή με το σώμα, τα συναισθήματα, η ενσυναίσθηση, το θάρρος να αποτύχουμε , η ικανότητα να συνδεόμαστε αλλά και το χούγκα. Η αξιολόγηση της επιτυχίας γίνεται με βάση την πραγματική ευτυχία και όχι τις ακαδημαϊκές επιδόσεις. Ποιες είναι όμως οι βασικές αρχές που διέπουν το εκπαιδευτικό σύστημα στη χώρα που δηλώνει ότι είναι η πιο ευτυχισμένη σε ολόκληρο τον κόσμο;
1. Ευημερία (trivsel)
Στη Δανία, το να έχουν οι μαθητές υψηλό trivsel, είναι πολύ πιο σημαντικό από την υψηλή βαθμολογία ή τις επιδόσεις στις εξετάσεις. Βασική αρχή του εκπαιδευτικού συστήματος είναι πως η ακαδημαϊκή επιτυχία προϋποθέτει προσωπική ευτυχία, αφού οι Δανοί πιστεύουν πως όταν νιώθουμε καλά, μαθαίνουμε πιο εύκολα. Στο αξιακό τους σύστημα, η συνεργασία και η καλοσύνη έρχονται πριν από τον ανταγωνισμό.Ένας τρόπος με τον οποίο οι εκπαιδευτικοί παρακολουθούν την κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη των μαθητών, είναι το να τους ζητήσουν ανά πάσα στιγμή να αναφέρουν τον trivsel tal, τον αριθμό δηλαδή ευτυχίας τους. Τα παιδιά επίσης καλούνται να συζητήσουν γιατί επέλεξαν τον αντίστοιχο βαθμό ευημερίας αλλά και πώς μπορούν να βελτιώσουν τη βαθμολογία της ευτυχίας τους την επόμενη φορά. Κάθε σχολείο υποχρεούται από το νόμο να χορηγεί ένα τυποποιημένο τεστ ευημερίας κάθε χρόνο, όπως και να διατηρεί την ευημερία των μαθητών υψηλή. Το «σχέδιο ευημερίας» αναρτάται στις ιστοσελίδες όλων των σχολείων της χώρας.
2. Μοναδικότητα (differentiere)
‘Όπως τόνισε και ο Albert Einstein «Ο καθένας είναι μια ιδιοφυΐα. Αλλά αν κρίνεις ένα ψάρι από την ικανότητά του να σκαρφαλώσει σε ένα δέντρο, θα περάσει όλη τη ζωή του πιστεύοντας πως είναι ηλίθιο». Οι δάσκαλοι στη Δανία εκπαιδεύονται στο να αντιμετωπίσουν τους μαθητές ως μοναδικά άτομα . Εντοπίζουν τα δυνατά σημεία όπως και τις αδυναμίες του καθενός από τα παιδιά και τα βοηθούν να αναπτύσσονται.
Συνεργάζονται με τους μαθητές ώστε να δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες στις οποίες θα ανθίσει το κάθε παιδί ξεχωριστά.Σε τεστ που χορήγησε η NASA σε 1600 παιδιά ηλικίας μεταξύ τεσσάρων και πέντε ετών, το 98% αποδείχθηκαν δημιουργικές ιδιοφυίες. Στα παιδιά δέκα ετών ο αριθμός έπεσε στο 30% ενώ στην ηλικία των δεκαπέντε στο 12%. Ανάμεσα στους ενήλικες, μόνο το 2% παρέμεναν ακόμη δημιουργικές ιδιοφυίες. Πώς εξηγείται αυτό το φαινόμενο; Στις περισσότερες χώρες, το εκπαιδευτικό σύστημα ενισχύει την «συγκλίνουσα σκέψη», αυτή που κρίνει επικρίνει και αξιολογεί. Στη Δανία αντίθετα, το εκπαιδευτικό σύστημα ενισχύει την «αποκλίνουσα σκέψη», την φαντασία, την παραγωγή νέων ιδεών και πιθανοτήτων.
3. Αυτοεκτίμηση, εμπιστοσύνη στον εαυτό, και αυτοπεποίθηση
«Να τα έχεις καλά με τον εαυτό σου» (At hvile I sig selv) προτρέπουν οι Δανοί εκπαιδευτικοί τους μαθητές. Προωθούν την αξία του να νιώθουν τα παιδιά καλά για αυτό που είναι και όχι για αυτά που κάνουν. Στόχος, να αποκτήσουν τα παιδιά εσωτερική εστία αξιολόγησης ώστε να μη χρειάζεται να επιδειχθούν για να πάρουν την έγκριση των άλλων.
4. Μαθήματα επαφής
Στα μαθήματα αυτά, τα παιδιά καλούνται μέσα από το άγγιγμα να μιμηθούν κινήσεις ή ήχους ο ένας στην πλάτη του άλλου. Σύμφωνα με ένα δανέζικο ρητό, «Αυτός που αγγίζει, δεν εκφοβίζει» (Den man ror ved, mobber man ikke). Το άγγιγμα αυξάνει τα επίπεδα οξυτοκίνης, οπότε με έναν τόσο απλό τρόπο αυξάνεται η εμπιστοσύνη ανάμεσα στους μαθητές και μειώνεται ο εκφοβισμός. Με το μασάζ μεταξύ των μαθητών στα σχολεία, εκτός από μείωση στην επιθετικότητα, παρατηρήθηκε και μείωση στα προβλήματα προσοχής.
5. Η ώρα της τάξης (klassen time)
Πραγματοποιείται μια φορά την εβδομάδα και αποτελεί υποχρεωτικό μέρος του σχολικού προγράμματος, από τη στιγμή που οι μαθητές γίνονται έξι ετών. Στόχος είναι τα παιδιά να νιώθουν άνετα και να συζητούν για οποιοδήποτε θέμα τα απασχολεί. Όλοι μαζί συνεργάζονται ώστε να βρουν τις λύσεις. Αν υπάρχουν προβλήματα στη λειτουργία της τάξης, ο δάσκαλος μπορεί να συγκαλέσει «ώρα της τάξης» οποιαδήποτε στιγμή. Αν δεν υπάρχουν προβλήματα προς επίλυση την «ώρα της τάξης», οι μαθητές χαλαρώνουν, παίζουν ομαδικά παιχνίδια ή κάνουν «χούγκα». Οι μαθητές φέρνουν ζεστές λιχουδιές που απολαμβάνουν μετά τη συζήτηση.
6. Εβδομάδα σεξ
Στη Δανία αφιερώνουν κάθε χρόνο μια ολόκληρη εβδομάδα (την δεύτερη του Φεβρουαρίου) στην σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση γίνεται οργανωμένα, με συγκεκριμένη ύλη για αυτή την εβδομάδα, ενώ κάθε χρονιά το θέμα αλλάζει. Προσφέρεται η αντίστοιχη εκπαίδευση σε εκπαιδευτικούς και γονείς, ενώ μεγαλύτερα παιδιά καλούνται επίσης να μιλήσουν στα μικρότερα ώστε η εκπαίδευση να γίνει σε πιο χαλαρό κλίμα. Η εβδομάδα σεξ περιλαμβάνει και την «ευτυχία του σώματος» (kropsglad): γίνονται συζητήσεις για το πώς τρώμε, πώς κινούμαστε , πώς η εικόνα του σώματός μας επηρεάζεται από τα social media.
7. Η άποψη του παιδιού (barnesyn)
Οι Δανοί εκπαιδευτικοί επιδιώκουν να συναντούν τα παιδιά ακριβώς εκεί που βρίσκονται συναισθηματικά, χωρίς να τα κρίνουν. Barnesyn σημαίνει να βλέπουμε τη ζωή μέσα από τα μάτια ενός παιδιού. Εξάλλου, όταν τα παιδιά νιώθουν ότι τα βλέπουνε και τα ακούνε, είναι πολύ πιο πιθανό να συνεργαστούν με τους ενήλικες. Όσον αφορά την εκπαίδευση, προέρχεται από τη κατανόηση αυτών που θέλουν να μαθαίνουν τα παιδιά. Δεν έχει σημασία τι θεωρούν οι ενήλικες ως σημαντικό ή ως ταμπού αλλά τι θεωρούν τα παιδιά σημαντικό από τη δική τους τη σκοπιά, τι τους κεντρίζει το ενδιαφέρον.
8. Ενσυναίσθηση
Όπως διακήρυξε και ο Αριστοτέλης, «Η μόρφωση του μυαλού χωρίς τη μόρφωση της καρδιάς δεν είναι καθόλου μόρφωση». Οι Δανοί γονείς και δάσκαλοι δεν είναι ούτε υπερπροστατευτικοί αλλά ούτε και αυταρχικοί, , οπότε τα παιδιά έχουν την ελευθερία να έρθουν σε επαφή με όλη την γκάμα των συναισθημάτων τους. Έτσι, ανοίγει ο δρόμος για να κατανοήσουν και τα συναισθήματα των άλλων.Για τους γονείς και τους δασκάλους στη Δανία είναι πολύ σημαντική η κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών: το να συνεργάζονται με τους άλλους, να είναι ευγενικά, να προσφέρουν βοήθεια και να συμμετέχουν σε δραστηριότητες.Στη Δανία, η ενσυναίσθηση είναι μια δεξιότητα που διδάσκεται, ενίοτε μάλιστα θεωρείται πιο σημαντική από την ανάγνωση βιβλίων. Τα παιδιά εκπαιδεύονται στο να «διαβάζουν» τους ανθρώπους. Είτε με τη βοήθεια βίντεο, είτε με role plays και κουβέντα, τα παιδιά συζητούν μεταξύ τους για το πώς τα ίδια θα διαχειρίζονταν δύσκολες καταστάσεις αντί να ακούν έναν ενήλικο να ηθικολογεί. Μαθαίνουν επίσης να ακούν χωρίς να κρίνουν, αλλά και ότι όλοι είμαστε διαφορετικοί και άρα κανείς δε νιώθει ακριβώς το ίδιο με τον άλλο.
9. Θάρρος να αποτυγχάνουμε
«Οι άνθρωποι μαθαίνουν περισσότερα από τα λάθη τους» (Man laerer mest tra sine fejitagelser) υποστηρίζει ένα δανέζικο ρητό. Μέρος της δημιουργικής διαδικασίας είναι να προσπαθούμε, να αποτυγχάνουμε και να συνεχίσουμε να προσπαθούμε. Στη Δανία, η αποτυχία αποτελεί μέρος του εκπαιδευτικού συστήματος. Μερικά μάλιστα σχολεία περιλαμβάνουν το πρόγραμμα «δοκιμή και αποτυχία»: οι δάσκαλοι αντλούν παραδείγματα από διαγωνίσματα που δεν τα πήγαν και τόσο καλά. Οι μαθητές διδάσκονται να αποδέχονται την αποτυχία και να δείχνουν περιέργεια για αυτήν. Επικεντρώνονται στη διαδικασία της μάθησης , παρά στο αποτέλεσμα. Και όσο περισσότερο τα παιδιά θεωρούν ότι είναι εντάξει να κάνουν λάθη, τόσο περισσότερο προσπαθούν.
10. Συντροφικότητα, αίσθημα ενότητας, το να είσαι σε αρμονία με μια ομάδα (faelleksab)
Στη Δανία, περίπου 60% της δουλειάς στο σχολείο γίνεται σε ομάδες, όχι ατομικά, με αποτέλεσμα την οικοδόμηση συνεργασίας κι εμπιστοσύνης.Όταν νιώθουμε συνδεδεμένοι με τους άλλους, έχουμε νόημα και σκοπό στη ζωή μας. Μελέτες αποδεικνύουν πως οι κοινωνικοί δεσμοί αυξάνουν τη μακροζωία και μειώνουν το στρες. Στη Δανία τα παιδιά αφιερώνουν χρόνο για να είναι μαζί και όχι μόνο για να κάνουν μαζί. Αυτή η αίσθηση του ανήκειν είναι κάτι το οποίο όλοι, ως θηλαστικά, είμαστε εγγενώς προγραμματισμένοι να λαχταράμε.
MSc in Person Centred Counseling and Psychotherapy
Emotional focusing couples therapy
P.E.T., T.E.T.,M.B.A.
